۳۰ سال پیش، سنگ‌کلیه را بیماری افراد میانسال سفیدپوست می‌دانستند، اما اینک پزشکان با نوعی متفاوت از بیماران مواجه شده‌اند که به‌ویژه در فصل تابستان، از این بیماری بسیار دردناک گلایه دارند. 

داده‌های جدید نشان می‌دهد که سنگ‌کلیه، رسوبات سخت مواد معدنی و نمک‌هایی که در مجاری ادرار گیر می‌کند، اینک بین جوان‌ترها، به‌ویژه دختران نوجوان، هم دیده می‌شود. 

شبکه خبری ان‌بی‌سی با اشاره به این خبر، گزارش می‌دهد کارشناسان دلیل ابتلای بیشتر کودکان و نوجوانان را به این بیماری نمی‌دانند، اما حدس می‌زنند که ترکیبی از عوامل گوناگون، مانند رژیم‌های غذایی سرشار از غذاهای فوق فرآوری‌شده، استفاده بیش از حد از آنتی‌بیوتیک‌ها در سال‌های اول تولد و تغییرات اقلیمی که باعث موارد بیشتری از «دهیدراته» شدن یا از دست رفتن آب بدن می‌شود، مسبب ابتلا به این بیماری باشد. 

پزشکان در گفت‌وگو با ان‌بی‌سی‌نیوز اشاره کردند که کودکان و نوجوانان در تابستان بیش از هر وقت دیگری به سنگ‌کلیه مبتلا می‌شوند. 

سنگ‌کلیه، اختلالی متابولیک که «نفرولیتیازیس» نیز نامیده می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که مواد معدنی، مانند کلسیم، اگزالات و فسفر، در کلیه رسوب کند و بلورهای زردرنگ سختی به اندازه دانه شن، یا در موارد حاد به اندازه توپ گلف، تشکیل دهد. بعضی از این سنگ‌ها بدون مشکل از مجرای ادرار خارج می‌شوند، اما برخی دیگر ممکن است گیر کنند، مجرای ادرار را مسدود کنند و باعث درد و خونریزی شدید شوند.  

در سال‌های اخیر برخی بیمارستان‌ها «کلینیک سنگ» ویژه اطفال راه‌اندازی کرده‌اند و در آن‌ها متخصصان کلیه و مجاری ادرار، مراقبت‌های لازم را برای درمان و پیشگیری از سنگ‌کلیه در آینده، به کودکان ارائه می‌دهند. 

سنگ‌کلیه در بزرگسالان در اثر سندروم متابولیک، چاقی، فشارخون بالا و دیابت بروز می‌کند. 

دکتر گرگوری تاسیان، متخصص مجاری ادرار کودکان در بیمارستان فیلادلفیا، گفت که این بیماری در کودکان بی‌سابقه بوده است، اما اینک کودکان و نوجوانان به دلایلی نامعلوم به آن مبتلا می‌شوند. 

بخش عمده‌ای از پژوهش‌های مربوط به سنگ‌کلیه کودکان را در ایالات متحده آمریکا، تاسیان و همکارانش انجام می‌دهند که بیشتر بر یافتن دلیل این بیماری در کودکان متمرکزند. تاسیان می‌گوید: «حتما چیزی در محیط زیست ما تغییر کرده که باعث چنین تغییر سریعی شده است.»

به گفته بنیاد ملی کلیه، حدود ۱۰ درصد از مردم ایالات متحده آمریکا در مقطعی از زندگی به سنگ‌کلیه مبتلا می‌شوند. اینک این بیماری در کودکان زیر پنج سال و گاهی بدون سابقه بیماری زمینه‌ای، نیز دیده می‌شود.

پژوهشی که در نشریه بالینی انجمن نفرولوژی منتشر شد، نشان داد که از ۱۹۹۷ تا ۲۰۲۷، تعداد مبتلایان به سنگ‌کلیه ۱۶ درصد افزایش یافته و بیشترین افزایش، در گروه سنی بین ۱۷ تا ۱۹ سال بوده است. در این گروه سنی، دختران و زنان ۵۲ درصد بیشتر مبتلا شدند و در مردان نیز از سن ۲۵ سالگی به بعد شایع‌تر بود. 

در مجموع، خطر بیماری سنگ‌کلیه در دوران کودکی برای پسران و دختران دوبرابر افزایش یافته است، اما افزایش خطر برای زنان در طول دوره ۱۶ ساله این مطالعه، ۴۵ درصد بیشتر شده است. بزرگسالان و کودکان سیاه‌پوست در این مطالعه، بیشتر از سفیدپوست‌ها به این بیماری مبتلا شدند. 

آیا رژیم غذایی به ابتلا به سنگ‌کلیه ارتباط دارد؟

کارشناسان معتقدند که کاهش کیفیت رژیم غذایی کودکان ممکن است در ابتلا به این بیماری موثر باشد. 

مصرف مقادیر بالای خوراکی‌هایی مانند چیپس، سوسیس و کالباس، نوشیدنی‌های ورزشی، غذاهای بسته‌بندی شده و کنسروها، مواد معدنی اضافی وارد بدن می‌کند که به سنگ‌کلیه در ادرار تبدیل می‌شود؛ به‌ویژه اگر کودک آب کافی ننوشد یا نوشیدنی‌های شیرین زیاد مصرف کند. 

هوای گرم‌تر تابستان باعث ایجاد سنگ‌کلیه می‌شود

هرچه هوا گرم‌تر و مرطوب‌تر باشد، تعریق هم بیشتر و دفع ادرار کم می‌شود، بنابراین، مواد معدنی بیشتر در کلیه و مجاری ادرار می‌مانند. 

آنتی‌بیوتیک به بروز سنگ‌کلیه ارتباط دارد 

آنتی‌بیوتیک‌ها میکروبیوم روده را به شکلی تغییر می‌دهند که باعث تشکیل سنگ در کلیه می‌شود. 

گروه پژوهشی تاسیان در ۲۰۱۸ اعلام کرد که کسانی که یکی از پنج آنتی‌بیوتیک رایج خوراکی را مصرف می‌کردند، بین ۱.۳ تا ۲.۳ برابر بیشتر در معرض ابتلا به سنگ‌کلیه قرار گرفتند. این خطر به مرور زمان کاهش یافت، اما تا پنج سال پس از مصرف آنتی‌بیوتیک به قوت خود باقی ماند، و در سنین پایین‌تر نیز این خطر بیشتر بود. 

به گفته تاسیان، هرقدر فردی زودتر به سنگ‌کلیه مبتلا شود، زمان بیشتری برای ابتلا به نوع شدیدتر این بیماری و مشکلات سلامتی بلندمدت دارد. از برخی عواقب این بیماری می‌توان به  از کار افتادن کلیه، کاهش تراکم مواد معدنی در استخوان (که به شکستگی منجر می‌شود)، و خطر جدی بیماری قلبی در بزرگسالی اشاره کرد. 

براساس اطلاعات بنیاد ملی کلیه ایالات متحده آمریکا، کودکانی که به سنگ‌کلیه مبتلا می‌شوند، حدود ۵۰ درصد احتمال دارد که طی پنج تا هفت سال آینده دوباره به این بیماری مبتلا شوند. 

هر سنگی که از مجرای ادرار عبور می‌کند، خطر تنگی حالب، لوله‌ای که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه می‌رساند، را در فرد مبتلا افزایش می‌دهد. در چنین شرایطی، باید برای درمان به جراحی تهاجمی روی آورد. 

نشانه‌های سنگ‌کلیه عبارتند از:

- درد شدید دور کمر، زیر شکم و کشاله ران

- نیاز دائم به دفع ادرار 

- ادرار کدر یا بدبو

- تحریک‌پذیری؛ به‌ویژه در کودکان کم‌سن‌تر

با این حال، بعضی کودکان ممکن است هیچ‌گونه علامتی نداشته باشند یا به جای کمردرد، به تهوع یا معده‌درد دچار شوند. 

پزشکان متخصص توصیه می‌کنند که برای جلوگیری از ابتلا به سنگ‌کلیه، آب زیاد بنوشید؛ به‌ویژه در ماه‌های گرم سال. 

اگر نمی‌دانید مقدار آبی که می‌نوشید کافی است یا نه، باید به رنگ ادرار توجه کنید. اگر کاهی باشد، یعنی مقدار آبی که می‌نوشید کافی است. در غیر این صورت، باید آب بیشتری به کلیه‌ها برسانید.