در حالی که جنگ حماس و اسرائيل همچنان ادامه دارد و کارشناسان بین‌المللی معتقدند فعلا نمی‌توان برای پایان این نبرد تاریخی مشخص کرد، گفت‌وگوها بر سر گزینه‌های احتمالی برای اداره نوار غزه پس از حذف حماس افزایش یافته است و پیشنهادهای متعددی در این زمینه مطرح می‌شود.

اگرچه وزیر امور راهبردی اسرائیل اعلام کرده که هنوز زود است به سرنوشت غزه پس از حماس فکر کنیم، آنچه مقام‌های اسرائیلی بر آن تاکید دارند این است که ادامه حکومت حماس پس از حمله مرگبار هفتم اکتبر به اسرائيل، غیرقابل قبول است و باید به موقعیتی جز حضور این گروه شبه‌نظامی فکر کرد. از سوی دیگر، ایالات متحده و برخی کشورهای دیگر می‌گویند پس از حذف حماس نمی‌توان مدیریت غزه را به تل‌آویو سپرد و باید گزینه‌های دیگری را برای آینده غزه‌ بررسی کرد؛ هرچند تاکید می‌کنند برخی از این گزینه‌ها پختگی و کارایی لازم را ندارند و ممکن است دور از ذهن به نظر برسند.

اما در صورت کنار رفتن حماس از اداره نوار غزه، چه گزینه‌هایی برای این منطقه وجود دارد؟ هر کدام از گزینه‌های پیشنهادی چقدر امکان تحقق دارند و موافقان و مخالفان هر گزینه چه می‌گویند؟

۱ــ تشکیلات خودگردان فلسطینی

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، روز سه‌شنبه در بخشی از سخنانش درباره حذف حماس، تاکید کرد که ایالات متحده و سایر کشورها به دنبال «تغییرهای احتمالی» برای آینده نوار غزه‌اند.

او برای نخستین بار گفت که در صورت موفقیت اسرائیل در حذف حماس در غزه، «تشکیلات خودگردان فلسطینی می‌تواند جایگزین حماس در غزه شود».

بلینکن که در جلسه سنا صحبت می‌کرد، افزود: «ادامه حکمرانی حماس بر غزه ممکن نیست و اسرائیل هم نمی‌خواهد بر غزه حکومت کند. بین این دو موقعیت، گزینه‌های ابتدایی متعددی مطرح است که ما مانند دیگر کشورها در حال بررسی آن‌هاییم.»

وزیر امور خارجه آمریکا تاکید کرد: «تشکیلات خودگردان فلسطینی نهادی کارآمد و موثر است که می‌تواند بر غزه حکومت کند اما پرسش این است که آیا این هدف دست‌یافتنی است؟»

با وجود آنکه مقام‌های آمریکایی معتقدند تشکیلات خودگردان فلسطینی احتمالا می‌تواند بخشی از راه‌حل بلندمدت برای کنترل نوار غزه باشد، واقعیت آن است که شواهد اندکی وجود دارد که حاکی از تمایل یا توان کافی این تشکیلات به ریاست محمود عباس برای حکمرانی بر غزه باشد.

محمود عباس در سال ۲۰۰۷ کنترل نوار غزه را از دست داد و حماس اداره این منطقه را به دست گرفت. از این رو بسیاری معتقدند که ساختار ضعیف این تشکیلات نمی‌تواند مانع از آن شود که جنبش‌های افراطی در آینده‌ای دور یا نزدیک دوباره به قدرت نرسند و خطری برای اسرائیل ایجاد نکنند. 

۲ــ تشکیل یک نیروی چندملیتی

یکی دیگر از گزینه‌هایی که برای آینده غزه پس از حماس مطرح می‌شود، تشکیل یک نیروی چندملیتی و بین‌المللی برای کنترل و حکومت بر این منطقه است.

خبرگزاری بلومبرگ به نقل از منابع مطلع گزارش داد در صورتی که نیروهای اسرائیلی در بیرون راندن حماس از غزه موفق شوند، گزینه‌‌ای از جمله استقرار نیروهای چندملیتی در غزه مطرح است که می‌تواند شامل نیروهای آمریکایی، بریتانیایی، آلمانی و فرانسوی باشد. در حالت ایده‌آل، این راهکار نمایندگانی از کشورهای عربی مانند عربستان سعودی یا امارات متحده عربی را نیز به این جمع می‌افزاید.

با این حال، در همین گزارش تاکید شده که جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، معتقد است قرار دادن حتی تعداد کمی از نیروهای ایالات متحده در معرض خطر می‌تواند از نظر سیاسی خطرناک باشد. بلومبرگ به نقل از یک فرد نزدیک به کاخ سفید نوشت که ایالات متحده به اتخاذ چنین تصمیمی نزدیک نیست.

افزون بر این، برخی منابع آگاه می‌گویند این تصمیم شاید اصلا نتواند شکل عملی به خود بگیرد زیرا قطعی نیست که کشورهای عربی حتما به مشارکت در این رویداد علاقه‌مند باشند و از سوی دیگر، معلوم نیست آیا کشورهای عربی و خاورمیانه با حضور نیروهای بین‌المللی در منطقه موافقت می‌کنند یا آن را نوعی خطر سیاسی تلقی خواهند کرد.

۳ــ کنترل غزه زیر چتر سازمان ملل

گزینه مطرح دیگر که بلومبرگ به آن اشاره کرد، قرار دادن غزه زیرنظر سازمان ملل است که البته راه‌حلی مقطعی به شمار می‌رود.

تحلیلگران معتقدند اگرچه این گزینه ممکن است بتواند برای کوتاه‌مدت موثر واقع شود و کشورهای زیادی با آن موافق باشند، با توجه به اظهارات اخیر آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، که حاوی انتقاد شدید به اسرائيل بود، چندان محتمل به نظر نمی‌رسد.

 بنی گانتز، وزیر اسرائیلی، پس از اینکه آنتونیو گوترش تصریح کرد حملات هفتم اکتبر «در خلا اتفاق نیفتادند»، دبیرکل سازمان ملل را «مدافع ترور» نامید.

 علاوه بر مشاجرات کلامی اخیر، از آنجا که اسرائیل معتقد است از سازمان ملل خیر چندانی به این کشور نرسیده، احتمالا بعید است با کنترل غزه زیر چتر این نهاد موافقت کند.

۴ــ تشکیل نیروی حافظ صلح

پیشنهاد دیگر برای اداره غزه پس از حذف حماس تشکیل یک نیروی حافظ صلح است. این پیشنهاد با الگوبرداری از نیروهای چندملیتی و گروه ناظران مطرح شد که در شبه‌جزیره سینا و اطراف آن فعال‌اند و مفاد پیمان صلح بین مصر و اسرائیل را اجرا می‌کند.

بلومبرگ به نقل از منابع آگاه نوشت که اسرائیل معتقد است این ایده قابل‌بررسی است و ممکن است بتواند شکل اجرایی به خود بگیرد. در عین حال، جزئیات بیشتری درباره آن مطرح نشده است و مشخص نیست چقدر با موافقت نهادهای درگیر در این گزینه همراه خواهد شد.

۵ــ ایجاد کنسرسیومی متشکل از پنج کشور عربی که با اسرائیل به توافق صلح رسیده‌اند

راه‌حل پیشنهادی دیگر برای کنترل نوار غزه پس از حماس، این است که تا رسیدن به شرایط باثبات و موردتوافق جمعی، کنسرسیومی متشکل از پنج کشور عربی که با اسرائیل توافق صلح امضا کرده‌اند،، کنترل غزه را به دست بگیرند. این کشورها عبارت‌اند از مصر، اردن، امارات متحده عربی، بحرین و مراکش‌.

محققان موسسه واشنگتن ۱۷ اکتبر در یادداشتی در این زمینه تاکید کردند: «کنسرسیومی از پنج کشور عربی که با اسرائیل به توافق صلح دست یافته‌اند، می‌تواند کنترل امنیت عمومی و حفظ نظم و قانون در غزه را به عهده بگیرد.»

برخی کارشناسان و مقام‌های امنیتی اسرائيل با این پیشنهاد موافقت کرده‌اند. در این طرح پیشنهادی، تعدادی از کشورها به ویژه مصر مسئول تامین نظم و قانون خواهند شد در حالی که برخی دیگر مانند عربستان سعودی مسئولیت حمایت مالی را برعهده خواهند گرفت و سایر کشورها می‌توانند در کسب موقعیتی باثبات به غزه کمک کنند.

۶ــ انتقال ساکنان غزه به شبه‌جزیره سینا در مصر

گزینه‌ای که به نظر می‌رسد وقوع آن کمتر محتمل باشد و با بیشترین مخالفت‌ها مواجه است، انتقال همه ساکنان غزه به شبه‌جزیره سینا در مصر است.

این ایده جنجالی را که با محکومیت شدید فلسطینی‌ها روبرو شد، وزارت اطلاعات کابینه نتانیاهو ارائه کرد.

نبیل ابورودینه، سخنگوی محمود عباس، رئيس تشکیلات خودگردان فلسطینی از این طرح به‌شدت انتقاد کرد و گفت: «یک آوارگی گروهی معادل یک اعلام جنگ جدید خواهد بود.»

گزارش‌ها حکایت از آن دارد که سند موجود به تاریخ ۱۳ اکتبر و در واقع شش روز پس از حمله شبه‌نظامیان حماس به اسرائيل تهیه و منتشر شده است. نویسندگان این سند پیشنهاد می‌کنند که جمعیت غیرنظامی غزه به شمال شبه‌جزیره سینا منتقل شوند و سپس در آن مکان شهرهای دائمی و یک کریدور بشردوستانه ایجاد شود.

برخی کارشناسان معتقدند با توجه به شرایط فعلی منطقه، بعید است این طرح عملی شود؛ به‌ویژه اینکه مصر به دلیل ملاحظات سیاسی و امنیتی، این پیشنهاد را کاملا رد می‌کند. گذشته از آن، مصر متحد آمریکا است. بنابراین اسرائيل نمی‌خواهد روابط دیپلماتیکش با مصر را قربانی این طرح کند. در نتیجه، جابه‌جایی فلسطینی‌ها بدون موافقت مصر که مطمئنا با آن مخالفت خواهد کرد، صورت نخواهد گرفت.