طرح انتقال اعضای تحریک طالبان پاکستان و مهاجران پاکستانی از حاشیه مرز دیورند به شمال افغانستان نهایی شده است. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، روز دوشنبه ۲۲ خرداد، برای نخستین‌بار اعتراف کرد که این تصمیم بر اساس «منافع مشترک افغانستان و پاکستان» اتخاذ شده است.
مهاجران وزیرستانی به آن دسته از شهروندان پشتون‌تبار پاکستانی گفته می‌شود که طی یک دهه گذشته و در پی ناآرامی‌ها و درگیری‌های مسلحانه در وزیرستان پاکستان، به استان‌های شرقی افغانستان پناه بردند و اکثرا در مناطق حاشیه مرز دو کشور زندگی می‌کنند. این مهاجران تا آخرین روزهای حاکمیت دولت جمهوری در افغانستان تهدیدی برای دولت‌های پاکستان و افغانستان نبودند. بسیاری از آنان کشاورزی و دامداری کردند و در شرق افغانستان خانه و زمین خریده بودند. اما مشکل اساسی از زمانی آغاز شد که با فروپاشی دولت جمهوری در افغانستان و به قدرت رسیدن طالبان، بیش از چهار هزار عضو تحریک طالبان پاکستان هم به افغانستان سرازیر شدند و بسیاری از آن‌ها در استان‌های شرقی افغانستان که هم‌مرز پاکستان است، ساکن شدند. این شبه‌نظامیان پاکستانی در همان روستاها و شهرهای مستقر شدند که پیش از این، غیرنظامیان وزیرستانی زندگی می‌کردند.
استقرار امارت طالبان در کابل موج خشونت‌ها در پاکستان را به‌یکباره افزایش داد و ناآرامی‌های به‌تدریج به ایالت‌های خیبرپختون‌خوا و بلوچستان بازگشت. دولت پاکستان از همان ابتدا اعلام کرده بود که اعضای تحریک طالبان پاکستان به رهبری نورولی محسود در افغانستان پناه گرفته‌اند و با حمایت طالبان افغان در پاکستان عملیات نظامی راه‌اندازی می‌کنند.
ارتش پاکستان در سال ۲۰۲۲ با هدف ضربه زدن به تحریک طالبان پاکستان چندین بار مناطقی در استان‌های شرقی افغانستان از جمله خوست را بمباران کرد اما در این بمباران‌ها بیشتر کودکان، زنان و کهنسالان کشته شدند.
هم‌زمان مذاکراتی به میزبانی سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی و وزیر داخله (کشور) طالبان میان طالبان پاکستان و دولت این کشور برگزار شد، اما این مذاکرات که به دو دور آتش‌بس نیز انجامید، در نهایت ناکام ماند و از نوامبر ۲۰۲۲، درگیری‌ها دوباره شدت گرفت.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
فشار دولت پاکستان بر رژیم طالبان در افغانستان هم از نوامبر ۲۰۲۲ افزایش یافت. خواسته دولت پاکستان از طالبان افغان از همان ابتدای تصاحب قدرت به دست این گروه مشخص بود: به دشمنان ما پناه ندهید!
هرچند رهبران طالبان در افغانستان در پاسخ به انتقاد مقام‌های پاکستانی از پناه دادن به اعضای تحریک طالبان پاکستان و استفاده این گروه از خاک افغانستان علیه پاکستان، بارها ادعا کرده‌اند که هیچ گروه تروریسستی در افغانستان حضور ندارد، گزارش‌های شورای امنیت سازمان ملل که ژوئن ۲۰۲۲ و ژوئن ۲۰۲۳ منتشر شدند، نشان می‌دهند که بیش از چهار هزار عضو تحریک طالبان پاکستانی در افغانستان حضور دارند.
پس از تبادل پیام‌هایی میان مقام‌های دولت پاکستان و رهبران طالبان در کابل، اواخر فوریه بلندپایه‌ترین هیئت امنیتی پاکستان با پیامی هشداردهنده به کابل سفر کرد و خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان و ژنرال ندیم انجم، رئیس سازمان اطلاعات نظامی (آی‌اس‌آی)، در راس این هیئت وارد کابل شدند. آن‌ها با رهبران طالبان از جمله ملا عبدالغنی برادر، معاون نخست‌وزیر، و ملا یعقوب، وزیر دفاع، ملاقات کردند.
محتوای این ملاقات را چند روز بعد یکی از رسانه‌های پاکستانی علنی کرد. مهم‌ترین پیام این بود که رهبران طالبان به هیئت امنیتی دولت پاکستان گفته‌اند، پول بدهید تا اعضای تحریک طالبان پاکستان را که در خطوط مرزی میان دو کشور مستقرند، به دیگر مناطق افغانستان که تهدیدی برای پاکستان نباشد، منتقل کنیم.
پاکستان از استان بدخشان در شمال‌شرق افغانستان تا نیمروز در غرب افغانستان با این کشور هم‌مرز است و اعضای تحریک طالبان پاکستان که اکنون در استان‌های شرقی و جنوبی افغانستان حضور دارند، به دلیل نبود نظارت جدی بر مرزهای میان دو کشور، به‌آسانی به دو طرف مرز تردد می‌کنند و از خاک افغانستان به عنوان پناهگاه استفاده می‌کنند.
در این وضعیت، طرح دور کردن اعضای تحریک طالبان پاکستان از مناطق مرزی این کشور و انتقال آنان به شمال افغانستان که به لحاظ جغرافیایی از پاکستان فاصله دارد، از نظر دولت پاکستان و رژیم طالبان راهکار خوبی به نظر می‌رسد. سخنگوی طالبان هم در مصاحبه با طلوع نیوز، تایید کرده که یکی از مناطقی که برای استقرار «مهاجران وزیرستانی» در نظر گرفته شده، شمال افغانستان است.
شمال افغانستان با کشورهای ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان هم‌مرز است و ساکنان آن بیشتر ازبک، هزاره، تاجیک یا ترکمن‌‌تبارند. نزدیک به ۱۰۰ سال پیش، هزاران خانواده پشتون‌تبار نیز از استان‌های شرق افغانستان به شمال این کشور کوچ کردند و اکنون جمعیت بزرگی از پشتون‌ها هم در شمال افغانستان زندگی می‌کنند.
روند اسکان پشتون‌ها در شمال افغانستان از حدود سال ۱۳۰۱ و در زمان پادشاهی امان‌الله و با فرمان ۱۲ ماده‌ای تحت عنوان «نظامنامه ناقلین به سمت قطغن» آغاز شد و در دولت‌های بعد نیز ادامه یافت. در نتیجه تصویب نظامنامه ناقلین، بسیاری از زمین‌های حاصلخیز شمال افغانستان به پشتون‌ها واگذار شد و ساکنان بومی برخی مناطق، به نقاط دیگر کوچ کردند.
این جابه‌جایی که بیشتر با انگیزه تغییر بافت قومی شمال افغانستان انجام شد، سال‌ها بعد زمینه‌ساز قدرت‌گیری طالبان در این مناطق شد. در ۲۰ سال جنگ طالبان با دولت‌های پیشین افغانستان، ناامن‌ترین مناطق شمال که طالبان به‌سرعت در آن‌ها نفوذ کردند، همین روستاهای پشتون‌‌نشین بودند. تسخیر این روستاها که در مناطق کلیدی از جمله در مسیر شاهراه‌ها قرار دارند، طالبان را قادر کرد بدون اعزام جنگجو از قندهار و هلمند، در شمال برای خود پایگاه ایجاد کنند.
به نظر می‌رسد طرح انتقال اعضای تحریک طالبان پاکستان و مهاجران وزیرستانی به شمال افغانستان نیز در ادامه همین روند صورت می‌گیرد و این بار نگرانی طالبان از شکل‌گیری مقاومت‌های مسلحانه در شمال برای همیشه برطرف خواهد شد.
حاکمان پشتون‌تبار افغانستان از جمله عبدالرحمان خان تا ملا عمر از شمال افغانستان ضربات سختی خورده‌اند. اقوام ساکن شمال به ویژه ازبک‌ها و ترکمن‌ها به دلیل نادیده گرفته شدن از سوی حاکمان افغانستان، بارها علیه حکومت مرکزی طغیان کرده‌اند و به نظر می‌رسد طرح تغییر بافت قومی شمال در سال ۱۳۰۱ نیز بیشتر به منظور خنثی کردن همین طغیان‌ها به اجرا درآمد.
در آخرین مورد، سلطه ملا عمر در سال ۱۹۹۶ با اتحاد اقوام ازبک، تاجیک، هزاره و ترکمن در شمال افغانستان به چالش کشیده شد. این اتحاد با فرماندهی احمدشاه مسعود، عبدالرشید دوستم و محمد محقق، باعث شد طالبان نتوانند بر سراسر افغانستان مسلط شوند. شکست و فروپاشی رژیم طالبان در اواخر ۲۰۰۱ نیز از مناطقی کلید خورد که بیشتر ساکنان آن ازبک‌ها، هزاره‌ها، تاجیک‌ها و ترکمن‌ها بودند.
طالبان در دور دوم سلطه خود بر افغانستان، به دلایل مختلف از جمله متحد نبودن اقوام غیرپشتون و بی‌اعتمادی گسترده به رهبران سیاسی متهم به فساد، با مقاومتی گسترده و همه‌جانبه مواجه نشدند و به همین دلیل با سیاست مشت آهنین، در تلاش‌اند طرح‌هایی را که به تداوم سلطه این گروه کمک می‌کند، عملی کنند.
استقرار شبه‌نظامیان پاکستانی و پشتون‌های وزیرستانی در شمال افغانستان ضمن اینکه تهدیدی جدی علیه ساکنان این منطقه تلقی می‌شود، شمال افغانستان را هم به سرنوشت همیشه ناآرام وزیرستان پاکستان دچار می‌کند. بر اساس گزارش شورای امنیت سازمان ملل متحد، حرکت اسلامی ازبکستان، حزب اسلامی ترکستان شرقی، جماعت انصارالله تاجیکستان و اعضای القاعده از چندسال پیش در شمال افغانستان حضور دارند و اخیرا داعش خراسان نیز با کشتن دست‌کم چهار مقام ارشد طالبان در شمال، حضور قدرتمند خود را در این منطقه ثابت کرده است.
در این میان، استقرار اعضای تحریک طالبان پاکستان در شمال علاوه بر تسریع تغییر بافت قومی این منطقه، به دیگر گروه‌های تروریستی فعال در این بخش نیز روحیه می‌بخشد.
هرچند مقام‌های دولت‌های آسیای مرکزی و روسیه پیش از این از افزایش تهدیدهای تروریستی در شمال افغانستان ابراز نگرانی کرده بودند، تاکنون هیچ یک از این دولت‌ها در مورد طرح استقرار اعضای تحریک طالبان پاکستان در شمال افغانستان اظهارنظر نکرده‌اند.
