هم‌زمان با گسترش حضور نظامی آمریکا در منطقه، جابه‌جایی نیروهای این کشور در عراق، به‌ويژه در دو طرف مرزهای عراق و سوریه و شایعات انتشاریافته در رسانه‌ها مبنی بر تصمیم واشنگتن برای قطع گذرگاه زمینی تهران‌ــ‌بیروت که از بغداد و دمشق می‌گذرد، دستگاه دیپلماسی این کشور پیوسته به دنبال تکمیل طرح مبادله زندانیان و آزادسازی شش میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه‌شده ایران بود.

بر اساس آخرین اطلاعات، جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، این توافق تاییدشده را به‌رغم مخالفت بسیاری از نمایندگان و سناتورهای جمهوری‌خواه که توافق را به نفع تهران می‌بینند، تکمیل کرد و اگرچه مخالفان این توافق تاکید داشتند که این توافق به تامین مالی تلاش‌های جنگی ایران که خاورمیانه و منافع آمریکا را در معرض تهدید قرار می‌دهد، کمک می‌کند، دولت ایالات متحده از توافق عقب‌نشینی نکرد و با توجه به نکات زیر که منافع دو طرف را تامین می‌کند، آن را به‌ سرانجام رساند.

اول؛ جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، که قصد دارد پاییز آینده برای دومین دوره ریاست‌جمهوری نامزد حزب دموکرات شود، به انعقاد این توافق نیاز شدیدی داشت تا از آن به‌عنوان دستاوردی در عرصه سیاست خارجی بهره ببرد؛ به‌ویژه اینکه شک و تردید در مورد شایستگی بایدن برای تصدی سمت ریاست‌جمهوری در سن بالای ۸۰ سال چه در محافل سیاسی و چه در میان مردم آمریکا، پیوسته رو‌به‌افزایش است.

دوم؛ پس از فروکش کردن امید به وادار کردن تهران به بازگشت به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ (برجام)، واشنگتن می‌کوشد با نمایش قدرت و لشکرکشی به منطقه و تمایل به جنگیدن در خاورمیانه، سیاست هویج و چماق را پیش گیرد و در عین حال، این پیام را به تهران برساند که در صورت اقدام به حفظ آرامش منطقه و خودداری از نظامی‌سازی برنامه هسته‌ای تا سطح تولید بمب اتمی، منافع و امتیازهای مالی بزرگی به دست خواهد آورد.

این در حالی است که اعتقاد بر این است که حتی با اجرایی شدن سازوکاری که واشنگتن برای جلوگیری از مصرف پول‌های آزادشده در بخش‌های نظامی و امنیتی ایران ایجاد کرده است، مقدار بسیار اندکی از پول‌های آزادشده ایران صرف خرید دارو و مواد غذایی خواهد شد.

سوم؛ واشنگتن با انعقاد این توافق می‌خواهد این پیام را به منطقه برساند که از همه گزینه‌های ممکن که متناسب با منافع آن باشد، استفاده می‌کند و توافق با تهران به معنای پایان یافتن کشمکش جاری بین دو طرف در منطقه نیست. به همین دلیل، واشنگتن در حالی که آمادگی‌های نظامی‌اش را در منطقه، به‌ویژه در مرزهای عراق و سوریه افزایش می‌دهد، به دنبال توافق و دادوستد با تهران است. در برخی موارد مانند توافق بر سر آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده و مبادله زندانیان، مستقیم با ایران معامله می‌کند و در موارد دیگر مانند قرارداد تعیین مرزهای دریایی لبنان و اسرائیل که در تابستان ۲۰۲۲ برای اهداف نفتی روشنی که هم‌زمان منافع اسرائیل و حزب‌الله را تامین می‌کند، انجام شد، از طریق گروه‌های نیابتی‌ تهران در منطقه (حزب‌الله لبنان) وارد معامله می‌شود.

چهارم؛ تهران نیز به‌طور متناقضی می‌خواهد این پیام را برساند که دولت برخاسته از جریان اصول‌گرای تندرو آن توانایی و عمل‌گرایی کافی دارد و نسبت به دولت‌های برآمده از جریان اصلاح‌طلب که غرب به تعامل با آن‌ها تمایل دارد، بیشتر می‌تواند با طرف‌های متخاصم به سازش و توافق برسد.

پنجم؛ با توجه به موارد فوق، می‌توان گفت که معامله اخیر واشنگتن و تهران به معنای تضمین دائمی پیش نیامدن تنش و درگیری بین دو طرف نیست؛ به‌ویژه اینکه تهران همچنان به‌ سر دادن شعار بیرون‌ راندن آمریکا از عراق، سوریه و لبنان ادامه می‌دهد. در مقابل، واشنگتن نیز به دنبال آن است که گذرگاه زمینی تهران‌ــ‌بیروت را که ایران را به «هلال شیعی» در سوریه و لبنان متصل می‌کند، قطع کند. افزون بر اینکه تجهیزات نظامی و کمک‌های رژیم ایران نیز از این گذرگاه که از عراق و سوریه عبور می‌کند، به گروه‌های نیابتی آن در سوریه و لبنان می‌رسد.

ششم؛ پرونده هسته‌ای ایران همچنان حل‌نشده باقی مانده است. این پرونده چالش‌برانگیز بین نقض‌های صریح و مکرر ایران از جمله ممانعت از اجرای ماموریت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ارتقای سطح غنی‌سازی اورانیوم به خلوص بیش از ۶۰ درصد که به سطح استفاده نظامی (۹۰ درصد) نزدیک می‌شود، در حال نوسان است.

تداوم این وضعیت باعث شده است آمریکا و اسرائیل در مورد نحوه پاسخ به تهران، در صورت تصمیم ایران به تولید سلاح هسته‌ای، دچار سردرگمی و حیرت شوند. این در حالی است که بسیاری از کشورهای غربی بر این باورند اگر ایران برای تولید سلاح هسته‌ای تصمیم بگیرد، می‌تواند در ظرف چند ماه بیش از ۱۰ کلاهک هسته‌ای تولید کند.

در هر صورت، توافق اخیر بین واشنگتن و تهران بخشی از یک راهبرد مشخص و محدود است که تا زمان باقی‌ ماندن جو بایدن در کاخ سفید می‌تواند منافع دو طرف را در زمینه‌های معینی براورده کند؛ اما پس از برگزاری انتخابات نوامبر ۲۰۲۴، چه دونالد ترامپ به کاخ ریاست‌جمهوری برگردد و چه فرد دیگری از جمهوری‌خواهان به سمت ریاست‌جمهوری برسد، کارآمدی این راهبرد به پایان می‌رسد و ممکن است وضع کلا تغییر کند.

برگرفته از شبکه اسکای‌نیوز عربی