مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۳، سوم ماه مه را به‌عنوان روز جهانی آزادی رسانه‌ها نام‌گذاری کرد. این نام‌گذاری بر‌اساس پیشنهاد یونسکو صورت گرفت و همه ساله از این روز در سراسر جهان تجلیل می‌شود.

مرکز خبرنگاران افغانستان نیز به‌مناسبت این روز، گزارش سالانه خود را منتشر کرده است.

براساس گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان، در فاصله ماه مه ۲۰۲۲ تا ماه مه ۲۰۲۳ دست‌کم ۲۱۳ مورد خشونت، تهدید و بازداشت خبرنگاران در افغانستان صورت گرفته است که نسبت‌به سال قبل آن، افزایش ۶۴درصدی را نشان می‌دهد. براساس این گزارش، در بازه زمانی مه ۲۰۲۱ تا ماه مه ۲۰۲۲ درحدود ۱۳۰ مورد خشونت علیه خبرنگاران صورت گرفته بود.

رویدادهای ۱۲ ماه گذشته، شامل مرگ یک خبرنگار، زخمی‌شدن ۲۱ خبرنگار، ۶ مورد خشونت فزیکی، ۱۱۵ مورد تهدید و ۷۰ مورد بازداشت خبرنگاران را شامل می‌شود. از مجموع ۷۰ مورد بازداشت خبرنگاران، دو خبرنگار (مرتضی بهبودی و خیرالله پرهر) هنوز در بازداشت طالبان قرار دارند. به‌جز یک مورد (حمله منسوب‌به داعش در مزارشریف که به مرگ یک خبرنگار و زخمی‌شدن ۱۹ تن دیگر منجرشد) بقیه موارد خشونت علیه خبرنگاران ازسوی امارت اسلامی طالبان یا افراد منسوب‌به این گروه صورت گرفته است.

مرکز خبرنگاران افغانستان اعلام کرد که تنها جنبه مثبت این گزارش، کاهش شمار خبرنگاران کشته‌شده است. در فاصله ماه مه ۲۰۲۱ تا مه ۲۰۲۲، چهار خبرنگار جان خود را از دست داده و ۹۰ تن دیگر بازداشت شده بودند. همچنین این مرکز بهبود رابطه میان وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان با جامعه خبرنگاری و تلاش برای منع دخالت نهادهای دیگر در مسائل رسانه‌ای را به‌عنوان یک بخش مثبت دیگر در گزارش اخیر خود مطرح کرده است. 

اما گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان تنها به یک جنبه از فعالیت رسانه‌ها، یعنی خشونت علیه خبرنگاران، بسنده کرده است. واقعیت این است که اختناق در فضای فعالیت رسانه‌ای افغانستان شدت گرفته است. بنابر اعلام مرکز خبرنگاران افغانستان، از اوت سال ۲۰۲۱ تاکنون، حدود نیمی از رسانه‌های مستقل افغانستان از فعالیت بازمانده‌اند؛ هزاران خبرنگار از کار بی‌کار شده‌اند؛ تقریبا نزدیک به ۹۰درصد خبرنگاران زن کار خود را از دست داده‌اند؛ اکثر نهادهای حمایت از خبرنگاران از افغانستان خارج شده‌اند و تعداد زیادی از خبرنگاران نیز افغانستان را ترک کرده‌اند. 

ازسوی دیگر، سانسور شدید بر جامعه رسانه‌ای افغانستان حکم‌فرما شده است. رویدادهای امنیتی هرگز ازسوی مقام‌های طالبان گزارش داده نمی‌شوند و اگر گزارشی هم منتشر شود، به میل طالبان است. به‌طور مثال، طالبان درگیری میان خودی‌ها در هرات را به عملیات علیه داعش تغییر ماهیت دادند و رسانه‌های داخلی هم مجبور به انتشار خبر به میل طالبان شدند. خشونت‌ها علیه زنان، اقلیت‌های مذهبی و مردم مناطق خاصی از افغانستان، هرگز در خبرها نمی‌آیند. سانسور پیش از نشر هم به‌عنوان یک اصل شناخته شده است و تمامی رسانه‌های داخل افغانستان ملزم به رعایت سانسور پیش از نشر شده‌اند. چهره زنان از تلویزیون‌ها و رسانه‌های چاپی کاملا حذف شده و موسیقی در تمام رسانه‌ها، در کل ممنوع است. به‌طور کلی می‌توان گفت که رسانه‌ها در افغانستان ملعبه دست طالبان شده‌اند تا آن‌طور که خودشان می‌خواهند، مطالب منتشرشده در آن‌ها را تنظیم کنند. 

افغانستان در ۲۰ سال دولت جمهوری، رشد سریعی در عرصه آزادی رسانه‌ها داشت. قانون رسانه‌های همگانی در افغانستان یکی از دموکراتیک‌ترین قوانین در سطح جهان شناخته می‌شد. البته در همان زمان هم خشونت علیه خبرنگاران وجود داشت، اما دولت در این عرصه، کمترین سهم را داشت. این درحالی است که اکنون تمامی خشونت‌های صورت‌گرفته علیه خبرنگاران به‌دست طالبان انجام می‌شود. طالبان هرچند مخالف فعالیت رسانه‌ها زیر پرچم خودند، براساس برخی مصلحت‌ها، فعالیت رسانه‌های مستقل را تحمل کرده‌اند.