محسن رنانی، اقتصاددان و استاد دانشگاه، با انتشار یادداشتی اعلام کرد با اعتراض‌های سراسری سال ۱۴۰۱، جمهوری اسلامی وارد چهارمین و آخرین مرحله سقوط شده است.

این یادداشت در واقع نامه‌ای است که رنانی خطاب به علی خامنه‌ای نوشته و پس از آنکه نتوانست آن را به دست رهبر جمهوری اسلامی برساند، متن کاملش را روز پنجشنبه ۲۷ بهمن‌ماه در وب‌سایتش منتشر کرد.

عنوان این یادداشت بلند «سقوط» نام دارد که این استاد دانشگاه در آن نوشته است هر سیستمی چهار مرحله از سقوط را تجربه می‌کند که فرآیند به ترتیب در حوزه کارآمدی، شایستگی، نماد‌ها و ساختار‌ها رخ می‌دهد.

رنانی پس از این صورت‌بندی، چنین نتیجه می‌گیرد که جمهوری اسلامی سه مرحله نخست سقوط را طی کرده و نشانه‌های ورود به مرحله چهارم را از خود بروز داده است.

او اعتراض‌های سال ۱۴۰۱ که با شعار «زن زندگی آزادی» همراه شد را «جنبش مهسا» نامید که مهم‌ترین دستاوردش «وارد کردن نظام به مرحله سقوط نمادها بود.»

او از میان ۱۵ دستاورد تاریخی «جنبش مهسا»، سقوط «نمادها را فراگیرترین و فوری‌ترین دستاورد» آن برشمرد و نوشت به «سخره گرفتن» تمام نماد‌های نظام، «نشانه ورود جامعه به مرحله سقوط نمادها است.»

او افزود: «اهمیت و احترام نمادهای حکومتی در ذهن و دل بخش بزرگی از مردم فروریخته است. نمادهایی که در قلب‌ها نباشند، بر دیوارها هیچ ارزشی ندارند. هم‌اینک در جنگ نمادها، حکومت بازی را واگذار کرده است.»

این استاد دانشگاه پس از تشریح ویژگی‌های مرحله سوم سقوط، به سراغ مرحله چهارم می‌رود و می‌نویسد در این مرحله «سیستم وارد مرحله رفتارهای کاریکاتوری می‌شود.»

رنانی دراین‌باره توضیح می‌دهد در این نوع رفتار، سیستم «شروع می‌کند فعالیت‌های شکست‌خورده قبلی‌اش را دوباره با نام دیگری و به شکل‌ دیگری از سر بگیرد.»

او مهم‌ترین ویژگی این دوره را کاهش هم‌زمان «کنترل‌پذیری» سیستم بر اوضاع و کاهش «انعطاف‌پذیری»‌ آن عنوان می‌کند و می‌نویسد جمهوری اسلامی این ویژگی‌های را از خود بروز داده است.

این استاد دانشگاه برای مرحله پایانی جمهوری اسلامی دو الگوی شیلی و آفریقای جنوبی، یا لیبی و سوریه را متصور می‌شود و می‌نویسد تحقق هر یک از این الگو‌ها «به رفتار حکومت و جامعه بستگی دارد.»

به نوشته او، فرصت «اصلاحات از بالا» در جمهوری اسلامی از دست رفته است، اما امکان «انقلاب از بالا» در سیستم وجود دارد که در صورت تحقق، الگوی شیلی تکرار می‌شود.

رنانی در بخش دیگری از یادداشت خود آورده است در حال حاضر «نظام سیاسی، باورپذیری خود را در ذهن بخش بزرگی از جامعه از دست داده» و نباید به «ثبات کنونی»، غره شود و رجز بخواند که «فرصتش اندک‌تر از آنی است که گمان می‌کند.»

آن‌طور که از این یادداشت بر‌می‌آید این استاد دانشگاه هشدار داده است چنانچه «انقلابی در بالا» رخ ندهد، سقوط از پایین رخ خواهد داد که پیش‌تر در سوریه و لیبی تجربه شده است.

او در عین حال نوشته است نمی‌داند سقوط نهایی جمهوری اسلامی چه زمانی رخ می‌دهد، چرا که این اتفاق «بستگی به حوادثی دارد که فراوان‌اند» و ​​سرنوشت جنگ اوکراین، میزان حمایت‌های جهانی از اعتراضات، شروع دوباره اعتراضات و تاثیر فشارهای اقتصادی بر مردم، ازجمله آن‌ها است.