آیت الله علی سیستانی، رهبر شیعیان عراق، خواستار انتخاب نخست وزیر این کشور بدون هرگونه دخالت دولت‌های خارجی شد. این سخنان توسط حجت‌الاسلام عبدالمهدی کربلایی، نماینده مرجع شیعیان عراق، در خطبه‌های نماز جمعه شهر کربلا بیان شد. پیشتر نیز در هفته گذشته، نماینده دیگر آیت الله سیستانی در سخنانی گفته بود به نظر می‌رسد دولت دیگر توان حل مشکلات کشور را ندارد. مجلس عراق روز جمعه، در یک جلسه اضطراری، طی چند دقیقه تصمیم نهایی خود را گرفت. بر اساس این تصمیم مجلس عراق با استعفای عادل عبدالمهدی، نخست وزیر پیشین عراق، موافقت کرد. بر اساس قانون رئیس جمهوری باید طی 15 روز نخست وزیر را تعیین کرده و رای اعتماد مجلس را نیز جلب کند.

معترضان عراقی با تداوم اعتراضات، در نهایت توانستند با حمایت مرجع پرنفوذ شیعه خواسته خود را پیش ببرند. آنها که ابتدا تنها به دنبال بهبود شرایط اقتصادی بودند و فسادگسترده حاکم بر کشور را دلیل مشکلات اقتصادی خود بیان می‌کردند، نهایتا تیغ تیز انتقادات خود را به سمت کل سیستم و دولت نشانه رفتند. عادل عبدالمهدی طی این مدت تمام تلاش خود را کرد تا دولت را حفظ کند، اما در آخر تحت فشار افکار عمومی‌‌ و آیت الله سیستانی مجبور به استعفا شد.

بر اساس آخرین آمار منتشر شده، بر اثر خشونت حکومت علیه معترضان عراقی، بیش از420 نفر کشته و 17 هزار نفر نیز زخمی‌‌ شده‌اند. در ادامه اعتراضات، طی روزهای اخیر دو کنسولگری ایران در نجف و کربلا به آتش کشیده شدد. آیت الله سیستانی با حمایت از معترضان و به منظور حفظ وحدت و جلوگیری از توسعه خشونت، خواستار اصلاحات و تغییر در رأس دولت شده بود. او همچنین از مجلس خواسته تا با تغییر قوانین انتخاباتی، امکان برگزاری یک انتخابات سالم، که انعکاس دهنده اراده ملت باشد، فراهم کند.

این درحالی است که آیت‌الله خامنه‌ای اعتراضات عراق را نتیجه دخالت آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی عنوان کرده است. طی ماه‌های اخیر پایگاه ایران در کشورهای منطقه سست شده است. جمهوری اسلامی‌‌ که در داخل با نارضایتی شدید و بحران ناکارآمدی دست به گریبان است، به علت کاهش منابع مالی، در حوزه‌های نفوذ خود نیز دچار بحران شده است. سراسر امپراتوری شیعی ایران، که اطرافیان آیت‌الله خامنه‌ای از گسترش آن تا مدیترانه دم می‌زدند، امروز درگیر اعتراضات مردمی‌‌ است. دست کم در لبنان و عراق هر دو نخست وزیر مورد حمایت ایران استعفا دادند.

بر اساس اخبار منتشر شده قاسم سلیمانی به بغداد سفر کرده است. به نظر می‌رسد این سفر در راستای تغییرات سیاسی اخیر بوده است. او در این سفر سعی داشته حمایت افراد تحت نفوذ ایران را برای حمایت از عبدالمهدی جلب کند. اگرچه با توجه به تحولات اخیر به نظر می‌رسد سیاست سلیمانی نیز شکست خورده است. خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش کرده بود که فرمانده سپاه قدس ایران در سفری شبانه و به منظور آموزش روش‌های سرکوب اعتراضات به عراق رفته است.

به گزارش این خبرگزاری و به نقل از دو مقام امنیتی عراقی، سلیمانی گفته است: «ما در ایران می‌دانیم چه رفتاری با معترضان کنیم. این اتفاق در ایران افتاد و ما توانستیم آن را کنترل کنیم.» به نظر می‌رسد نتیجه انتقال تجربیات سلیمانی همان 460 کشته در عراق است. رقمی‌‌ که با تعداد کشته‌های تایید شده در ایران فاصله زیادی ندارد. البته قاسم سلیمانی همچنان در عراق به سر می‌برد و امیدوار است بتواند در انتخاب نخست وزیر بعدی تاثیرگذار باشد.

شرایط باب میل رهبران جمهوری اسلامی‌‌ پیش نمی‌رود. امروز در میان افکار عمومی، نفرت نسبت به سیاست‌های آنان در منطقه افزایش یافته است. ایران که در دوران مبارزه با داعش توانسته بود نفوذ و محبوبیتی نسبی در عراق برای خود دست و پا کند، امروز همه رشته‌هایش، پنبه شده است.

آتش زدن کنسولگری‌های ایران در عراق، که زمانی حیاط خلوت ایران تلقی می‌شد، نشان از آغاز تحولات و دورانی جدید در رابطه دو کشور دارد. نفوذ ایران در میان حشد الشعبی و برخی از حاکمان عراقی، که سابقه زندگی در ایران را دارند، قابل کتمان نیست. اگرچه بسیاری از سیاستمداران عراقی قدرت سیاسی خود را مدیون حمایت‌های معنوی و مادی جمهوری اسلامی‌‌ هستند، اگر نتوانند پشتوانه مردمی‌‌ خود را حفظ کنند یقینا نمی‌‌‌توانند به این روند ادامه دهند.

برای مثال مقتدی صدر، که پیش از تظاهرات اخیر به ایران سفر و با رهبر جمهوری اسلامی‌‌ دیدار کرده بود، در ابتدای اعتراضات علیه دخالت‌های جمهوری اسلامی‌‌ در عراق، سعی کرد موضع نگیرد. اما با تداوم آن و احساس خطر مبنی بر از دست رفتن پایگاه اجتماعی خود، اعتراضات را تایید کرد. جمهوری اسلامی‌‌ در تلاش است نفوذ خود را در عراق حفظ کند. آنها با حمایت از حشد الشعبی قصد داشتند نیرویی همانند بسیج در ایران و حزب الله در لبنان سازمان بخشند تا از آنها برای پیشبرد اهداف سیاسی خود در عراق استفاده کنند.

برخلاف نظرات آیت‌الله خامنه‌ای و سیاست‌های جمهوری اسلامی، آیت‌الله سیستانی مسیر دیگری را در عراق پیش گرفته است. به عبارت دیگر منافع ایران با سیاست‌های این مرجع پرنفوذ شیعه در عراق در تضاد قرار دارد. آیت‌الله سیستانی بارها عنوان کرده که علاقه‌مند به پایان اعتراضات و برخورد با مسببان خون‌های ریخته شده است.

او در پی مجازات عاملان فساد است و هر مقامی‌‌ را که به نحوی به خارج از کشور منتسب باشد، واجد شرایط لازم برای تصدی پست‌های دولتی نمی‌‌داند. فارغ از این تضادها، محبوبیت آیت‌الله سیستانی در عراق بسیار بالاست. چیزی که رهبر جمهوری اسلامی‌‌ از آن محروم است. در نتیجه دست کم شیعیان عراق با نظرات آیت‌الله سیستانی همسو هستند.