سازمان عفو بین‌الملل با صدور بیانیه‌ای حملات بیرحمانه مقامات جمهوری‌اسلامی ایران علیه معترضان بلوچ را محکوم کرد. این سازمان با اشاره به تظاهرات روز جمعه ۲۸ مهر ۱۴۰۲ و بازداشت گسترده معترضان در این راهپیمایی اعتراضی، اعلام کرد که نیروهای امنیتی به استفاده غیرقانونی از گاز اشک‌آور و ماشین آب‌پاش متوسل شده‌اند و معترضان را مورد ضرب‌وجرح شدید، دستگیری‌های خودسرانه دسته‌جمعی، ناپدیدسازی قهری و سایر اشکال شکنجه و رفتار‌های بیرحمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز قرار داده‌اند.
این سازمان حقوق بشری همچنین از مقامات جمهوری اسلامی خواست که به استفاده غیرقانونی از قوای قهریه در اعتراضات جمعه آینده متوسل نشوند و به حق آزادی تجمعات مسالمت‌آمیز احترام بگذارند. عفو بین‌الملل همچنین در این بیانیه اشاره کرد که بر اساس بررسی تصاویر منتشر شده از آن روز، «خشونت و بیرحمی علیه هزاران نمازگزار» و «معترضان مسالمت‌آمیز»، از‌جمله «کودکان خردسال ۱۰ ساله» رخ داده است.
این سازمان در ادامه نوشت: «بازداشتی‌های کودک و بزرگسال تحت شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها از‌جمله ضرب‌وجرح شدید و جراحات ناشی از شلیک گلوله‌های پینت‌بال از فاصله نزدیک، قرار گرفته‌اند.»
دایانا الطحاوی، معاون دفتر منطقه‌ای خاورمیانه و شمال آفریقای عفو بین‌الملل، با اشاره به این موضوع گفت: «مقامات سرکوب وحشیانه را برای جلوگیری از تجمع هفتگی معترضان بلوچ در زاهدان تشدید کرده‌اند. دولت‌های جهان باید فورا از مقامات ایران بخواهند که استفاده غیرقانونی از قوای قهریه و سلاح گرم علیه معترضان مسالمت‌آمیز را متوقف کنند، شکنجه بازداشتی‌ها را متوقف کنند و کودکان و همه افراد دیگری را که صرفا به دلیل استفاده مسالمت‌آمیز از حقوق خود بازداشت شده‌اند، آزاد کنند.»
معاون دفتر منطقه‌ای خاورمیانه و شمال آفریقای عفو بین‌الملل در ادامه گفت: «مصونیت سیستماتیک عاملان و آمران نقض حقوق بشر از مجازات در ایران که موج جدیدی از شکنجه علیه معترضان از‌جمله کودکان را ممکن کرده، تاکیدی است بر این ضرورت که دولت‌ها در سراسر جهان باید ذیل اصل صلاحیت جهانی و در چهارچوب حقوق بین‌الملل، درباره جنایاتی که مقامات جمهوری‌اسلامی مرتکب شده‌اند، تحقیقات جنایی را آغاز کنند.»
خبرگزاری حال‌وش در گزارش‌هایی جداگانه از بازداشت ۵۰۰ نفر از معترضان در جریان حملات نیروهای امنیتی به معترضان خبر داده است. به گفته این رسانه، شرایط نگهداری بیش از ۵۰۰ شهروند بازداشت‌شده در روز جمعه ۲۸ مهر ۱۴۰۲ در زاهدان که بسیاری از آن‌ها کودکان زیر ۱۸ سال‌اند، به‌شدت هولناک است.
روایتی از حواشی اعتراضات جمعه
عفو بین‌الملل در بیانیه خود در روایت آنچه در اعتراضات روز جمعه رخ داده است، نوشت با پایان یافتن نماز جمعه در ۲۸ مهر، نیروهای امنیتی به سوی هزاران نمازگزار که به شیوه‌ای مسالمت‌آمیز محل برگزاری نماز جمعه زاهدان (مصلی بزرگ) را ترک می‌کردند، سنگ پرتاب کردند. پس از آن‌که حدود هزار معترض محل نماز را ترک کردند و راهپیمایی مسالمت‌آمیز خود را در خیابان رازی شروع کردند، نیروهای امنیتی هزاران نمازگزار باقیمانده را که در حال خروج از مصلی بودند محاصره کردند و به آن‌ها دستور دادند تا «بازگشت آرامش» صبر کنند.
بر اساس این گزارش، دقایقی بعد نیروهای امنیتی به‌طور غیرقانونی با گاز اشک‌آور و در مواردی سلاح ساچمه‌ای به سمت معترضان شلیک کردند. یک شاهد عینی گزارش داده که چند نوجوان را دیده که گلوله‌های ساچمه‌ای به سر و سینه آن‌ها اصابت کرده بود. اقلیت کوچکی از معترضان با پرتاب سنگ به سرکوب ماموران پاسخ دادند.
معترضان پس از تیراندازی نیروهای امنیتی و استفاده آنان از ماشین آب‌پاشی که مایعی زرد رنگ به سمت آنان می‌پاشید، پراکنده شدند. این مایع رنگی متعاقبا شناسایی و دستگیری معترضان را برای ماموران تسهیل کرد. نیروهای امنیتی، معترضان در حال فرار را تعقیب کردند و هرکسی را که در دسترسشان قرار گرفت، از‌جمله کودکان، مورد ضرب‌و‌شتم قرار دادند و دستگیر کردند.
عفو بین‌الملل از قول یکی از شاهدان این وقایع نوشت: «من شاهد بودم که با باتوم بچه‌های ۱۰ ساله، جوان‌ها و مسن‌ها را می‌زدند. ماموران معترضان را روی آسفالت می‌کشیدند و چند نفری با مشت و لگد آن‌ها را می‌زدند.»
در پایان آمده است که شاهدان عینی به عفو بین‌الملل گفتند که نیروهای امنیتی حتی پس از پراکنده شدن معترضان، به دستگیری‌ها ادامه دادند و افراد مظنون به شرکت در تظاهرات و کسانی را که از داخل یک ساختمان مسکونی در آن نزدیکی از سرکوب معترضان فیلم گرفته بودند، هدف گرفته و دستگیر کردند.
بازداشت و شکنجه دانشجویان و روحانیون بلوچ
از سوی دیگر، فشارهای امنیتی به بهانه‌های مختلف بر روی شهروندان بلوچ در شهرهای مختلف ادامه دارد. در یکی از آخرین این اقدام‌ها کمپین فعالین بلوچ اعلام کرد که اداره اطلاعات ایرانشهر در حال شکنجه و پرونده‌سازی علیه دو دانشجوی بلوچ اهل بمپور است. به گزارش کمپین فعالین بلوچ، روز سوم آبان‌ماه ۱۴۰۲، اداره اطلاعات در حال پرونده‌سازی علیه دو دانشجوی بلوچ است. این رسانه حقوق بشری هویت این دو دانشجوی بلوچ را ابراهیم نرماشیری، ۲۳ ساله فرزند سید و مجیب خوردگیر، ۲۲ ساله فرزند پیرزاد عنوان کرده است.
بر اساس این گزارش، ابراهیم نرماشیری و مجیب خوردگیر زیر شکنجه نیروهای اداره اطلاعات قرار دارند تا اعتراف اجباری کنند. کمپین فعالین بلوچ به نقل از یک منبع موثق نوشت: «ماموران اداره اطلاعات با شکنجه به این دو دانشجوی بلوچ گفتند که به خرید‌و‌فروش سلاح اعتراف کنند تا از زیر شکنجه خارج شوند. نزدیکان ابراهیم و مجیب به زندان ایرانشهر مراجعه کردند که با بداخلاقی حفاظت زندان مواجه شدند و به آن‌ها گفته شد که این دو نفر ممنوع‌الملاقات هستند.»
نیروهای اطلاعات سپاه، روز یکم آبان‌ماه ۱۴۰۲، این دو دانشجوی بلوچ را با ضرب‌و‌شتم در بمپور بازداشت کردند.
خبرگزاری حال‌وش نیز اعلام کرد که روز پنجشنبه چهارم آبان ماه، نیز دست‌کم چهار تن از طلاب دارالعلوم مسجد مکی زاهدان در خیابان خیام به دست نیروهای امنیتی لباس شخصی بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شده‌اند. به گفته حال‌وش، مامورین لباس شخصی عصر و شامگاه روز پنجشنبه، دست‌کم چهار نفر از طلاب مسجد مکی را که تازه از مسجد خارج شده بودند در خیابان خیام زاهدان ربودند و با خود بردند.
