بعد از گذشت یک ماه از آغاز جنگ خونین سودان، طرف‌های درگیر چند روز پیش در جده برای آتش‌بسی هفت‌روزه که از روز دوشنبه ۲۲ مه به اجرا در آمد، به توافق رسیدند . هدف از این توافق که قابل تمدید ذکر شده، این است که برای انتقال کمک‌های انسانی گذرگاه‌های امنی باز و ارائه خدمات اولیه به مردم از سر گرفته شود. قرار است در مدت آتش‌بس، گفت‌وگوها در جده هم به امید پایان کامل جنگ ادامه یابد. با این حال مردم سودان با توجه به شکسته شدن آتش‌بس‌های قبلی در آوریل گذشته، از پایبند نماندن طرف‌های درگیر به آتش‌بس کنونی به‌شدت نگران‌اند.
درگیری‌های نظامی سنگین سر قدرت میان ژنرال عبدالفتاح البرهان، فرمانده ارتش، و ژنرال محمدحمدان دقلو (معروف به حمیدتی)، فرمانده نیروهای واکنش سریع، که تا به حال صدها کشته و زخمی به جا گذاشته و به آواره شدن هزاران نفر از مردم سودان منجر شده است، عوامل و انگیزه‌های متعدد و پیچیده‌ای داخلی و خارجی دارد و بازتاب‌دهنده منافع متضاد قدرت‌های محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی است.
پس از سرنگونی رژیم عمرالبشیر در ۲۰۱۹، برخی قدرت‌های منطقه‌ای از جمله اسرائیل در سودان نفوذ قابل‌توجهی پیدا کردند و هرکدام اهداف و منافع ویژه خود را در این کشور دنبال می‌کردند. درگیری مسلحانه میان البرهان و حمیدتی هم ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی نبود. آن‌ها طی ۳۰ سال زمامداری عمرالبشیر برای کسب قدرت و نفوذ بیشتر با هم در رقابت بودند و پس از سرنگونی عمرالبشیر و تشکیل حکومت انتقالی غیرنظامی به نخست‌وزیری عبدالله حمدوک، علیه این حکومت متحد شدند که در نتیجه آن، در اوت ۲۰۱۹ قدرت میان نظامیان و غیرنظامیان تقسیم شد. اما در اکتبر ۲۰۲۱ این دو ژنرال برای کودتا علیه حکومت حمدوک همدست شدند و قدرت را به انحصار خود درآوردند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
بعد از آن، اختلاف و کشمکش میان البرهان و حمیدتی به‌تدریج بالا گرفت، تا جایی که حمیدتی از مشارکت در کودتا علیه حمدوک پوزش خواست و مسئولیت بحران اقتصادی و امنیتی کشور را به گردن البرهان انداخت. سپس در دسامبر گذشته، هر دو توافقی امضا کردند که بر مبنای آن قرار شد ارتش از سیاست کناره‌گیری کند، قدرت به غیرنظامیان منتقل شود و نیروهای واکنش سریع در ارتش ادغام شوند. اما هر دو طرف تلاش کردند از مفاد توافق به سود خود استفاده کنند؛ البرهان فرایند ادغام نیروهای واکنش سریع در ارتش را تسریع کرد تا از قدرت و نفوذ رقیبش بکاهد و حمیدتی در مقابل، بر لزوم انتقال سریع قدرت به غیرنظامیان تاکید کرد تا قدرت البرهان به عنوان رئیس شورای حاکمیت انتقالی را محدود کند. حمیدتی همچنین با ائتلاف مدنی که انقلاب علیه عمرالبشیر را رهبری می‌کرد، یعنی «نیروهای آزادی و تغییر»، متحد شد و اعلام کرد که هدفش بازگرداندن دموکراسی و انتقال قدرت به غیرنظامیان است. سرانجام بی‌اعتمادی و بدگمانی میان این دو ژنرال به اندازه‌ای عمیق شد که در ۱۵ آوریل ۲۰۲۳ جنگ مسلحانه را آغاز کردند.
مانند همه نزاع‌ها در خاورمیانه و شمال آفریقا، طرف‌های خارجی نیز در عمیق شدن بحران ادامه‌دار سودان و جلوگیری از روی کار آمدن حکومتی غیرنظامی و دموکراتیک در این کشور نقش اساسی داشتند و دارند. از جمله اسرائیل که از آغاز درگیری نظامی میان البرهان و حمیدتی، نگران بود مبادا این مسئله بر روند عادی شدن روابطش با سودان تاثیر منفی بگذارد. اسرائیل و سودان در سال ۲۰۲۰ برای عادی کردن روابط توافق کردند؛ گرچه سندی برای تثبیت فرایند عادی‌سازی روابط به امضا نرساندند.
سودان برای اسرائیل به چند دلیل اهمیت دارد؛ نخست اینکه امضای توافق عادی‌سازی روابط میان تل‌آویو و خارطوم گسترش پیمان ابراهیم و عادی‌سازی روابط اسرائیل با سایر کشورهای عربی را تسریع می‌کند. دوم اینکه، عادی شدن روابط اسرائیل و سودان منافع ژئواستراتژیک اسرائیل در دریای سرخ و شرق آفریقا به‌ویژه در منطقه شاخ آفریقا را تقویت می‌کند. سوم، عادی شدن روابط با سودان به تقویت بیشتر نفوذ اسرائیل در کشورهای جنوب صحرای آفریقا که در چند دهه اخیر روابط عمیقی با آن‌ها برقرار کرده است، می‌انجامد. افزون بر آن، اسرائیل با عادی کردن روابط با خارطوم از منابع فراوان کشاورزی و طبیعی سودان هم بهرمند می‌شود.
از این جهت است که پس از سرنگونی رژیم عمرالبشیر، اسرائیل با البرهان و حمیدتی روابط عمیقی برقرار کرد. چنان‌چه البرهان فوریه ۲۰۲۰ با بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل، در اوگاندا مخفیانه دیدار کرد و هر دو درباره عادی‌سازی روابط میان کشورهایشان به توافق رسیدند. افزون بر آن، پس از پیوستن سودان به پیمان ابراهیم در اکتبر ۲۰۲۰، روابط میان تل‌آویو و خارطوم گرم شد و شماری از مقام‌های اسرائیلی از خارطوم رفتند و با البرهان و حمیدتی گفت‌وگو کردند.
از این رو اسرائیل آمادگی دارد که برای پایان دادن به جنگ میان ژنرال عبدالفتاح البرهان و ژنرال دقلو حمیدتی، پا درمیانی کند. با وجود آن، به نظر می‌آید مقام‌های اسرائیلی درباره اینکه از کدام طرف درگیری پشتیبانی کنند، اختلاف دارند.
اکنون اسرائیل نگران است که با تداوم درگیری‌ها، روند عادی‌سازی روابط با سودان متوقف شود و از حضور در کشوری که آن را دروازه ورود و نفوذ به قاره آفریقا تلقی می‌کند محروم بماند. به ویژه پس از شکست‌های سیاسی منطقه‌ای که اخیرا به دلیل برخی از رویدادهای سیاسی، از جمله توافق عربستان سعودی‌ــ‌ایران، متحمل شده است.
