وب‌سایت دیده‌بان ایران ادعا کرده است که برخی از مدارس برای ثبت‌نام کودکان مهاجر افغان مبلغ  ۵۰۰ هزار تا یک میلیون تومان به‌صورت غیرقانونی دریافت می‌کنند.

در گزارش دیده‌بان ایران از این پول به‌عنوان «رشوه» نام برده شده است که با عنوان کمک به مدرسه و هزینه‌های جاری، از والدین کودکان مهاجر افغان گرفته می‌شود.

در این گزارش که با یک مددکار انجمن یاری کودکان مصاحبه شده است، آمده: «‌دریافت این هزینه‌های غیرقانونی باید به اداره آمورش‌و‌پرورش گزارش شوند، اما در این مورد هم موانع زیادی وجود دارد. خانواده این افراد هم چندان پیگیر این مسئله نیستند.»

در این گزارش ذکر شده است که احتمالا در صورت پیگیری این موضوع و مراجعه به نهادهای مسئول هم، اقدامی برای جلوگیری از اخذ این مبلغ صورت نخواهد گرفت.

دیده‌بان ایران به مشکل زبان کودکان مهاجر افغان پرداخته است، زیرا برخی از آن‌ها به زبان ازبکی صحبت می‌کنند و خانواده‌های این کودکان نمی‌توانند با مسئولان مدارس حرف بزنند.

در این گزارش آمده است که به‌رغم افزایش شمار مهاجران افغان در ایران پس از روی کار آمدن دوباره طالبان در اوت ۲۰۲۱، آمار پذیرش کودکان مهاجر افغان در مدرسه‌های ایران بسیار کم است، «در مناطقی مانند اسلام‌شهر تعداد کودکان متقاضی از ظرفیت مدارس بیشتر است. پس از ورود طالبان موج مهاجرت شدت گرفت و تعداد این کودکان بازمانده از تحصیل، با ظرفیت این مدارس همخوانی ندارد.»

دیده‌بان ایران در این گزارش ادعا کرده است که اولویت مدارس، جذب دانش‌آموزان ایرانی است و بسیاری از کودکان مهاجر با پاسخ منفی برای ثبت‌نام مواجه می‌شوند و اگر ظرفیتی باقی بماند‌، در آن زمان کودکان افغان اجازه ثبت‌نام پیدا می‌کنند.

کودکان مهاجر افغان همه ساله باید برگه کفالت دریافت کنند و زمان دریافت این برگه شهریورماه است که اغلب برای ثبت‌نام در مدارس دیر شده است.

در این گزارش ذکر شده است که برگه کفالت در محل سکونت کودک صادر می‌شود و در صورت جا‌به‌جایی، باید بار دیگر این برگه اخذ شود و در برخی مواقع مشکل مسافت دفاتر کفالت از محل سکونت مهاجران باعث می‌شود که والدین این کودکان به‌راحتی نتوانند این برگه را تهیه کنند.

براساس آمار دیده‌بان ایران، شمار دانش‌آموزان مدارس در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱، به ۱۵ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر رسید که از این میان، ۶۷۰ هزار نفر دانش‌آموز مهاجر بودند.

 آمار دقیقی از کودکان مهاجر محروم از آموزش در ایران وجود ندارد.

آموزش کودکان مهاجر در ایران همواره با چالش روبرو است و این موضوع با انتقاد نهادهای مدافع حقوق بشر و کودکان مواجه شده است.