تجربه تکان‌دهنده قطع ۱۰ روزه اینترنت نیم‌بند و قطره‌چکانی ایران در پی کشتار خون‌بار معترضان بی‌سلاح در آبان ۹۸، درس‌هایی مهم، هم برای شهروندان داشت و هم برای فعالان آزادی اینترنت و گردش بی‌حصر داده‌ها. تحقق آنی «سیاهچاله اینترنت» نشان داد که اگر اپراتورهای گوش ‌به ‌فرمان کشور بخواهند به دستور اتاق فرمان سرکوب، بر سر راه ارتباط اینترنت ایران به اینترنت جهانی بایستند، کمتر از ۱۰ ساعت برای تحقق‌ آن هدف زمان لازم دارند. 

درس مهم‌تر و نگران‌کننده‌تر، این ‌است که ورای ژست‌های دیپلماتیک و وعده‌های فصلی سیاست‌مداران درباره تامین اینترنت شهروندانی که پشت دیوارهای آتشین حکومتی سرکوبگر تنها مانده‌اند، بازیابی ارتباطات آنلاین مردم و اینترنت رساندن به آن‌ها بدون رضایت حاکمانی که حکم به قطع‌ آن داده‌اند و راه‌های جای‌گزین را در نهایت بی‌رحمی و دقت بسته‌اند، اگر نگوییم با فن‌آوری‌های کنونی امری ناممکن، دست‌کم باید گفت که به غایت دشوار است. 

در چنین شرایطی، راهکار نوآورانه پروژه «توشه» برای انتقال روزانه بسته‌هایی از داده‌های متنوع آنلاین روی کانالی ماهواره‌ای در شبکه «یاه‌سَت» می‌تواند یاری‌گر کاربرانی باشد که با قطعی اینترنت، از ارتباطات آنلاین محروم مانده‌اند.

تیمی از متخصصان ایرانی آزادی اینترنت، مستقر در کالیفرنیا، با هدایت مهدی یحیی‌نژاد، کارآفرین برجسته دنیای فن‌آوری اطلاعات، که پیش از توشه، راه‌اندازی وب‌سایت «بالاترین» را در کارنامه خود دارد، از سال ۲۰۱۲ پژوهش پیرامون این پروژه را آغاز کردند و سرانجام با راه‌اندازی «توشه» در اوایل سال ۲۰۱۷، این سرویس رایگان را در اختیار کاربران ایران و افغانستان قرار دادند.

بهره‌گیری از سرویس «توشه» ساده است و استقبال از آن پس از قطعی ۱۰ روزه اینترنت در ایران، به طرز چشمگیری افزایش یافته است. نسخه‌های گوناگون نرم‌افزار توشه (برای اندروید، ویندوز و لینوکس) تا کنون نزدیک به ۸۵۰ هزار بار دانلود شده است که بیش از یک‌سوم آن مربوط به روزهای پس از قطعی ۱۰ روزه اینترنت است، که شوک بزرگی به کاربران ساکن ایران وارد کرد.

باید توجه داشت که کارکرد «توشه» نه برای اینترنت‌رسانی، که برای ارسال یک‌سویه بسته‌هایی از محتوای آنلاین روی شبکه‌ای ماهواره‌ای به همین نام است که روزانه در قالب یک بسته ۴ گیگابایتی ارائه می‌شود. تیمی از کارکنان توشه، شبانه‌روزی مشغول بررسی بازخوردها و به‌روزرسانی محتوای مورد نیاز و درخواستی کاربران‌ هستند. 

ابتکار «توشه»، استفاده از قابلیت‌های شبکه‌ای ماهواره‌ای برای ارسال حجم قابل توجهی از داده‌های گوناگون (عکس، ویدیو، نسخه آفلاین وب‌سایت‌ها و ابزارهایی مانند فیلترشکن‌ها) است، به‌گونه‌ای که دریافت این داده‌ها بدون دسترسی به اینترنت میسر خواهد بود. همه آن‌چه برای بهره‌گیری از این سرویس لازم دارید، یک «فلش مموری» و یک «رسیور» ماهواره‌ای است. 

نحوه کار به این صورت است که کانال «توشه» را در «فرکانس: ١١٧۶۶ عمودی، سیمبل ریت: ٢٧۵٠٠» می‌یابید و سپس با وصل کردن فلش به رسیور، محتوایی را که روی کانال قرار گرفته است، ضبط می‌کنید. روی صفحه نمایشگر خود خواهید دید که مدت زمان مورد نیاز برای دانلود بسته هر روز چند دقیقه است. پس از پایان یافتن فرآیند «رکورد»، برای مشاهده محتوای ضبط شده روی کامپیوتر شخصی یا گوشی هوشمندتان، باید نرم‌افزار Extractor توشه را دانلود کنید. پس از استخراج فایل‌ها روی نرم‌افزار، به همه آنها دسترسی مستقیم خواهید داشت.

راهنمای تصویری استفاده از شبکه ماهواره‌ای و نرم‌افزار توشه را اینجا ببینید.

نشانه‌ها حاکی از آنند که قطع دوباره اینترنت در ایران، سناریویی محتمل است و کاربران ایرانی باید خود را به ابزارهای موثر مجهز کنند تا در صورت تحقق مجدد «سیاه‌چاله»، بتوانند از امکانات واقعا موجود بهره بگیرند. توجه کنید که برای استفاده از «توشه»، لازم است تا زمانی که به اینترنت دسترسی دارید، نرم‌افزار توشه را از سایت آن دانلود کنید، یا با ارسال ایمیلی به [email protected] درخواست کنید که نسخه‌ای از آن برای شما به صورت ایمیلی ارسال شود.

از آنجایی که «توشه» امکان دسترسی به محتوای آنلاین را بدون نیاز به اینترنت فراهم می‌کند، بخش قابل توجهی از کاربران این سرویس، از افغانستان از امکانات آن بهره می‌گیرند. کاربران ساکن نقاط دوردست، یا کسانی که نمی‌توانند از پس هزینه‌های سنگین اتصالات اینترنتی برآیند، با استفاده از بسته‌های اطلاعاتی توشه، خود را به‌روز نگه می‌دارند.

مهدی یحیی‌نژاد، بنیان‌گذار و مدیر شبکه توشه، در گفت‌وگو با ایندیپندنت می‌گوید: «اگرچه با توجه به وخامت اوضاع در ایران همواره تمرکز بر حل مشکلات کاربران ایرانی از مهم‌ترین اولویت‌های ما است، اما برای توسعه چتر خدماتی توشه به دیگر نقاط جهان هم بی‌وقفه تلاش می‌کنیم.» یکی از این اقدامات، همکاری «توشه» با وزارت علوم مکزیک، برای رساندن محتوای آموزشی به کلاس‌های درس در نقاط دوردست و محروم از اینترنت در آن کشور است.