کشتی آرام‌اس تایتانیک صد و یازده سال پیش به کوه یخ برخورد کرد و در عمق ۳ هزار و ۸۰۰ متری اقیانوس اطلس در سواحل کانادا غرق شد. این کشتی اقیانوس‌پیمای تجملی منفور- و بیش از یک‌هزار و ۵۰۰ مسافری که با آن ناپدید شدند- شاید بیش از هر فاجعه دریایی دیگری در حافظه عمومی باقی مانده است.
به‌تازگی ناپدید شدن نگران‌کننده زیردریایی اوشن گیت تایتان، حامل پنج گردشگری که به دیدن بقایای تایتانیک می‌رفتند، دوباره به بحث‌هایی درباره جایگاه خاص تایتانیک هم به‌منزله نمادی مهم و هم صنعتی واقعی دامن زد که گستردگی قدرتش از هالیوود تا حراجی‌ها تعمیم می‌یابد.
نشریه نیویورک پست بررسی جامعی از زندگی بعد از مرگ مشهورترین و منفورترین کشتی جهان که میلیاردها دلار ارزش دارد منتشر کرده است.
کشتی تایتانیک چه زمانی پیدا شد؟
تایتانیک در نخستین سفرش از بریتانیا به نیویورک می‌رفت که در ساعت‌های اولیه روز ۱۵ آوریل ۱۹۱۲ در اقیانوس اطلس شمالی غرق شد. مکان دقیق غرق شدن این کشتی تا یکم سپتامبر ۱۹۸۵ نامشخص بود، تا اینکه گروه اعزامی فرانسوی-آمریکایی به سرپرستی رابرت بالارد و ژان لویی میشل بقایای آن کشتی را در کف اقیانوس، در حدود ۵۶۳ کیلومتری ساحل نیوفاندلند (کانادا)، پیدا کرد.
بالارد، که باستان‌شناس زیر آب است، اثر عاطفی لاشه این کشتی را با محل حمله ژنرال پیکت در نبرد گیتسبورگ مقایسه کرد.
او گفت: «علاوه بر غرق شدن تایتانیک، موارد و جزئیات دیگری نیز بود. قایق‌های نجات، نجات‌یافتگان، قایق‌هایی که برای کمک آمدند، گروه‌های موسیقی، آتش‌بازی، تمام آن‌هایی که تا لحظه آخر ایستادند و ادامه دادند.»
کشف دیگر گروه اکتشافی بالارد و میشل این بود که تایتانیک دو قسمت شده بود: بقایای بخش جلوی کشتی و قسمت عقب آن حدود ۵۰۰ متر از هم فاصله داشتند.
دوازده سال بعد از آنکه بالارد و میشل نخستین بار این کشتی را دیدند، لحظه شکسته شدن این کشتی اقیانوس‌پیما در فیلم عاشقانه «تایتانیک»، ساخته جیمز کامرون، جاودانه شد.
لاشه کشتی تایتانیک متعلق به چه کسی است؟
به گزارش آی‌نیوز، تقریبا بلافاصله بعد از علنی شدن کشف بالارد و میشل، جک گریم، سرمایه‌دار نفتی که به کاوشگری علاقه داشت، ادعا کرد ابتدا او بوده است که لاشه کشتی را پیدا کرده و بنابراین او مالک آن است.
هرچند دادگاه ادعای گریم را رد کرد، این بحث و جدل کشمکشی درباره وضعیت لاشه تایتانیک به راه انداخت که تا چند دهه ادامه یافت.
به گفته اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA)، کنگره آن کشور قانون یادبود دریایی تایتانیک را در سال ۱۹۸۶ تصویب کرد که مذاکره برای حفاظت بین‌المللی و نیز تدوین رهنمودهایی برای کاوش و نجات آن را تسهیل می‌کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
به گزارش آی‌نیوز، با این حال، سال بعد، شرکتی به نام تایتانیک ونچرز (Titanic Ventures) با مشارکت در حمایت مالی عملیات بررسی و نجات لاشه آن کشتی، در نهایت مالکیت آثار باستانی بازیابی شده از آنجا را به دست آورد.
در ماه مه ۱۹۹۶، تایتانیک ونچرز سهام خود را به شرکت بازیافت و نجات آرام‌اس تایتانیک (RMST) فروخت. اما شرکت بیمه‌ای که پس از غرق شدن تایتانیک غرامت پرداخت کرده بود با این واگذاری مخالفت کرد.
اتحادیه حفاظت و غرامت کشتی بخار لیورپول و لندن ادعا کرد از آنجا که برای این اموال غرامت پرداخت کرده است، پس مالکیت آن‌ها متعلق به اوست.
آی‌نیوز توضیح داد که دو شرکت مذکور در سال ۲۰۰۷ به توافقی دست یافتند که جزئیات آن مشخص نیست.
پل لودن-براون، تاریخ‌دان و کارشناس وایت استار لاین، در صدمین سالگرد فاجعه تایتانیک به نشریه ژورنال دات آی‌ای گفت: «آرام‌اس‌تی هنوز هم اعتبار دارد، اما ادعای حقوقی آن فقط برای شهروندان آمریکا و طبق قوانین آمریکا اعمال می‌شود.»
او توضیح داد: «مثلا، اگر قرار باشد من با کشتی غواصی بازیابی از بندر ساوتهمپتون خارج شوم، می‌توانم غواصی کنم و هر اثری را که برایم مهم است از کشتی خارج کنم و کسی هم نمی‌تواند جلوی من را بگیرد.»
لودن-براون افزود که چون تایتانیک در بریتانیا به ثبت رسیده و متعلق به یک شرکت آمریکایی است، مالک رسمی ندارد.
او گفت: «طبق قانون دریاسالاری که آمریکا و بریتانیا و دیگر کشورهای مهم دریایی به آن متعهدند، کشتی‌ای که در آب‌های بین‌المللی شناور است، در عمل، بدون مالک محسوب می‌شود و کسی نمی‌تواند ادعای مالکیت آن را کند.»
چند نفر از این کشتی غرق‌شده دیدن کرده‌اند؟
این هفته نشریه تایم با استناد به آمار اوشن گیت (Ocean Gate) گزارش داد که از سال ۱۹۸۵ تا کنون نزدیک به ۲۵۰ نفر از محل غرق شدن کشتی تایتانیک دیدن کرده‌اند.
جیمز کامرون یکی از شناخته‌شده‌ترین بازدیدکنندگان اولیه لاشه تایتانیک بود.
او درباره این تجربه سال ۲۰۰۹ خود به نشریه پلی‌بوی گفت: «چون می‌خواستم داخل این کشتی غرق‌شده شیرجه بزنم، تایتانیک را ساختم؛ نه اینکه مشخصا بخواهم فیلم بسازم.»
«تایتانیک قله اورست کشتی‌های غرق شده بود و دلم می‌خواست به‌عنوان غواص این کار را درست انجام بدهم. وقتی فهمیدم چند نفر دیگر برای ساختن فیلم آی‌مکس (iMax) به دیدن تایتانیک رفته‌اند، گفتم یک فیلم هالیوودی می‌سازم تا هزینه سفر کاوشی‌ام را تامین کنم. آن لذت اولیه را دوست داشتم و دلم خواست آن را بیشتر تجربه کنم.»
خوشبختانه، فیلم تایتانیک هزینه نخستین غواصی کامرون را جبران کرد؛ این فیلم ۱۹۴ دقیقه‌ای در نخستین شب نمایش در سال ۱۹۹۷ بیش از ۲ میلیارد دلار فروش کرد و در آن دوران به پرفروش‌ترین فیلم تاریخ بدل شد.
یواس‌ای تودی در سال ۲۰۱۷ نوشت که کامرون از آن زمان دست‌کم ۳۳ بار از لاشه تایتانیک دیدن کرده است.
در سال ۲۰۰۱، زوجی آمریکایی نیز دل به دریا زدند و درون زیردریایی در محل غرق شدن این کشتی با هم ازدواج کردند.
به گزارش بی‌بی‌سی، گردشگران سرنشین زیردریایی تایتان برای سفر هشت‌روزه‌شان ۲۵۰ هزار دلار پرداخت کردند.
براساس گزارش‌های موجود، این قیمت گزاف شامل آموزش غواصی نیز است.
چه اشیائی از تایتانیک بازیابی شده است؟
توجه عمومی به اشیاء کشتی تایتانیک، از جمله یادبودهای بازماندگان و درگذشتگان، تقریبا بلافاصله پس از غرق شدن کشتی آغاز شد.
نامه‌ای که در موزه دریایی اقیانوس اطلس در نووا اسکوشیا (در کانادا) نگهداری می‌شود نشان می‌دهد که توجه به این کشتی طوری بود که مقام‌های کانادایی در روزهای بعد از فاجعه، لباس‌های قربانیان را سوزاندند تا دست «دلالان یادگاری» به آن‌ها نرسد.
با این حال، برخی از اشیاء نجات یافت و اکنون سال‌هاست که آن‌ها را به نمایش عمومی می‌گذارند. هنوز کفش‌های چرمی یک کودک قربانی ناشناس در موزه دریایی است. انجمن تاریخی تایتانیک نیز جلیقه نجاتی را که مادلین، همسر جوان جان جیکوب آستور، به تن داشت در اختیار دارد.
اما بعد از کشف مکان غرق شدن کشتی تایتانیک در دهه ۱۹۸۰، توجه به اشیاء بازیابی شده از توجه به خود کشتی بیشتر شد.
خود آرام‌اس‌تی از سال ۱۹۸۷ برای بازیابی اشیاء داخل و اطراف لاشه کشتی هشت سفر اکتشافی انجام داده است. در میان هزاران شیء بازیابی‌شده، بشقاب‌های چینی درجه یک و دو و سه و نیز چندین کیف چرمی، اجزای لباس، و جواهرات دیده می‌شود.
تا امروز گران‌ترین شیء این کشتی اقیانوس‌پیما که در حراجی فروخته شده است ویلن والاس هارتلی، رهبر گروه نوازندگان، است که حین غرق شدن کشتی برای تسلی خاطر مسافران با آن آهنگی می‌نواخت.
این ساز، که امضای نامزد هارتلی روی آن نقره‌کوب شده است- ده روز بعد در جعبه‌ای که به جسد هارتلی بسته شده بود پیدا شد. حراجی هنری آلدریج و پسر در اکتبر ۲۰۱۳ این ویلن را به بهای ۱.۴۶ میلیون دلار فروخت.
این حراجی چند شیء دیگر، از جمله یک کلید انبار و یک بیسکویت سالم، را به‌ترتیب به بهای ۱۷۸ هزار و ۲۸۰ دلار و ۱۹ هزار دلار فروخت.
گاردین گزارش می‌دهد در سال ۲۰۲۰، که آمریکا و بریتانیا برای حفظ «حساسیت و احترام» به محل غرق شدن این کشتی قراردادی امضا کردند که شامل جلوگیری از جمع‌آوری اشیاء تاریخی است، به صنعت اشیاء تایتانیک لطمه خورد.
دکتر جاش مارتین، کارشناس حقوق دریایی، در آن زمان به این نشریه گفت: «اکنون هرگونه بازیابی اشیاء به‌وسیله شرکت‌ها یا افراد مستقر در بریتانیا و آمریکا فقط با مجوز این دو کشور و صرفا در صورت وجود دلیل آموزشی یا فرهنگی معتبر امکان‌پذیر است. این مانع قانونی جدیدی است که به محافظت بهتر از بقایای این کشتی کمک می‌کند.»
دلیل تولید این همه فیلم و کتاب و نمایشگاه درباره تایتانیک چیست؟
دان لینچ، تاریخ‌دان انجمن تاریخی تایتانیک، پیش‌تر در سال جاری در گفت‌وگویی با نشریه سالن (Salon)، تایتانیک را «داستانی بی‌نظیر» توصیف کرد.
او گفت: «کشتی‌ای که می‌گفتند غرق نمی‌شود، پر از آدم‌های مهم [...] در نخستین سفرش به کوه یخ برخورد می‌کند و آرام آرام غرق می‌شود.»
«غرق شدن تایتانیک علاوه بر آنکه فاجعه بزرگی بود، توانست طی سال‌ها بارها و بارها تخیل و احساسات آدم‌ها را درگیر کند و روی اقتصاد و صنعت مرتبط با آن اثر بگذارد.»
در روزهای پس از فاجعه، فیلم‌های خبری پیامدهای آن را نشان می‌دادند و مردم دسته دسته در خانه‌های سراسر جهان به تماشای آن فیلم‌ها می‌نشستند.
استیون باتومور، تاریخ‌دان، در سال ۲۰۰۰ در کتاب خود با نام «تایتانیک و سینمای صامت» می‌نویسد که فیلمی از شرکت فیلم‌سازی گامون (Gamount) به موفقیت بزرگی دست یافت. در اوج فیلم، تماشاگران اغلب آهنگ «نزدیک‌تر، خدای من، نزدیک‌تر به تو» را که آخرین آهنگ مشهور گروه موسیقی تایتانیک بود می‌خواندند.
فیلم کوتاه «بازمانده تایتانیک» درست ۳۱ روز بعد از غرق شدن کشتی اکران شد. در این فیلم، که اکنون مفقود شده است، دوروتی گیبسون، بازیگر معروف سینمای صامت، نقش یکی از ۲۸ نفری را بازی کرد که سوار نخستین قایق نجات تایتانیک شدند.
لس‌آنجلس تایمز گزارش داد: «فیلم بازمانده تایتانیک در فورت‌لی، نیوجرسی، و در بندر نیویورک فیلم‌برداری شد و برای حفظ اصالت صحنه‌ها، گیبسون همان لباسی را پوشید که در جریان فاجعه ۱۵ آوریل به تن داشت.»
چند دهه از فاجعه تایتانیک می‌گذرد، اما این کشتی و کسانی که با آن غرق شدند هنوز منبع الهام شعر و کتاب و آثار هنرهای تجسمی‌اند.
