بیانیه مشترک سومین گفت‌وگوهای سیاسی کشورهای عربی و ژاپن که در آن بر حاکمیت امارات متحده عربی بر جزایر سه‌گانه تاکید شده است، واکنش مقام‌های جمهوری اسلامی ایران را در‌پی داشت. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، پرداختن به جزایر سه‌گانه ایرانی در این بیانیه را مردود اعلام کرد و آن را «فاقد هرگونه ارزش سیاسی و حقوقی» دانست.

ناصر کنعانی گفت که این بیانیه با «قواعد حقوق بین‌الملل، اصل عدم دخالت در امور داخلی و احترام به تمامیت ارضی کشورها مغایرت دارد».

به گزارش خبرگزاری تسنیم، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی در ادامه افزود: «جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک جزو لاینفک و ابدی خاک جمهوری اسلامی ایران است.»

سومین نشست گفت‌وگوهای سیاسی کشورهای عربی و ژاپن که در سطح وزیران امور خارجه در محل دبیرخانه اتحادیه عرب در قاهره برگزار شد، روز چهارشنبه ششم سپتامبر (۱۵ شهریور)، با صدور یک بیانیه به کار خود پایان داد.

کشورهای عربی و ژاپن در بیانیه پایانی این گفت‌وگوها اقدام جمهوری اسلامی در ایجاد «دفاتر ابوموسی» را محکوم کردند و خواستار خروج نیروهای ایرانی از این جزیره شدند. آن‌ها همچنین حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه را زیر سوال بردند و ادعا کردند که حاکمیت سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی متعلق به امارات متحده عربی است.

امارات متحده عربی ادعای مالکیت بر جزایر سه‌گانه را به تناوب تکرار کرده و جمهوری اسلامی ایران نیز همواره این ادعا را رد کرده است. با این حال، امارات متحده عربی تاکنون گام‌هایی برای همراه کردن دیگر کشورها با خود برداشته است.

پیش‌تر، کشورهای چین و روسیه که شرکای تجاری، سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی به شمار می‌روند نیز در بیانیه مشترک با کشورهای عربی، از حاکمیت امارات متحده عربی بر جزایر سه‌گانه حمایت کرده بودند.

مقام‌های جمهوری اسلامی ایران نیز در هر دو مورد با صدور بیانیه‌هایی یا انتشار پست‌هایی در رسانه‌های اجتماعی، این ادعا را محکوم کردند و ماجرا با احضار سفیران کشورها پایان یافت.

اواخر تیرماه امسال، پس از اینکه روسیه بیانیه مشترک با شورای همکاری خلیج‌فارس را که در آن به حاکمیت امارات متحده بر جزایر سه‌گانه اشاره شده بود امضا کرد، ناصر کنعانی در نشست خبری گفت که دخالت روسیه در مسئله جزایر ایرانی محکوم است.

کنعانی بدون اشاره به حمایت‌های گسترده جمهوری اسلامی از روسیه، احترام به تمامیت ارضی کشورها را «نکته اساسی» در روابط بین‌الملل توصیف کرد و گفت مراتب اعتراض رسمی ایران به دولت روسیه اعلام شده است و «مواضع غیردقیق و غیرسازنده» آن در حاکمیت ایران بر این جزایر هیچ خللی ایجاد نخواهد کرد.

پیش از آن هم وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی اعلام کرده بود که در واکنش به بیانیه پایانی جلسه مشترک وزیران امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌ فارس و روسیه، سفیر این کشور در تهران را احضار کرده است.

با این حال، چنین به نظر می‌رسد که واکنش‌های رسانه‌ای مقام‌های جمهوری اسلامی و احضار سفیران بیشتر جنبه نمایشی دارد حال آنکه روسیه به همراه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌ فارس از راه‌حل مسالمت‌آمیز در مورد جزایر تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی حمایت کرده و خواستار حل این موضوع از‌طریق مذاکرات دوجانبه یا دیوان دادگستری بین‌المللی شده بود.

پس از انتشار این بیانیه، «جمعی از سفیران و دیپلمات‌های ارشد جمهوری اسلامی» اقدام دولت روسیه را محکوم کردند و در بیانیه‌ای نوشتند: «‌سیاست شرق‌گرایی یک‌سویه و غرب‌ستیزی افراطی و انکار روابطی متوازن با کشورها و قدرت‌های جهانی بدون توجه به الزام‌های ژئوپولیتیکی ایران، خسارات جبران‌ناپذیری به منافع کشور وارد کرده است و هزینه‌های گزافی را تحمیل می‌کند.»

اما حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه کیهان، ضمن دفاع از رویکرد دولت سیزدهم، به امضاکنندگان این بیانیه تاخت و در یادداشتی نوشت: «مدعیان اصلاحات نه فقط در مقابل نقض حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه هیچ واکنشی نداشته‌اند، بلکه رسما و علنا از بیانیه‌های شورای همکاری کشورهای عرب خلیج‌فارس حمایت کرده‌اند.»

روسیه درحالی بیانیه مشترک با شورای همکاری خلیج‌ فارس را امضا کرد که جمهوری اسلامی ایران با سیاست نگاه به شرق، این کشور را دوست و شریک تجاری خود می‌داند و به‌دلیل ارسال پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین، با اعتراض‌های بین‌المللی گسترده مواجه است.

این نخستین‌ بار نیست که شرکای اصلی جمهوری اسلامی به نفع کشورهای همسایه و علیه ایران موضع‌گیری می‌کنند. چین هم در پاییز ۱۴۰۱، همراه سران کشورهای حاشیه خلیج‌ فارس بیانیه‌ای را امضا کرد که در آن حل مسالمت‌آمیز موضوع جزایر سه‌گانه مطرح شده بود.

در همان زمان نیز حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، با انتشار پستی به زبان چینی در رسانه اجتماعی اکس (توییتر)، به این بیانیه واکنش نشان داد و نوشت: « جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب کوچک و تنب بزرگ در خلیج فارس، اجزای جدایی‌ناپذیر خاک پاک ایران است و در ضرورت احترام به تمامیت ارضی ایران با هیچ طرفی تعارف نداریم.»

توییت امیرعبداللهیان واکنش‌های زیادی در‌پی داشت و بسیاری آن را اقدامی نمایشی دانستند. از نظر برخی تحلیل‌گران، جمهوری اسلامی به‌رغم چنین ادعاهایی در سیاست نگاه به شرق خود هیچ تغییری ایجاد نکرده، حتی وقتی که پای تمامیت ارضی کشور در میان است.