انتخابات ریاستجمهوری ترکیه را می‌توان عرصه رویارویی باورمندان به حکومت دینی و طرفداران کشورداری سکولار در جغرافیای پهناوری دانست که طیف‌های متنوع مردم با گرایش‌ها، اعتقادها و اندیشه‌های متفاوت در آن سکونت دارند. تفاوت میزان آرای دو رقیب اصلی انتخابات رجب طیب اردوغان و کمال قلیچ‌داراوغلو در استان‌های مختلف ترکیه نیز این موضوع را اثبات می‌کند.
به باور بسیاری از کنشگران سیاسی، اردوغان، رئیس‌جمهوری فعلی ترکیه، رویای احیای امپراتوری عثمانی را در سر می‌پروراند و امیدوار است از طریق برقراری حکومت دینی و سوار بر موج اعتقادهای جامعه مذهبی و سنتی ترکیه، به این آرزو جامه عمل بپوشاند.
در نقطه مقابل، کمال قلیچ‌داراوغلو که از حمایت احزاب اپوزیسیون برخوردار است، بخشی از جامعه ترکیه را نمایندگی می‌کند که خواهان برقراری نظام سکولارند، آسیب‌های حکومت دینی را شناخته‌اند و با نگاه به تجربه حکومت‌های اسلامی در کشورهای منطقه، برای نجات کشورشان متحد شده‌اند تا به سرنوشت مردم ایران و افغانستان دچار نشوند. به عقیده این گروه از مردم ترکیه، دستاوردهای حکومت دینی اردوغان چیزی جز گسترش فقر، تورم، کاهش ارزش پول ملی و نادیده گرفتن حقوق اساسی زنان نبوده است.
در سوی دیگر ماجرا جامعه مذهبی و سنتی ترکیه قرار دارد که از شکستن و از بین رفتن تابوهایی مانند آزادی زنان نگران است.
این دو گروه اسلام‌گرا و طرفداران حکومت سکولار هرکدام با جمعیتی میلیونی روز جمعه ۱۴ مه (۲۴ اردیبهشت) مقابل هم صف‌آرایی کردند و پای صندوق‌های رای رفتند تا نتیجه انتخابات را به دلخواه خود تغییر دهند.
میزان مشارکت بالا در انتخابات ریاستجمهوری ۲۰۲۳ ترکیه این موضوع را آشکار می‌کند که بسیاری از مردم این کشور خواهان تحولی اساسی‌اند؛ با این حال، بررسی تفکیکی میزان آرای دو نامزد اصلی نشان می‌دهد که جامعه مذهبی و سنتی ترکیه تحت تاثیر آموزه‌ها و القائات حاکمیت، همچنان با هرگونه تغییر تحول‌خواهانه‌ای مخالف است.
برای مثال می‌توان آرای رجب طیب اردوغان و کمال قلیچ‌داراوغلو در دو استان مدرن و مذهبی ازمیر و قونیه را مقایسه کرد؛ اردوغان در شهر مذهبی قونیه موفق شد نزدیک به ۶۹ درصد آرا را کسب کند اما میزان آرای او در استان دانشگاهی ازمیر که طبقه تحصیل‌کرده و روشنفکر ترکیه آنجا سکونت دارند، کمی بیش از ۳۱ درصد بود. در مقابل، کمال قلیچ‌داراوغلو نزدیک به ۶۴ درصد آرای ازمیر را کسب کرد اما آرای او در قونیه حدود ۲۴ درصد بود.
این وضعیت در دیگر استان‌های ترکیه نیز صادق است؛ در استان دیاربکر که بیشتر کردهای ترکیه آنجا سکونت دارند اردوغان حدود ۲۶ درصد آرا را کسب کرد اما درصد آرای قلیچ‌داراوغلو حدود ۷۲ درصد بود. کردهای ترکیه سال‌ها تحت‌فشار و سرکوب دولت اردوغان بودند و در انتخابات اخیر برای پایان دادن به حاکمیت ۲۰ ساله او، از قلیچ‌داراوغلو حمایت کردند.
وضعیت آرای دو رقیب اصلی انتخابات ریاستجمهوری ترکیه در دیگر استان‌ها نیز قابل‌تامل است؛ مثلا قلیچ‌داراوغلو در استان آنتالیا که محل سکونت بسیاری از شهروندان ایرانی، روسی، اوکراینی و آلمانی است، بیش از ۵۳ درصد رای آورد؛ در حالی که آرای اردوغان در همین استان حدود ۳۹ درصد بود.
قلیچ‌داراوغلو در استان ادیرنه که کاملا در قاره اروپا واقع است و با یونان مرز مشترک دارد، نزدیک به ۶۴ درصد آرا را به دست آورد؛ در حالی که آرای اردوغان در این استان به ۳۳ درصد هم نرسید. آرای قلیچ‌داراوغلو در استان‌های دیگری از جمله اسکی‌شهیر، مرسین، دنیزلی و آدانا نیز به‌مراتب بیشتر از اردوغان بود.
آرایی که در استان‌های مذهبی و سنتی ترکیه به نفع اردوغان از صندوق‌های رای بیرون آمد، نیز نشان می‌دهد که رئیس‌جمهوری فعلی این کشور تا حد زیادی موفق شده است تیرش را به هدف بزند.
اردوغان در قهرمان‌ماراش، کانون اصلی زلزله مهیب ترکیه، نزدیک به ۷۲ درصد آرا را به نام خود ثبت کرد؛ در حالی که قلیچ‌داراوغلو در این استان حدود ۲۳ درصد رای آورد. اردوغان در غازی‌انتپ، یکی دیگر از مناطق زلزله‌زده، نیز نزدیک به ۶۰ درصد رای آورد؛ در حالی که سهم رقیبش از آرای این استان حدود ۳۴ درصد بود.
اردوغان در نخستین روز ماه رمضان امسال میان مردم آسیب‌دیده از زلزله رفت و با صرف افطاری کنار آنان، کارزار انتخاباتی‌اش را از این مناطق شروع کرد.
قلیچ‌داراوغلو در آکسارای نیز حدود ۲۳ درصد رای آورد که در مقابل عدد نزدیک به ۷۲ درصدی آرای اردوغان بسیار کمتر است.
این‌ها تنها برخی موارد تفاوت معنادار میزان آرای دو رقیب اصلی انتخابات ترکیه در استان‌های این کشورند؛ تفاوتی که اثبات می‌کند در انتخابات اخیر این کشور جمعیت تحول‌خواه و جمعیت طرفدار حکومت دینی روبروی هم ایستاده‌اند.
آمارهای رسمی نشان می‌دهد که بیش از ۹۷ درصد مردم این کشور مسلمان‌اند اما با توجه به گرایش‌های دینی و غیردینی اقشار مختلف مردم به خصوص جوان‌ها در سال‌های اخیر، نمی‌توان به این داده‌های آماری چندان استناد کرد. ضمن اینکه بسیاری از مسلمانان ترکیه نیز مانند مسلمانان ایران بر جدایی دین از سیاست تاکید دارند. این همان چیزی است که رهبران فعلی جمهوری اسلامی ایران و ترکیه از آن نگران‌اند؛ زیرا پایه‌های حکومتی خود را بر مبنای باورهای اسلامی و «حکم خدا» چیده‌اند.
کمال قلیچ‌داراوغلو با شعار نظام سیاسی سکولار به عرصه انتخابات وارد شد و طیف‌های مختلف اپوزیسیون هم از او حمایت کردند اما به نظر می‌رسد بی‌توجهی به مبانی اعتقادی جمعیت مسلمانان ترکیه کار دست او و حامیانش داده است. حدود دو ماه قبل از انتخابات، عکسی از قلیچ‌داراوغلو در رسانه‌های اجتماعی ترکیه منتشر شد که نشان می‌داد با کفش روی سجاده نماز ایستاده است. این تصویر بازتاب وسیعی میان کاربران ترکیه‌ای داشت و بسیاری آن را با گرایش اسلامی اردوغان مقایسه کردند.
اندکی پس از آن، قلیچ‌داراوغلو در یکی از سخنرانی‌هایش جوانان ترکیه را خطاب قرار داد و گفت که علوی و مسلمان است. علویان، گروهی از مسلمانان ترکیه‌اند که با گروه بکتاشیه دیدگاه‌های مشترکی دارند. اعلام گرایش مذهبی قلیچ‌داراوغلو نیز موجی از واکنش‌ها را در پی داشت. برخی علوی بودن را حسن رقیب اصلی اردوغان دانستند و به عقیده برخی دیگر، این از معایب قلیچ‌داراوغلو بود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
حامیان قلیچ‌داراوغلو افشای باور مذهبی او را به مثابه کشیدن فرش از زیر پای اردوغان دانستند که سوار بر موج مذهب و دین برای خود رای جمع می‌کرد؛ اما اکنون نتیجه انتخابات، صرف‌نظر از ادعاهایی که هر دو طرف درباره یکدیگر مطرح می‌کنند، از این حقیقت پرده برمی‌دارد که آرای جامعه مذهبی و سنتی ترکیه نیز مانند ایران، میلیونی و تعیین‌کننده است و این شاید مهم‌ترین نکته‌ای است که تحول‌خواهان و طرفداران نظام سکولار باید به آن توجه داشته باشند.
اکنون با شمارش حدود ۹۹ درصد آرای انتخابات ترکیه، اردوغان ۴۹.۳۵ درصد و قلیچ‌داراوغلو ۴۵ درصد آرا را کسب کرده‌اند. با این نتایج، انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد اما آنچه اپوزیسیون ترکیه را نگران کرده، این است که اردوغان، قدرت و رسانه دارد و به نفع خود بر باور مردم موج‌سواری می‌کند. از نظر بسیاری از کاربران رسانه‌های اجتماعی ترکیه، قلیچ‌داراوغلو، حریفی تمام‌عیار و قدرتمند مقابل اردوغان نیست. آن‌ها با فراگیر کردن هشتگ «مرد شکست خورد» به این موضوع اذعان کردند.
برخی رسانه‌های ترکیه شامگاه یکشنبه با اعلام نتایج اولیه انتخابات، نوشتند مرال آکشنر، رئیس حزب خوب، دچار حمله عصبی شده و در جلسه‌ای گفته که او قبلا پیش‌بینی کرده بود با قلیچ‌داراوغلو پیروزی ممکن نیست.
