چند روز پس از آنکه گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) از انتصاب خلیفه جدیدش به نام ابوحفص‌ الهاشمی خبر داد، این سازمان عملیاتی کیفی در دیرالزور (سوریه) انجام داد که در طول چهار سال گذشته و از زمان اعلام دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا، مبنی بر سقوط دولت داعش در ۲۲ مارس ۲۰۱۹، خونین‌ترین عملیات به شمار می‌رود.

البته بساط داعش هنوز از صحنه روزگار برچیده نشده است تا با توجه به آخرین عملیاتش در سوریه بتوان از بازگشت این گروه صحبت کرد. هر گزارشی هم که از بازگشت این سازمان به صحنه نبرد صحبت می‌کند، نادرست است و نتوانسته است واقعیت دردناک فعالیت‌های این سازمان افراطی‌ را بازتاب دهد.

در واقع داعش از زمان سقوط دولت خودخوانده‌اش پیوسته حضور داشته است و کسانی وجود دارند که از داعش حمایت می‌کنند؛ بنابراین بازگشتی که برخی از آن صحبت می‌کنند، ممکن است بیهوده باشد؛ زیرا تهدید این سازمان همه‌جا به چشم می‌خورد و خطر این گروه بر سرزمین‌هایی که پیش از ۲۹ ژوئن ۲۰۱۴ در خاورمیانه تحت کنترل داشت، همچنان سایه می‌افکند.

ظرف چهار سال، چهار خلیفه داعش کشته شدند. خلیفه اول این گروه یعنی ابوبکر بغدادی اکتبر ۲۰۱۹ کشته شد و سه خلیفه دیگر بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ جان باختند. البته کشته شدن رهبران داعش بیانگر ناتوانی این سازمان است و ممکن است در شیوه عملکرد نظامی آن منعکس شود، اما نمی‌توان آن را پایان کار این سازمان دانست؛ به‌ویژه اینکه عملیات کیفی اخیر در سوریه گواه قدرت این گروه است نه ضعف آن.

ابوالحسین الحسینی القرشی، خلیفه داعش که آوریل ۲۰۲۳ کشته شد، توانست حمله به زندان غوران در شمال سوریه را طراحی کند که در آن حدود ۱۵۰ تن از نیروهای کرد که متولی تامین امنیت زندان بودند، کشته شدند. افزون بر اینکه چند روز طول کشید تا نیروهای کرد بتوانند بار دیگر کنترل زندان را در اختیار بگیرند.

شکی نیست که این قدرت این گروه افراط‌ی و برنامه‌ریزی‌های موفق آن را نشان می‌دهد؛ اینکه جنگجویان این گروه حتی در حالی‌ که در زندان به سر می‌برند، می‌توانند با استفاده از ضعف نیروهای امنیتی که به سلاح‌های سبک و سنگین مجهزند، شورش کنند. از این‌رو، می‌توان گفت که هیچ عامل بازدارنده‌ای وجود ندارد که مانع تکرار این حمله شود یا از موفقیت حملات احتمالی بعدی جلوگیری کند.

برخی از زندانیان داعش اذعان کردند که قصد داشتند از زندان غوران فرار کنند اما نیروهای شمال شرق سوریه جدیت این تهدید را درک نکردند و شاید آن را بخشی از راهبردی می‌دانستند که به باور آن‌ها داعش قادر به اجرای آن نبود. همین بود که این سازمان همه را غافلگیر کرد، زیرا زندانیانش موفق به فرار شدند و در صحنه‌ای کاملا غم‌انگیز نگهبانانشان را سر بریدند. این اقدام وحشتناک واقعیت قدرت داعش را که برخی انکار می‌کردند، ثابت کرد و در عین حال، از ناتوانی نیروهای کرد در محافظت از زندان‌هایی که جنگجویان داعش در آن‌ها نگهداری می‌شوند، پرده برداشت.

عملیات تروریستی که رهبران قبلی داعش در عراق به‌ویژه در بغداد و در منطقه بادیه سوریه انجام دادند، نشان می‌دهد که هر رهبر جدیدی که به «خلافت» داعش می‌رسد، در شکل و ماهیت عملیات هسته‌های فعال یا خفته داعش که به صورت سازمان‌یافته و تاکتیکی عمل می‌کنند، تغییر کیفی ایجاد می‌کند.

به همین ترتیب، آخرین عملیات داعش در شامگاه پنجشنبه ۱۰ اوت ۲۰۲۳ را می‌توان از این زاویه بررسی کرد. در واقع، عملیات اخیر اولین عملیات امسال نبود، بلکه سومین عملیاتی بود که داعش در آن دست داشت و در نتیجه، حدود ۳۳ تن از سربازان که سوار اتوبوس ارتش سوریه بودند، جانشان را از دست دادند.

آنچه مایه شگفتی و تعجب می‌شود این است که در این اتوبوس نظامی برای تامین امنیت سربازان هیچ سلاحی وجود نداشت؛ گویا این اتوبوس هدیه‌ای به داعش بود. این امر موید این واقعیت است که داعش دستگاه اطلاعاتی قوی دارد که اطلاعات لازم را در اختیار آن قرار می‌دهد و زمینه‌ حمله را برایش فراهم می‌کند و جنایت‌های خونینی را مرتکب می‌شود که شاید برخی به‌رغم موفقیت در قتل رهبر این گروه، خشم و قدرت آن را فراتر از توان نظامی خود ببینند. از این‌رو بعید نیست که داعش در آینده نیز با اتکا به دستگاه اطلاعاتی‌اش به پیشرفت‌های نظامی قابل‌ذکری دست یابد.

به دنبال اعلام خبر کشته شدن رهبر داعش (فرد ناشناسی که به نام ابوالحسین الحسینی القرشی یاد می‌شد)، شخص ناشناس دیگری به نام ابوحفص‌ الهاشمی به عنوان رهبر این گروه منصوب شد تا عملیات نظامی داعش با رهبران ناشناس ادامه یابد.

باید یادآوری کنیم که همه رهبران ناشناس این سازمان که پس از ابراهیم عواد ابراهیم علی‌البدری السامرایی، معروف به ابوبکر بغدادی، رهبری این سازمان را به دست گرفتند، راهبرد نظامی ویژه‌ بغدادی را دنبال کرده‌اند. این راهبرد در عملکرد همه رهبران داعش مشهود بود و همه رهبران این گروه از جمله ابوابراهیم الهاشمی القرشی که گمان می‌رود فردی به نام حجی عبدالله قرداش بود و اکتبر ۲۰۱۹ در شهر ادلب سوریه کشته شد، همچنین ابوالحسین الهاشمی القرشی که گفته می‌شود نام او عبدالرحمن عراقی یا «سیف بغداد» بود و نوامبر ۲۰۲۲ در درعا در جنوب سوریه کشته شد و ابوالحسین الحسینی القرشی، چهارمین رهبر این گروه که آوریل ۲۰۲۳ کشته شد، در حالی‌ که سرویس‌های اطلاعاتی جهانی هویت واقعی او را شناسایی نکردند، همین راهبرد را دنبال می‌کردند.

راهبرد خلیفه جدید داعش مبتنی بر اجرای عملیات برق‌آسا است که بر اساس اطلاعات دریافت‌شده برنامه‌ریزی می‌شود. این راهبرد باعث می‌شود داعش بتواند عملیات کیفی انجام دهد و در نتیجه، نیروهای امنیتی محلی و بین‌المللی را که توجه آن‌ها به جنگ اوکراین در شرق اروپا معطوف است، پیوسته تحت فشار قرار دهند.

بر اساس پیام‌های ارسال‌شده از طریق وب‌سایت‌های رمزگذاری‌شده بین رهبران داعش، رهبر جدید این گروه به دنبال یافتن راهی برای فراری دادن اسرای داعش است که تعدان آن‌ها به حدود ۱۱ هزار نفر می‌رسد و در زندان‌های مختلف در شمال سوریه که از تجهیزات لازم و نیروی امنیتی کافی برخوردار نیستند، به سر می‌برند. رهبر جدید همچنین در تلاش برای آزادسازی حدود ۵۵ هزار نفر از خانواده‌های داعش است که در اردوگاه‌های الهول و روج در سوریه ساکن‌اند.

رهبر جدید داعش از توانمندی‌ها و تخصص‌های نظامی و موقعیت جغرافیایی ویژه در بادیه سوریه که مساحت آن حدود ۲۰۰ کیلومتر است و از طریق صحرا به خاک عراق وصل می‌شود، برای گسترش عرصه عملیات داعش دور از تجمع‌های بزرگ که ممکن است در معرض حملات هوایی یا موشکی قرار گیرند، استفاده می‌کند. او همچنین به منظور تقویت و گسترش حضور داعش و کاهش حملات ائتلاف جهانی ضدداعش، از شرایط بین‌المللی و درگیری‌های جاری بین ایالات متحده و روسیه و انتقال این درگیری به اوکراین که به کاهش شمار نیروهای روسیه در سوریه منجر شد، بهره می‌برد.

داعش از وضعیت بین‌المللی ایجادشده آگاه است و با تعیین رهبر جدید روی این طرح کار می‌کند. از سوی دیگر، برخی از طرف‌های بین‌المللی می‌خواهند در درگیری‌های که بین آن‌ها جریان دارد، از جنگجویان داعش استفاده کنند. به همین دلیل این سازمان به دنبال اشغال فضای بیشتری در اروپای شرقی و غرب آفریقا است و به‌نظر می‌رسد نقش این گروه در دو منطقه یادشده افزایش خواهد یافت. بنابراین، تهدید این گروه ممکن است در بسیاری از عرصه‌ها به شکل محسوسی گسترش یابد و بعید نیست که داعش سرانجام به چنان دستاورد بزرگی نائل شود که حتی از دستاورد تاسیس «دولت داعش» در ۱۰ سال پیش هم فراتر باشد.

برگرفته از روزنامه النهار العربی