دانشمندان می‌گویند الگوهای خاصی از فعالیت الکتریکی در هیپوکامپ مغز ممکن است نشان دهند آیا کسی قرار است رویدادی را به اشتباه به خاطر بیاورد یا نه.

به گزارش لایوساینس، مطالعه جدیدی که در همین زمینه منتشر شد، نشان می‌دهد مغز هنگام یادآوری یک خاطره نادرست، عملکرد خاص و متفاوتی دارد و فعالیت مغز بسته به اینکه یک خاطره درست یا نادرست را به خاطر می‌آورید، تغییر می‌کند.

حافظه «کاذب» در واقع زمانی است که چیزی را به یاد می‌آوریم که اتفاق نیفتاده یا اساسا در زمان یا مکان دیگری رخ داده است. یادآوری رویدادها، تجربیات یا اطلاعات گذشته مرتبط با یک زمینه خاص مانند جشن تولد، نخستین قرار ملاقات یا آخرین باری که خرید کرده‌ایم، اصطلاحا با عنوان «حافظه رویدادی» یا همان «حافظه اپیزودیک» شناخته می‌شود.

این با حافظه معنایی که به دانش عمومی و واقعیت‌های غیرمرتبط با زمان یا مکان مربوط است و به گذشته خود فرد ربطی ندارد، متفاوت است. خاطرات رویدادی یا اصطلاحا اپیزودیک تا حد زیادی در ناحیه‌ای از مغز به نام هیپوکامپ کنترل می‌شوند، اما آنچه در زمان به خاطر آوردن اشتباهی رویدادها در ساختار مغز رخ می‌دهد، تاکنون برای دانشمندان یک معما بود.

بر اساس مقاله جدیدی که در روز ۲۶ سپتامبر در مجله مقاله‌های آکادمی ملی علوم ایالات متحده آمریکا (PNAS) منتشر شد، الگوی خاصی از فعالیت الکتریکی در هیپوکامپ وجود دارد که بلافاصله پیش از اینکه کسی یک خاطره کاذب را به یاد آورد، ایجاد می‌شود.

به گفته دانشمندان، این الگو با آن دسته از فعالیت‌های الکتریکی مغز که در زمان به خاطر آوردن رویدادهای درست و واقعی ایجاد می‌شوند، متفاوت است.

مایکل کاهانا، نویسنده اصلی این مقاله و استاد روانشناسی دانشگاه پنسیلوانیا، می‌گوید بررسی‌های پیشین نقش هیپوکامپ را در حافظه رویدادها نشان می‌داد ولی ما نمی‌دانستیم سیگنال‌های الکتریکی تولیدشده در این ناحیه در زمان به خاطر آوردن رویدادهای واقعی با سیگنال‌های الکتریکی تولیدشده در زمان به خاطر آوردن رویدادهای غیرواقعی فرق دارند.

نویسندگان این مقاله پیشنهاد می‌کنند که شناخت بهتر این فعالیت مغزی می‌تواند به ما کمک کند پیش‌بینی کنیم افراد چه زمانی قرار است یک خاطره نادرست ناراحت‌کننده راــ که بسیار از واقعیت دور است‌ــ به خاطر بیاورند.

برای نمونه، افراد مبتلا به اختلال اضطراب پس از سانحه اغلب تجارب آسیب‌زایشان را تحت شرایط امن و شرایطی که شباهتی با شرایط حادثه آسیب‌زا ندارند، تجربه می‌کنند. نویسندگان این مقاله می‌گویند که درمان‌های پزشکی جدید به لحاظ نظری می‌توانند برای نظارت و جلوگیری از این فعالیت مغز طراحی شود تا جلو فلاش‌بک‌ یا اصطلاحا «حافظه تکرارشونده غیرارادی» را بگیرند.

پژوهشگران در این بررسی جدید، فعالیت الکتریکی را در هیپوکامپ بیماران مبتلا به صرع که پیش‌تر الکترودهایی در مغز آ‌ن‌ها کاشته شده بود، ثبت کردند تا پزشکان بتوانند حمله‌های ناگهانی صرع آن‌ها را بررسی و ردیابی کنند.

تیم تحقیقاتی ابتدا از بیماران خواست فهرستی از واژگان نامرتبط از جمله «پیتزا» و «ساعت» را بخوانند و پس از استراحتی کوتاه، آن کلمات را به هر ترتیبی به خاطر بیاورند.

پیش از خواندن فهرست کلمات «هدف»، به شرکت‌کنندگان فهرست متفاوتی از کلمات نشان داده شد که ممکن بود خاطرات آن‌ها را دچار اشتباه کند. در چنین آزمون‌های حافظه رویدادی، منبع کلمات، کلمات را از نظر مفهومی با یکدیگر مرتبط می‌کند. به عبارت دیگر از طریق فهرست کلماتی که این کلمات در آن فهرست ارائه شده‌اند.

به گفته دانشمندان، ریتم فعالیت الکتریکی در هیپوکامپ زمانی که بیماران کلمه‌ای را به‌درستی از فهرست هدف به خاطر می‌آوردند، با زمانی که کلمه‌ای را خارج از فهرست و به‌اشتباه به خاطر می‌آوردند، به طور چشمگیری متفاوت بود. این فعالیت الکتریکی کمتر از یک ثانیه پیش از به زبان آوردن کلمه ظاهر و سپس به‌سرعت محو می‌شد.

همچنین اگر یک بیمار کلمه‌ای را به‌اشتباه از فهرست دیگری به خاطر می‌آورد، ریتم هیپوکامپ فرد بیشتر شبیه به ریتمی بود که هنگام یادآوری کلمات صحیح دیده می‌شود. اما زمانی که افراد در آزمایش کلمه‌ای را به زبان می‌آوردند که هرگز به آن‌ها نشان داده نشده بود، ریتم بسیار متفاوتی ظاهر می‌شد.

نویسندگان مقاله جدید این فرضیه را طرح کردند که این موضوع احتمالا به این دلیل است که بیماران وقتی خاطره هر دو فهرست کلمات را ثبت می‌کردند، در یک زمینه موقعیتی یکسان بوده‌اند. موقعیت یکسان در اینجا یعنی نشستن روی یک صندلی در یک اتاق یکسان. به عبارت دیگر، زمینه مشترک خاطرات در مغز را به یکدیگر شبیه‌تر می‌کرد.

دانشمندان در آزمایش دوم، از افراد خواستند واژه‌های مرتبط را که در قالب گل، میوه و حشرات طبقه‌بندی شده‌ بودند، بخوانند و به خاطر بیاورند. در این آزمون نیز اهمیت زمینه موقعیتی نشان داده شد. برای نمونه زمانی که فرد یک کلمه نادرست اما مشابه از فهرست گل‌ها را به خاطر آورد، مانند آفتابگردان به جای سوسن، ریتم هیپوکامپ آن‌ها بیشتر شبیه حالتی بود که در آن یک کلمه کاملا نامرتبط مانند ساعت به خاطر آورده شود.

نویسندگان این مقاله می‌گویند که این یافته‌ها ممکن است این مسئله را توضیح دهد که هیپوکامپ چگونه میان خاطرات مشابه ساخته‌شده در زمینه‌های مختلف تمایز قائل می‌شود‌ــ برای مثال، میان آنچه برای شام امشب پخته‌اید در مقایسه با آنچه برای شام دیشب پخته‌اید.

به گفته آن‌ها، این ممکن است راه را برای درمان‌های جدید بیمارانی که یادآوری حافظه در آن‌ها تضعیف شده است، هموار کند. با این حال، هنوز مشخص نیست آیا این امضاهای الکتریکی واقعا مسئول خاطرات نادرست‌اند یا این هم‌زمانی صرفا یک هم‌زمانی تصادفی است. به گفته دانشمندان، بررسی‌های آینده می‌تواند این موضوع را با استفاده از دستکاری عملی فعالیت‌های مغزی کشف کند.