هم‌زمان با انتشار خبر خشک‌ شدن ۳۰ درصدی تالاب میانکاله، ناصر طالب بیدختی، عضو فرهنگستان علوم، گفت در حال حاضر ۹ تالاب ایران در فهرست سیاه کنوانسیون رامسر قرار گرفته‌اند و نمره ایران در از دست دادن تالاب‌ها کاهش یافته است.

این عضو هیئت‌علمی دانشکده مهندسی مواد و عمران دانشگاه شیراز که در نشست تحلیلی وضعیت تالاب‌های ایران صحبت می‌کرد، با ارائه گزارشی گفت هم‌اکنون ایران در شاخص از دست‌ دادن تالاب‌ها با نمره ۴۵.۴ در رتبه جهانی ۹۸ قرار دارد که این افت ۱۴.۱ درصدی نسبت به ۱۰ سال گذشته را نشان می‌دهد.

ناصر بیدختی اهمیت کنوانسیون رامسر را یادآور شد و افزود کشورهای امضاکننده این کنوانسیون تعهد داده بودند که خصوصیات اکولوژیکی تالاب‌ها را حفظ کنند و همچنین وضعیت آن‌ها را به‌صورت دوره‌ای گزارش دهند. به‌رغم این معاهده تالاب‌های مهم ایران یکی پس از دیگری در معرض خطر انقراض و نابودی قرار گرفتند.

تالاب انزلی در استان گیلان، تالاب‌های انتهای جنوبی هامون، پوزک، هامون صابری، هامون هیرمند در استان سیستان و بلوچستان، تالاب‌های نی‌ریز و کمیجان در استان فارس و تالاب‌های شادگان، خودالامیه و خورموسی در استان خوزستان، پهنه‌های آبی در معرض انقراض در ایران‌اند.

کنوانسیون رامسر، پیمانی جهانی برای حفاظت از تالاب‌ها و گونه‌های گیاهی و جانوری آن‌ها بود که سال ۱۳۴۹ با تلاش اسکندر فیروز، رئیس وقت سازمان محیط‌زیست ایران، در شهر رامسر برگزار شد. در ابتدا تنها ۱۸ کشور این پیمان را امضا کردند، اما در حال حاضر ۱۷۱ کشور در سراسر جهان به این معاهده بین‌المللی پیوسته‌اند.

در کنوانسیون رامسر فهرستی به نام مونترال وجود دارد که اسامی تالاب‌های در معرض خطر انقراض را شامل می‌شود. به گفته عضو وابسته فرهنگستان علوم، ایران با پنج سایت تالابی در آستانه انقراض به همراه یونان در صدر این فهرست قرار دارد.

پیش‌تر اسماعیل کهرم، کارشناس ارشد محیط‌زیست، گفته بود: «قرار گرفتن تالاب انزلی در فهرست مونترال به این معنی است که تالاب در حال خشک شدن است و به مراقبت نياز دارد، اما نه تنها مراقبتی از اين تالاب‌ نمی‌شود، بلکه می‌بينيم اقداماتی صورت می‌گيرد که موجب تخريب بيشتر آن هم می‌شود.»

تالاب انزلی یکی از نخستین پهنه‌های آبی بود که در کنوانسیون رامسر ثبت شد تا اهمیت حفاظت و مراقبت از آن دوچندان شود، اما در طول سال‌های پس از انقلاب اقدام مناسبی برای محافظت از این زیستگاه طبیعی انجام نشد.

پهنه آبی منحصربه‌فرد و چشم‌نواز انزلی سالانه هزاران گردشگر دوستدار طبیعت را به تماشای خود فرامی‌خواند. هرچند در سال‌های اخیر شمار گردشگران این منطقه کاهش یافته است، اما در روزگاری نه‌چندان دور، تالاب انزلی یکی از جاذبه‌های گردشگری طبیعی ایران به شمار می‌رفت و تماشای آن برای هواداران آفتاب، هیجان‌انگیز بود.

در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی برای بسیاری از گردشگران اروپایی، سفر به سواحل شمالی ایران هم فال و هم تماشا بود، زیرا می‌توانستند حمام آفتاب بگیرند، در بازارهای محلی بچرخند و به تماشای زیستگاه‌های طبیعی میانکاله و انزلی بروند. شمار گردشگران داخلی علاقه‌مند سواحل خزر و مناظر بکر آن نیز کم نبود.

هجوم گردشگران، رونق اقتصادی و اشتغال ساکنان بومی مناطق شمالی ایران را در‌پی داشت، اما با روی کار آمدن جمهوری اسلامی ایران و محدودیت‌های مربوط به پوشش و الکل، گردشگران خارجی به سواحل ترکیه راه کج کردند. شمار گردشگران داخلی نیز به‌دلیل مشکلات فزاینده اقتصادی روزبه‌روز کاهش یافت و زیستگاه‌های طبیعی مثل تالاب انزلی و میانکاله در سایه ناکارآمدی مدیران محیط‌زیستی جمهوری اسلامی ایران، به ورطه نابودی افتادند. آتش‌سوزی‌های پیاپی در این پهنه‌های آبی نیز نابودی آن‌ها را تسریع کرد.

حالا از تالاب انزلی که حکم نگینی درخشان در سواحل شمالی ایران را داشت، جز پهنه آبی کم‌عمق و رو به احتضار چیزی باقی نمانده و مدیرکل سازمان حفاظت محیط‌زیست مازندران نیز از بروز فاجعه محیط‌زیستی در میانکاله خبر داده است. به گفته عطالله کاویان، اکنون ۱۵ هزار هکتار از وسعت ۴۵ هزار هکتاری پهنه آبی تالاب میانکاله -که ۳۰ درصد مساحت آن را شامل می‌شود- خشک شده است.

اگرچه مدیرکل سازمان حفاظت محیط‌زیست مازندران در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا ادعای احیای تالاب میانکاله را از‌طریق پمپاژ آب دریا مطرح کرد، اما فعالان محیط‌زیست هشدار دادند که روند ساخت مجتمع پتروشیمی میانکاله در مجاورت این تالاب دوباره آغاز شده است، در حالی‌ که طی دو سال اخیر تلاش‌های زیادی برای توقف مجتمع پتروشیمی میانکاله شکل گرفته است و کنشگران درباره خطر نابودی این تالاب در‌پی فعالیت‌های پتروشیمی هشدار داده بودند.