حماس، گروهی که از سال ۲۰۰۷ بر نوار غزه حاکم است، روز شنبه ۷ اکتبر در یکی از بزرگ‌ترین حملات ۵۰ سال اخیر، به اسرائیل حمله کرد. این حمله صدها کشته به جا گذاشت و ده‌ها نفر در جریان آن به گروگان گرفته شدند. این حمله که با نفوذ به مرز اسرائیل صورت گرفت، اسرائیل را غافلگیر کرد و سوا‌ل‌هایی در مورد توانمندی و راهبرد این گروه مطرح ایجاد می‌کند. آنچه در ادامه می‌آید مروری است بر تاریخچه این گروه و فعالیت‌هایش که در اسوشیتدپرس و نیویورک‌ پست منتشر شده است.

حماس چه زمانی ایجاد شد؟

این گروه را شیخ احمد یاسین در سال ۱۹۸۷، در دوره انتفاضه اول تاسیس کرد. حماس مخفف عربی «حرکت مقاومت اسلامی» است، که اشاره دارد به ریشه‌های این گروه و نزدیکی‌اش به اخوان‌المسلمین، مطرح‌ترین گروه سنی جهان که در دهه ۱۹۲۰ در مصر ایجاد شد.

آرمان حماس نابودی اسرائیل و تشکیل کشور فلسطین است و عامل بمب‌گذاری‌های انتحاری و حملات مرگبار زیادی به سربازان و غیرنظامیان اسرائیلی بوده است.

وزارت امور خارجه آمریکا در سال ۱۹۹۷ این گروه را تروریستی اعلام کرد. اتحادیه اروپا و سایر کشورهای غربی نیز حماس را سازمانی تروریستی می‌دانند.

حماس در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۶ پیروز شد و در سال ۲۰۰۷، با توسل به خشونت، کنترل نوار غزه را از دست تشکیلات خودگردان فلسطین خارج کرد. تشکیلات خودگردان فلسطین، که جهان آن را به رسمیت شناخته و جنبش فتح بر آن حاکم است، مناطق نیمه‌خودمختار کرانه غربی را تحت کنترل دارد.

پاسخ اسرائیل به قبضه قدرت حماس، محاصره غزه بود که ورود و خروج افراد و اقلام را دشوار می‌کرد، تا به گفته این کشور، جلو اقدام حماس به ساخت تسلیحات را بگیرد.

این محاصره اقتصاد غزه را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است و فلسطینی‌ها اسرائیل را متهم می‌کنند آن‌ها را مجازات جمعی می‌کند.

طی این سال‌ها، حماس تحت حمایت کشورهایی مانند قطر و ترکیه بوده و اخیرا به ایران و متحدانش نزدیک شده است.

چه کسانی رهبری حماس را بر عهده دارند؟

بنیان‌گذار و رهبری معنوی حماس، شیخ یاسین، سال‌ها در زندان‌های اسرائیل بود و بر تاسیس شاخه نظامی حماس، گردان‌های عزالدین قسام، که اولین حمله انتحاری را در سال ۱۹۹۳ انجام داد، نظارت داشت.

نیروهای اسرائیلی طی این سال‌ها رهبران حماس را هدف قرار داده‌اند و یاسین در سال ۲۰۰۴ کشته شد.

خالد مشعل،  یکی از اعضای حماس که از عملیات ترور اسرائیل جان سالم به در برده بود و در تبعید به سر می‌برد، رهبری گروه را بر عهده گرفت.

یحیی سنوار، در غزه، و اسماعیل هنیه، در قطر، رهبران فعلی حماس‌اند. آن‌ها این گروه را به ایران و متحدانش از جمله حزب‌الله لبنان نزدیک کرده‌اند. از آن زمان به بعد، بسیاری از مقام‌های ارشد حماس به بیروت نقل مکان کرده‌اند.

حماس چه می‌خواهد؟

حماس همواره از خشونت به‌منزله راهی برای آزادسازی مناطق اشغالی فلسطین حمایت کرده و خواستار نابودی اسرائیل بوده است.

حماس طی این سال‌ها اقدام به بمب‌گذاری‌های انتحاری کرده و ده‌ها هزار راکت از غزه به سمت خاک اسرائیل پرتاب کرده است. این گروه همچنین شبکه‌ای از تونل‌های زیرزمینی از غزه به مصر برای قاچاق تسلیحات و تونل‌هایی برای حمله به اسرائیل حفر کرده است.

در سال‌های اخیر، به نظر می‌رسید که حماس بیشتر بر اداره غزه متمرکز است تا حمله به اسرائیل.

چرا حماس به خاک اسرائیل حمله کرد؟

اسرائیل از سال ۲۰۲۰ به این سو، با برخی کشورهای عربی پیمان صلح و عادی‌سازی روابط امضا کرده است، بدون اینکه ناچار شود در مناقشه‌اش با فلسطینی‌ها امتیازی بدهد. آمریکا اخیرا در تلاش بود اسرائیل و عربستان سعودی نیز پیمان ابراهیم را امضا کنند.

در این بین، دولت راست‌گرای اسرائیل به‌رغم مخالفت فلسطینی‌ها، مشغول ساخت شهرک‌های اسرائیلی در کرانه غربی بود.

رهبران حماس می‌گویند دلیل این حمله، سرکوب شبه‌نظامیان فلسطینی در کرانه باختری، ادامه شهرک‌سازی‌ــ که جامعه جهانی آن را عملی غیرقانونی می‌داند‌ــ  وجود هزاران زندانی فلسطینی در زندان‌های اسرائیل، و ادامه محاصره غزه بوده است.  

آن‌ها می‌گویند صدها نفر از ۴۰ هزار رزمنده حماس در این حمله شرکت کرده‌اند. اسرائیل می‌گوید این گروه حدود ۳۰ هزار جنگجو و پهپاد و موشک‌هایی دارد که برد برخی از آن‌ها به ۲۵۰ کیلومتر می‌رسد.

حامی مالی حماس کیست؟

حماس چند پشتیبان در جهان اسلام دارد که مهم‌ترینش جمهوری اسلامی ایران است و این گروه را تحت حمایت مالی، تسلیحاتی و آموزشی قرار داده است. حماس از قطر نیز حمایت مالی دریافت می‌کند و این کشور پناهگاهی امن برای رهبر حماس، اسماعیل هنیه، است.

ایران، قطر و سوریه از اقدام‌های اخیر اسرائیل در کرانه باختری انتقاد کرده‌اند، و مدعی‌اند اسرائیل خود بانی حمله خشونت‌بار حماس بوده است.

حماس از حزب‌الله لبنان نیز کمک دریافت می‌کند، که «در همبستگی» با حماس مرز شمالی اسرائیل را هدف قرار داد.

علت اصلی درگیری اسرائیل و حماس چیست؟

مناقشه اصلی اسرائیل و حماس بر سر اورشلیم/بیت‌المقدس است، مکانی مقدس برای یهودیان و مسلمانان.

رهبران فلسطین و اسرائیل طی دهه‌ها تلاش کرده‌اند در مورد این منطقه مذاکره کنند اما با وجود میانجی‌گری سایر کشورها، توافقی حاصل نشده است. از سویی، حماس به همزیستی مسالمت‌آمیز مسلمانان و یهودیان اعتقادی ندارد، و معتقد است باید کشور فلسطین تشکیل شود و بیت‌المقدس پایتخت این کشور باشد.

هدف نهایی حماس تغییر و بازگشت مرزبندی‌ها به پیش از جنگ شش روزه سال ۱۹۶۷ است، که طی آن اسرائیل کرانه باختری، غزه، شبه‌جزیره سینا و بلندی‌های جولان را تصرف کرد و هزاران فلسطینی آواره شدند.