دفتر معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) روز سیزدهم اردیبهشت (۳ مه)، هم‌زمان با روز جهانی آزادی مطبوعات، با انتشار بیانیه‌ای، وضعیت آزادی بیان و خبرنگاران در افغانستان را نگران‌کننده توصیف کرد و از طالبان خواست «آزادی و استقلال رسانه‌ها و امنیت خبرنگاران زن و مرد در افغانستان» را تضمین کنند.

رزا اوتنبایوا، رئیس یوناما در این بیانیه نوشت: «روزنامه‌نگاران در افغانستان مجبورند نه بر اساس منافع عمومی، که بر اساس ترسی که از طالبان دارند، محتوای رسانه‌ای تولید کنند. این بخشی از روند گسترده کاهش دسترسی به اطلاعات و نقض آزادی بیان است.»

در حالی که پس از سلطه طالبان بر افغانستان، صدها رسانه کوچک و بزرگ به دلیل محدودیت‌های وضع‌شده از سوی طالبان، فرار نیروهای متخصص از این کشور و کاهش یکباره بودجه‌های کمکی، مجبور شدند به کار خود  پایان دهند، هنوز شماری از رسانه‌ها و خبرنگاران در داخل افغانستان تلاش می‌کنند دسترسی مردم به اطلاعات را تامین کنند. اما این کار برای رسانه‌ها و خبرنگاران عاری از چالش و دردسر نیست.

سازمان عفو بین‌الملل نیز به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات طی بیانیه‌ای، اعلام کرد که طالبان از اوت ۲۰۲۱ که بر افغانستان مسلط شدند، تهدیدی برای آزادی بیان بوده‌اند. عفو بین‌الملل به بازداشت‌ها و شکنجه‌های خودسرانه خبرنگاران و حتی قتل آن‌ها اشاره و تاکید کرد: «طالبان باید متعهد شوند که به آزادی بیان احترام می‌گذارند و به خبرنگاران اجازه دهند در افغانستان با امنیت و استقلال کار کنند.»

در همین حال، ریچارد بنت، گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل در امور افغانستان، نیز در توییتی، وضعیت رسانه‌ها و خبرنگاران در افغانستان را «اسفناک» توصیف کرد و نوشت: «در روز آزادی مطبوعات، به همه خبرنگاران به‌ویژه زنان خبرنگاری که در افغانستان با وجود خطرات جانی و محدودیت‌ها به اطلاع‌رسانی ادامه می‌دهند، ادای احترام می‌کنم.»

حضور زنان در رسانه‌های افغانستان در یک دهه اخیر، از بزرگ‌ترین دستاوردهای این کشور در زمینه دموکراسی و آزادی بیان شناخته می‌شد و فعالیت صدها رسانه ویژه زنان و حضور صدها زن خبرنگار و کارمند رسانه در رسانه‌های محلی و بین‌المللی، نشان‌دهنده تغییر فضای اجتماعی در زمینه نگرش به زنان و خبرنگاری در افغانستان بود. 

اما با سلطه طالبان، بخش بزرگی از خبرنگاران زن خانه‌نشین شدند و آن عده هم که هنوز به کار ادامه می‌دهند، تحت فشارهای شدید و محدودیت‌های طالبان قرار دارند.

علاوه بر این، طالبان در یک سال و ۹ ماه گذشته، شمار زیادی از خبرنگاران را به دلیل انتشار مطالب یا برنامه‌های انتقادی یا پوشش خبری اعتراض‌ها و فعالیت‌های ضدطالبان بازداشت و شکنجه کرده‌اند. مرتضی بهبودی، خبرنگار فرانسوی افغان‌‌تبار، خیرالله پرهر، خبرنگار داخلی و چند تن دیگر از جمله قربانیان آزادی بیان‌اند که بدون مشخص بودن مدت محکومیتشان، در زندان‌های طالبان‌اند.

بخش علمی و آموزشی سازمان ملل (یونسکو) نیز با پرداختن به بازداشت‌های خودسرانه خبرنگاران و اهل رسانه در حکومت طالبان در افغانستان، در بیانیه‌ای تاکید کرد که افغانستان دوران حساسی را پشت سر می‌گذراند و این حق مردم افغانستان است که به اطلاعات دقیق، موثق و به‌روز دسترسی داشته باشند. پاتریشیا مک فیلیپس، رئیس یونسکو، در این بیانیه گفت: «از مقام‌های فعلی (طالبان) می‌خواهیم از آزادی مطبوعات حمایت کنند و اجازه دهند روزنامه‌نگاران بدون ترس از دستگیری یا ارعاب اطلاعات را به اشتراک بگذارند.» 

افغانستان که پیش از سال ۲۰۲۱، در رتبه‌بندی جهانی سازمان گزارشگران بدون مرز از نظر آزادی رسانه‌ها، در میان ۱۸۰ کشور، در رتبه ۱۲۲ قرار داشت، با سلطه طالبان بر این کشور در سال ۲۰۲۲ به رتبه ۱۵۶ تنزل کرد. این سقوط خود نشان‌دهنده وضعیت وخیم آزادی بیان در افغانستان است.