پس از آنکه مالی در سال ۲۰۲۲ نیروهای گروه روسی واگنر را به کار گرفت، فرماندهان آمریکایی که رزمایش‌های سالانه مبارزه با تروریسم در غرب آفریقا را رهبری می‌کنند، با ابراز نگرانی از نزدیکی کشورهای غرب آفریقا به روسیه، آموزش ارتش‌های منطقه را آغاز و تلاش کردند کشورهای ساحل غربی را ترغیب کنند برای مهار شورش درحال‌گسترش اسلام‌گرایان، به جای قدرت‌های غیرغربی، با یکدیگر همکاری کنند.

روابط روسیه و آمریکا با گذشت یک سال از حمله مسکو به اوکراین تیره‌تر شده است و واشنگتن و متحدانش با نفوذ روسیه در غرب آفریقا مخالف‌اند.

در طول رزمایشی که این ماه در شمال غنا در حال برگزاری است، فرماندهان از سربازان خواستند شماره تلفن‌هایشان را با همتایان خارجی خود که در مرزهای با علامت‌گذاری‌های ضعیف، اغلب فقط چند کیلومتر از هم فاصله دارند، به اشتراک بگذارند. در برخی مناطق هم سربازان آموخته‌اند که مانند شورشیان، برای افزایش سرعت و قدرت مانور خود از موتور استفاده کنند.

ارتش آمریکا تمرین‌های نظامی خود در این منطقه را بر کمک به ارتش‌های منطقه در برابر خطر گروه‌های اسلام‌گرای مسلح متمرکز کرده است. نیروهای نظامی ۲۹ کشور از جمله غنا و ساحل عاج هم در این مانورها شرکت دارند.

دولت نظامی مالی که تحت تسلط گروه‌های اسلام‌گرا قرار دارد، از سال گذشته و در بحبوحه درگیری با فرانسه، برای استخدام نیروهای نظامی گروه روسی واگنر اقدام کرد تا از این نیروها برای مبارزه با شبه‌نظامیان استفاده کند.

اقدام دولت مالی در به کارگیری نیروهای گروه واگنر آمریکا، دولت‌های غربی و سازمان ملل را بیش‌ازپیش نگران کرد. آن‌ها می‌گویند ورود این گروه نظامی روسی به افزایش خشونت‌ها در غرب آفریقا منجر خواهد شد.

دولت فعلی مالی که در پی کودتای نظامی سال ۲۰۲۱ به قدرت رسید، مدعی است که نیروهای گروه واگنر را نه به عنوان مزدورانی برای جنگ بلکه به عنوان مستشار استخدام کرده است تا به نیروهای محلی برای مبارزه با شبه‌نظامیان و استفاده از تسلیحات روسی کمک کنند. اما رابرت زیلا، از فرماندهان عملیات ویژه آمریکا در آفریقا، که در مانور نظامی ماه جاری در غنا حضور دارد، می‌گوید در این منطقه دولت‌هایی با مشکلات بسیار وجود دارند و حالا برای حفظ قدرت، در حال به کارگیری بازیگرانی بدخیم‌اند تا با کمک آ‌ن‌ها، بیشتر بر منابع این کشورها مسلط شوند.

این فرمانده عملیات ویژه آمریکا در آفریقا خاطرنشان کرد: با این حال ایالات متحده درصدد است این کشورها را ترغیب کند در مشارکت با یکدیگر و نیز مشارکت با کشورهای دموکراتیک، امنیت منطقه را تامین کنند.

رزمایش‌های این ماه در غنا نیز بر مبنای استراتژی تامین امنیت از طریق تعامل با جوامع مرزی و اطمینان از همکاری ارتش‌ها منطقه‌ای در غرب آفریقا طراحی شدند.

به گفته رابرت زیلا، هیچ کشوری در منطقه غرب آفریقا نمی‌تواند به‌تنهایی مشکلات امنیتی را حل و با گروه‌های شبه‌نظامی مقابله کند. قرار است برای نحوه همکاری ارتش‌های منطقه، عبور آن‌ها از مرزها و ارتباط میان آن‌ها دوره‌های آموزشی ارائه شود.

یک دهه ناکامی در مقابله با شورشیان اسلام‌گرا

تلاش‌ها برای متوقف کردن شورشیان اسلام‌گرا در آفریقا تاکنون هزاران کشته و میلیون‌ها آواره در پی داشته، اما همه این تلاش‌ها در یک دهه گذشته شکست خورده‌اند.

به گفته کارشناسان امنیتی، پس از آنکه خروج هزاران سرباز فرانسوی از مالی و بورکینافاسو کامل شد، ممکن است شرایط از این هم بدتر شود.

چالش اصلی در این منطقه، کمبود منابع و نبود ائتلاف و تعهد بین‌المللی برای دفاع در یکی از فقیرترین مناطق جهان است.

ریچارد کاینی منسا، افسر ارشد عملیات تیپ عملیات ویژه غنا، به رویترز گفت که غنا نیروهای خود را در مناطق شمالی تقویت کرده اما برای اجرای عملیات‌ شناسایی و نظارت بر مناطق مرزی هیچ پهپادی ندارد و این در حالی است که با وجود منابع محدود، «لجستیک و تجهیزات» در مقابله با شبه‌نظامیان اسلام‌گرا کلیدی است.

میزان تمایل آمریکا و اروپا به تامین منابع و تجهیزات موردنیاز کشورهای غرب آفریقا نامشخص است و ایالات متحده حتی پس از کشته شدن چهار سرباز آمریکایی در نیجر به دست داعش در سال ۲۰۱۷ نیز به اقدام‌های گسترده‌تر در این منطقه تمایلی نشان نداد. همان‌طور که بریتانیا، آلمان و دیگر کشورهای اروپایی نیز با وجود وخیم‌تر شدن وضعیت امنیت، در حال خارج کردن نیروهای خود از میان نیروهای حافظ صلح سازمان ملل مستقر در مالی‌اند.

ژنرال مایکل لنگلی، رئیس ستاد فرماندهی نیروهای آمریکا در آفریقا، بر لزوم تمرکز بر ثبات و امنیت در آفریقا تاکید کرده است؛ موضوعی که به گفته کارشناسان امنیتی، آمریکا و اروپا به اندازه کافی به آن توجه نشان نداده‌اند.

آنلیس برنارد، مدیر مشاوران تثبیت راهبردی در ایالات متحده، با تاکید بر اینکه برای استقرار بیشتر نیروهای آمریکا در آفریقا به‌ویژه غرب آفریقا تردیدهای زیادی وجود دارد، گفت که این تردیدها مانند این است که ما روی یک عضو قطع‌شده چسب زخم بزنیم.

کارشناسان امنیتی و مقام‌های نظامی تاکید دارند که اکنون «زمان» موضوع بسیار مهمی در تحولات غرب آفریقا است. خشونت‌های شورشیان و گروه‌های اسلام‌گرا که از سال ۲۰۱۲ در مالی آغاز شد، به مناطق دیگری از این منطقه نیز گسترش یافته است و گروه‌های مسلح در یک دهه گذشته، فعالیت خود را به بخش‌هایی از کشورهای ساحلی از جمله بنین و توگو نیز گسترش داده‌اند و با یافتن جای پایی در این کشورها، اکنون ساحل عاج و غنا را نیز تهدید می‌کنند.