هر ناظری که در گذشته بر این باور بود با باز شدن مسیر همگرایی جهان عرب با دمشق و فراهم کردن زمینه بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، جنگ سوریه به پایان رسیده، در خوانش وضعیت بسیار پیچیده این کشور دچار اشتباه بزرگی شده است؛ زیرا گشایش در روابط کشورهای عربی با دمشق در محدوده‌ای بسیار کوچک حاصل شده است و ابعاد آن از چارچوب تماس‌های امنیتی یا روابط دیپلماتیک سطحی فراتر نمی‌رود.

به عنوان مثال، از یک سو جریان بازگشایی سفارت عربستان سعودی در دمشق به تعویق افتاد و از سوی دیگر مقام‌های سوریه هم برای اجرای تعهداتی که بر اساس نتایج اجلاس ۱۹ مه سران عرب در جده و نشست‌های وزیران کشورهای عربی در جده و امان (پایتخت اردن) به کشورهای عربی سپردند،‌ تلاشی واقعی را آغاز نکردند.

این در حالی است که در نشست‌های یادشده از دمشق اقدام‌های زیادی درخواست شد که از جمله می‌توان به ابتکار عمل برای فعال کردن سازوکارهای سیاسی برای حل همه‌جانبه بحران سوریه، تدوین طرحی جامع برای بازگشت آوارگان سوری به خانه‌هایشان و حل معضل تولید انواع مواد مخدر و قاچاق آن‌ از سوریه به برخی کشورهای عربی اشاره کرد. همچنین از دمشق خواسته شد حاکمیت دولت بر سراسر قلمرو سوریه را گسترش دهد و از توسعه روزافزون نفوذ ایران در این کشور جلوگیری کند.

با این حال دمشق همچنان در مسیری آزمایشی‌ و با مشکل گام برمی‌دارد و همه تعهدات روی کاغذ باقی مانده‌اند و هیچ اقدام عملی انجام نشده است.

از نظر سیاسی و امنیتی هیچ چیز در سوریه تغییر نکرده و اشغال این کشور در ابعاد مختلف همچنان ادامه دارد؛ به‌ویژه اینکه اشغالگری ایران در حال تبدیل شدن به بخشی از بافت اجتماعی، ملکی و جمعیتی سوریه است. آمریکایی‌ها هم به اظهارات فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه، که آمریکا را با تهران «تهدید» کرد و گفت قبل از اینکه فردا مجبور به عقب‌نشینی شوید، باید فورا سرزمین سوریه را ترک کند، اعتنایی نکردند. 

همه نشانه‌ها حاکی از آن است که پایگاه التنف آمریکا در مثلث مرزی سوریه، اردن و عراق همچنان باقی خواهد ماند و با قابلیت‌های جدید و نیروهای نظامی بیشتر آمریکا یا متحدان محلی‌اش تقویت می‌شود.

از سوی دیگر، در موضع ترکیه هم هیچ تغییر قابل‌ذکری پدید نیامده و دوران ابراز همدلی اردوغان با بشار اسد که قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه بیانگر بهبود احتمالی روابط دو کشور بود، به پایان رسیده و جای آن را بی‌تفاوتی در برابر بشار اسد گرفته است. نیروهای ترکیه بدون اینکه به وضعیت دشواری که مسکو در اوکراین با آن مواجه است، اهمیتی بدهند، در مواضعشان باقی می‌مانند.

ایرانی‌ها نیز در تلاش برای گسترش قدرت و نفوذشان در سوریه‌اند و این راهبرد را چه به‌طور مستقیم از طریق نیروی قدس سپاه پاسداران و چه از طریق گروه‌های شبه‌نظامی دیگر مانند حزب‌الله ادامه می‌دهند.

در همین حال، مسکو می‌کوشد با افزایش حملات هوایی که هواپیماهای روسی از پایگاه حمیمیم در منطقه ساحلی سوریه انجام می‌دهند، ناتوانی‌اش در میدان رقابت را جبران کند، اما نمی‌تواند در موازنه قدرت تغییری به وجود آورد.

اسرائیل همچنان ارباب بلامنازع حریم هوایی سوریه است؛ زیرا به حملات پی‌درپی به تدارکات نظامی ایران در سوریه و خطوط تامین موشک‌های هدایت‌شونده اختصاص‌یافته برای حزب‌الله ادامه می‌دهد و هفته‌ای نیست که حملات هوایی شدید و خونین به تدارکات نظامی ایران در سوریه ترتیب ندهد.

بنابراین جنگ در سوریه به پایان نرسیده است و از خاک این کشور به عنوان عرصه‌ای برای رقابت و تسویه‌حساب‌های منطقه‌ای استفاده می‌شود. این در حالی است که تحریم‌های اروپا و آمریکا علیه رژیم دمشق هم لغو نشده و گشایش در روابط جهان عرب با سوریه نتوانسته است به بهبود اقتصادی در این کشور منجر شود.

وضعیت مالی در سوریه هر روز بدتر می‌شود و کشورهایی مانند الجزایر و غیره که از رژیم گذشته تاکنون از دمشق حمایت می‌کنند، برای حمایت از اقتصاد سوریه یا بالابردن ارزش پولی ملی آن هیچ اقدام جدی و عملی انجام ندادند.

موارد فوق نشان می‌دهد که وضعیت سوریه همچنان پیچیده و تاریک است، همه راه‌حل‌ها به تعویق می‌افتند و جنگی که دو سال پیش آتش آن فروکش کرد، هنوز به پایان نرسیده است.

برگرفته از روزنامه النهار العربی