درحالی‌که مسئولان آموزش‌وپرورش تلاش می‌کنند با ترفندهای آماری، شمار کودکان بازمانده از تحصیل در ایران را کاهشی جلوه دهند، گزارش‌های تحقیقی و میدانی آشکار می‌کنند که هزاران کودک در مناطق محروم ایران به دلیل فقر و نبود زیرساخت‌های آموزشی، یا اصلا وارد مدرسه نمی‌شوند، یا در پایان مقطع ابتدایی ترک تحصیل می‌کنند.

وزارت آموزش‌وپرورش در آمارهای کودکان بازمانده از تحصیل، دانش‌آموزانی را که ترک تحصیل می‌کنند به شمار نمی‌آورد، درصورتی‌که آمار دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی اثبات می‌کند که سالانه تعداد زیادی از کودکان از جمعیت دانش‌آموزی ایران جدا می‌شوند.

آمار بالای کودکان محروم از تحصیل در استان‌های محروم مانند سیستان و بلوچستان نشان می‌دهد که فقر و محرومیت مهم‌ترین عامل بازماندن دانش‌آموزان از درس و مدرسه است.

خبرگزاری خبرآنلاین در گزارشی میدانی با عنوان «اینجا عمر تحصیل تا پنجم ابتدایی است»، وضعیت برخی مناطق محروم سیستان و بلوچستان را تشریح کرد و نوشت که برخی پدرومادرها در نتیجه فشار زیاد برای گذران زندگی، فرزند پنج ساله خود را وارد «جنگ نان» می‌کنند.

در این گزارش به نقل از یکی از اهالی شهرستان خاش، آمده است: «فقر و نبود امکانات مناسب، شکافی عمیق میان تحصیل و اهالی مناطقه ایجاد کرده است و در این میان معدود خانواده‌هایی که توان مالی دارند، اجازه می‌دهند فرزندشان تحصیلات دبیرستان را تمام کند یا به دانشگاه برود و الباقی روانه خیابان‌ها و جاده‌ها می‌شوند.»

بسیاری از مردم سیستان و بلوچستان در نبود فرصت‌های شغلی به ناچار سوخت‌بری می‌کنند. سوخت‌بری نیز مانند کولبری، شغلی زیان‌آور و پرخطر است. سوخت‌بران و کولبران همواره در معرض خطر برخوردهای خشونت‌بار ماموران مرزی جمهوری اسلامی قرار دارند. با این حال، برای تامین معاش خانواده راه دیگری جز سوخت‌بری و کولبری ندارند.

آن‌ها گاهی در این مسیرهای پرخطر کودکان را نیز با خود همراه می‌کنند. مثل عثمان که خانواده‌ای هفت نفره دارد و سوخت‌بری می‌کند و ناراحت است از اینکه هر روز دست پسرش را می‌گیرد و راهی جاده مرگ می‌کند.

فرزندان کوچک عثمان هم در بارگیری سوخت به او کمک می‌کنند و به همین دلیل مدام سرفه‌های ناشی از گازهای خروجی بنزین و گازوئیل ریه‌هایشان را آزار می‌دهد. پسران بزرگ‌تر هم کنار پدر سوخت‌بری می‌کنند، ولی هیچ‌کدام امکان نشستن پشت میز و نیمکت مدرسه را ندارند.

وضعیت دختران در استان‌های محروم از‌جمله سیستان و بلوچستان نگران‌کننده‌تر است، زیرا علاوه بر فقر، تعصب‌های برآمده از جامعه سنتی و نبود امکانات مناسب نیز سد راه ادامه تحصیل آنان می‌شوند.

مصطفی دشتی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه ولایت، این موضوع را تایید کرد و گفت: «خیلی‌ها دختران را زودتر به خانه بخت می‌فرستند تا بار خرج آن‌ها از دوش خانواده‌ کم شود.»

این همان چیزی است که حاکمیت می‌خواهد؛ ترک تحصیل دختران، ازدواج در کودکی و فرزندآوری آنان و افزایش جمعیت ایران که نفع علی خامنه‌ای را در‌پی دارد. فعالان حقوق کودکان بارها تاکید کرده‌اند که حاکمیت عامدانه از توسعه زیرساخت‌ها و امکانات مناسب تحصیل دختران در مناطق محروم خودداری می‌کند.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش اخیر خود اعلام کرده است که نزدیک به یک میلیون و ۲۰۰ هزار کودک از تحصیل بازمانده‌اند و این آمار از سال ۱۳۹۵ تاکنون، رشد ۱۷ درصدی داشته است.

به‌رغم اذعان این نهاد حاکمیتی به افزایش شمار دانش‌آموزان محروم از تحصیل، بررسی‌ها نشان می‌دهد کودکان محروم از مدرسه در ایران با احتساب آن‌هایی که ترک تحصیل کرده‌اند و آن‌هایی که به دلیل نداشتن شناسنامه در آمارها به حساب نیامده‌اند، بیش از این‌هاست.  

سیستان و بلوچستان طی سال‌های گذشته همواره در صدر استان‌های با آمار بالای کودکان محروم از تحصیل قرار داشت. امسال نیز هم‌زمان با آغاز سال تحصیلی، آموزش‌وپرورش این استان اعتراف کرد که ۱۳۹ هزار دانش‌آموز بلوچ از تحصیل بازمانده‌اند. هرچند آن‌هایی که به مدرسه رفتند نیز وضعیت بهتری ندارند، زیرا بسیاری از کلاس‌ها آن‌طور که معین‌الدین سعیدی، نماینده چابهار گفته است معلم‌ ندارند.