پس از این‌که توافق‌نامه همکاری‌های امنیتی و دریایی در شرق مدیترانه، میان ترکیه و دولت غرب لیبی مستقر در طرابلس، در ۲۷ نوامبر سال جاری، به امضا رسید، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا واکنش نشان داده و این توافق‌نامه را تحریک آمیز، غیر مفید و باعث نگرانی آمریکا اعلام کرد.

مهم‌تر از آن، مجلس سنای آمریکا، ضمن تصویب لایحه هزینه‌های دفاعی آمریکا، به تحریم‌ تسلیحاتی که از چندین دهه به این سو علیه قبرس، اعمال می‌کرد، پایان داد و بر تقویت همکاری‌‌ها میان آمریکا، قبرس، یونان و اسرائیل در زمینه های امنیتی و استخراج گاز در شرق مدیترانه، تأکید کرد.

لایحه یاد شده به امضای دونالد ترامپ رسید و به قانون تبدیل شد که البته ضربه‌ای به ترکیه محسوب می‌شود.

فصل تازه‌ای از حضور آمریکا در مدیترانه

مارکو روبیو، سناتور جمهوری خواه که در طرح این قانون شرکت داشته است، می‌گوید، این قانون در پی تشویق رشد همکاری میان آمریکا و شرکای منطقه‌ای اش، قبرس، یونان و اسرائیل است. اما باب منندز،  سناتور دموکرات، قانون یاد شده را فصل تازه‌ای در تاریخ حضور و مشارکت آمریکا در شرق مدیترانه قلمداد کرد.

به گفته ناظران، پس از کشف منابع بزرگ گازی در یک دهه گذشته در شرق دریای مدیترانه، اوضاع در این منطقه دیگرگون گشته و دروازه‌های جدیدی از همکاری‌های اقتصادی میان اسرائیل، مصر و قبرس گشوده شده است. این امر سقف رقابت ها بر سر بازارهای انرژی در اروپا را بالا برده است. ترکیه نیز به هدف کشف و استخراج گاز از این منطقه با لیبی توافق دریایی امضا کرده است.

این در حالی است که قبرس و یونان، توافق یاد شده را تهدیدی به منافع و حقوق دریایی خود می دانند؛ زیرا با توجه به این که جزیره کریت یونانی میان مرزهای دریایی ترکیه و لیبی واقع شده است، هر نوع اقدام ترکیه برای کشف و استخراج انرژی از این منطقه، می تواند به حقوق و منافع قبرس و یونان آسیب برساند.

گذشته از آن، هر نوع اقدام اقتصادی ترکیه در این منطقه، از یک سو آتش اختلافات موجود میان ترکیه و یونان را شعله ور می کند و از سوی دیگر منجر به تشدید نزاع تاریخی میان ترکیه و قبرس بر سر جزیره قبرس شمالی می شود و در نتیجه، سراسر منطقه را با تهدید رو به رو می کند.

بنا به باور گاس بیلی‌راکیس، عضو مجلس نمایندگان آمریکا، تحرکات ترکیه بدون هماهنگی با محور غرب، سبب شده تا ایالات متحده آمریکا در صدد بستن قرارداد مشترک اقتصادی و دفاعی، با قبرس، یونان و اسرائیل، در آینده نزدیک باشد.

چکش سنا بر فرق ترکیه

تحلیل‌گران در واشنگتن عقیده دارند که قانون سنا در خصوص همکاری میان آمریکا و هم‌پیمانانش در شرق دریای مدیترانه، این بار بسیار متفاوت از گذشته است؛ چون به اتفاق کامل میان دموکرات‌ها و جمهوری خواهان، به تصویب رسیده و رئیس جمهور نمی تواند در اجرای آن تعلل کند.

این قانون که برخی آن را چکشی بر فرق ترکیه توصیف کرده اند، دولت آمریکا را ملزم می‌کند که از هر نوع تجاوز ترکیه به حریم هوایی و دریایی قبرس و یونان به کشورهای عضو ناتو اطلاع دهد، هم‌چنان این قانون، هر عضو ناتو را که سامانه موشکی اس ۴۰۰ روسی را خریداری کند، از پیوستن به برنامه تولید هواپیمای شبح آمریکایی منع می‌کند. 

تأثیر گروه‌های فشار

گفتنی است که در طرح و تصویب قانون یاد شده، لابی‌گری گروه‌های فشار ضد ترکیه، بسیار تأثیر گذار بوده است. از جمله افرادی که در این لابی‌گری نقش فعال داشته، خانم جولی رایمان، معاون بخش سیاسی و دیپلماسی «کمیته یهودیان آمریکا» است. وی در این باره گفت: قانون جدید هزینه‌های دفاعی آمریکا، دولت آمریکا را ملزم کرده تا در برابر هرگونه تجاوز و یا اقدام تحریک آمیز ترکیه، واکنش نشان داده و آن را مورد محاسبه قرار دهد.

هم‌چنان «سازمان مسیحیان متحد اسرائیل» که بزرگ ترین سازمان مسیحی حامی دونالد ترامپ، محسوب می‌شود، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه را به خاطر تهدید آمریکا و اسرائیل محکوم کرده است. کشیش جان هاگی، بنیان گذار و رئیس فعلی این سازمان، در اعلامیه‌ای گفته است: ترکیه در دوران ریاست جمهوری اردوغان، از ارزش‌هایی‌که آن را در صف هم‌پیمانان آمریکا قرار داده بود، عقب نشینی کرده است؛ از این رو کم‌ترین کاری که می‌توان کرد، افزایش همکاری‌ها میان آمریکا، یونان، قبرس و اسرائیل است، تا ترکیه بداند که با اقدامات تحریک آمیز وی هیچ کشور بزرگ و کوچکی آسیب پذیر نمی شود.

کشیش هاگی هم‌چنان افزود که اگر ترکیه به نزدیکی خود به روسیه و ایران ادامه دهد، اقتصادش آسیب بیشتری خواهد دید و به زودی متوجه خواهد شد که با یک محور کوچک از کشورهای منفور، به انزوا رفته است.

سیاست دروازه‌های باز

به رغم آنچه در بالا ذکر کردیم، تا هنوز دروازه به روی ترکیه به گونه کامل بسته نشده است. بنا به گفته اندی زیمیندیس، مدیر اجرائی «شورای آمریکایی – یونانی» و یکی از لابی‌گران قانون جدید هزینه‌های دفاعی آمریکا، تا هنوز آمریکا و هم‌پیمانانش، تمایلی به حذف نام ترکیه از معادله ندارند، اما همه متفق اند که نباید به ترکیه اجازه داده شود تا به محورهای دیگری تکیه کند.

زیمیندیس افزود: به رغم این‌که قبرس و یونان، اقدام به تقویت نیروهای دفاعی خود کرده اند، وزرای خارجه آن‌ها، اشاره کرده اند که دروازه برای پیوستن ترکیه به قراردادهای متعلق به کشف و استخراج گاز در منطقه شرق مدیترانه، باز است.

هم‌چنان نیکوس دندیاس، وزیر خارجه قبرس در این خصوص به آسوشیتد پرس، گفته است: «ما مشترکاتی با طرف‌های مختلف (اشاره به ترکیه) داریم، گام‌هایی که قبرس و یونان برای تقویت نیروی دفاعی خود برداشته اند، مثبت است و بر علیه هیچ طرفی نیست. ما از هر کشوری که این چارچوب را بپذیرد، دعوت می‌کنیم که به آن بپیوندد.

وزیر خارجه قبرس در عین حال اضافه کرد که کار برای تهیه یک چارچوب مناسب برای مقابله با هر نوع اقدامی که قوانین بین المللی را نقض کند و ثبات و استقرار منطقه شرق مدیترانه را به خطر اندازد، جریان دارد.

انتظار می‌رود، کشورهای قبرس، یونان و اسرائیل در دوم ماه ژانویه ۲۰۲۰ برنامه‌های خود را برای ساخت خط لوله گاز از شرق مدیترانه به اروپا، اعلام کنند.

https://www.independentarabia.com