وزارت امور خارجه‌ جمهوری اسلامی ایران اعلامیه‌ اخیر طالبان را که در آن گفته است تامین نشدن حق‌آبه‌ ایران از رود هلمند به خشک‌سالی در افغانستان ربط دارد، رد کرد و محتوای آن‌ را «متناقض و نادرست» خواند.

در بیانیه تازه‌ وزارت امور خارجه‌ ایران که روز جمعه ۲۹ اردیبهشت، منتشر شد، آمده است که اظهارات متعدد برای تحویل ندادن حق‌آبه‌ ایران از جمله طرح موضوع خشک‌سالی و کم‌ شدن آب در هیرمند (هلمند) مستلزم بررسی‌های کارشناسانه است و تاکنون از طرف کارشناسان ایرانی راستی‌آزمایی نشده است.

در این بیانیه تاکید شده است که معاهده ۱۳۵۱ بین ایران و افغانستان به‌طور صریح و بدون هیچ ابهامی، حق‌آبه‌ ایران از رود هلمند را تعیین کرده است و «اتخاذ چنین مواضعی، غیرحقوقی و غیرقابل قبول است».

وزارت امور خارجه‌ ایران در این بیانیه گفت که حق‌آبه‌ این کشور از رود هلمند «حق قانونی، عینی و معین است و افغانستان متعهد است حق‌آبه‌ مزبور را تامین کند و براساس ماده ۵ معاهده اقدامی نکند که ایران از حق‌آبه‌ی خود بعضا یا کلا محروم شود».

بر اساس این بیانیه، طالبان در یک‌ سال ونیم گذشته بارها بر پایبندی به تعهدات خود طبق معاهده تاکید کرده‌اند، اما به آن عمل نکرده‌اند.

وزارت خارجه‌ ایران تاکید کرد تا زمانی که به کارشناسان این کشور اجازه‌ بازدید از مسیر و بالادست رود هلمند داده نشود، «هرگونه اظهار نظر در مورد کاهش آب هیرمند پذیرفتنی نیست».

این وزارت تصریح کرد که تداوم آب‌گیری «بند انحرافی کمال‌خان و انحراف مسیر طبیعی رودخانه هیرمند و برهم زدن شرایط رودخانه و همچنین همکاری نکردن مقام‌های افغانستان در تعیین محل‌های تحویل حق‌آبه و نصب سامانه‌های فنی مربوط به سنجش میزان آب، نقض صریح مواد ۳، ۵ و ۶ معاهده هیرمند است» و با صدور بیانیه‌ سیاسی، نمی‌توان برای آن توجیهی یافت.

با این حال، وزارت خارجه‌ ایران افزود که در یک‌ سال ونیم گذشته با حسن نیت و در پرتو اصل حسن همجواری با طالبان در این باره مذاکره و گفت‌وگو کرده است.

پیش از این، دفتر نخست‌وزیری طالبان، روز پنجشنبه ۲۸ اردیبهشت (۱۸ مه)، در واکنش به اظهارات ابراهیم رئیسی، رئیس‌‌جمهوری ایران، گفته بود که به‌دلیل خشکسالی آب کافی در رودخانه هیرمند وجود ندارد. 

در بیانیه دفتر نخست‌‌وزیر طالبان آمده است که در شرایط خشکسالی، درخواست مکرر جمهوری اسلامی ایران برای آب و اظهارات «نامناسب» در رسانه‌ها، زیان‌آور است. 

در این بیانیه آمده است: «مقام‌های ایرانی ابتدا باید معلومات خود را در مورد آب هلمند/هیرمند تکمیل کنند و بعد از آن، با الفاظ مناسب خواستشان را مطرح کنند، اگر واقعیت درست مطالعه نشود و چنین اظهاراتی مطرح شود، می‌تواند به فضای سیاسی میان مردم و کشورهای دو ملت مسلمان آسیب بزند که به نفع هیچ طرفی نیست و نباید تکرار شود.»

در روزهای اخیر، حق‌آبه‌ ایران از رود هلمند به یک موضوع داغ تبدیل شده و مقام‌های ایرانی نیز به طالبان در صورت تامین نشدن حق‌آبه هشدار داده‌اند.

ابراهیم رئیسی در سفر به استان سیستان و بلوچستان، خطاب به طالبان گفته بود: «من اخطار می‌‌‌کنم به حاکمان افغانستان که حق مردم سیستان و بلوچستان را سریعا بدهید.»