با فرا رسیدن ماه‌های سرد سال در ایران که معمولا با افزایش آلودگی هوا همراه است، شرکت کنترل کیفیت هوا، وابسته به شهرداری تهران، جزئیات مربوط به اطلاعات شاخص کیفیت هوای پایتخت را از دسترس عموم خارج کرد.

پیش‌ از این، داده‌های مربوط به آلودگی هوا در تهران با جزئیات کامل در وب‌سایت شرکت کنترل هوا منتشر می‌شد اما حالا تنها شاخص کیفیت هوا بدون ذکر جزئیات و اطلاعات مربوط به مناطق مختلف روی وب‌سایت این شرکت در دسترس است و تنها کاربرانی می‌توانند به جزئیات داده‌ها دسترسی داشته باشند که نام کاربری و کلمه عبور ثبت‌شده در وب‌سایت شرکت کنترل هوای تهران را داشته باشند.

محدود کردن دسترسی به جزئیات اطلاعات آلودگی هوا در وب‌سایت شرکت کنترل هوا در حالی است که این اطلاعات از اوایل دهه ۹۰ تاکنون پیوسته در این وب‌سایت منتشر و به‌روزرسانی می‌شدند. این داده‌ها عبارت‌ بودند از شاخص شش آلاینده اصلی منوکسید کربن، دی‌اکسید کربن، نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد، ازن و ذرات معلق کمتر از ۲.۵ و ۱۰ میکرون و نیز شاخص کلی کیفیت هوا و شاخص‌های مربوط به هر یک از ایستگاه‌های سنجش آلاینده‌ها.

تا چند روز قبل، نه‌تنها تمام این اطلاعات به صورت خودکار در وب‌سایت شرکت کنترل کیفیت هوا منتشر می‌شد که همراه با آن، نمایه‌ای از وضعیت هوای مناطق مختلف تهران روی نقشه هم در اختیار مراجعان قرار می‌گرفت. این نمایه به مردم کمک می‌کرد وضعیت آلودگی هوا در محل زندگی و کارشان را بررسی کنند. از طرفی متخصصان و پژوهشگران هم به جدول‌های وضعیت هوا در سال‌های گذشته به تفکیک ایستگاه‌های سنجش دسترسی داشتند.

با تغییرات جدیدی که از روز سه‌شنبه ۹ آبان در وب‌سایت شرکت کنترل هوای تهران اعمال شد، مراجعان تنها می‌توانند شاخص کلی کیفیت هوای تهران در ۲۴ ساعت گذشته و شاخص کلی کیفیت هوا در لحظه را ببینند و این وب‌سایت هیچ اطلاعات دیگری در اختیارشان قرار نمی‌دهد.

به گزارش روزنامه پیام ما، اینک کاربران با کلیک روی جزئیات به صفحه‌ای برای ورود به بخش کاربری وب‌سایت هدایت می‌شوند؛ در حالی‌ که نه‌تنها برای این اقدام از قبل اطلاع‌رسانی نشده، بلکه در هیچ بخشی از وب‌سایت نیز توضیح داده نشده است که یک کاربر به چه صورت می‌تواند در وب‌سایت ثبت‌نام و از طریق نام کاربری‌اش اطلاعات کسب کند.

بر مبنای این گزارش، علاوه بر جزئیات اطلاعات روزانه اطلاعات مربوط به سال‌های گذشته هم سانسور شده‌اند. جزئیات اطلاعات شاخص کیفیت هوا از این جهت اهمیت دارد که در نقاط مختلف شهر متفاوت است؛ به‌ عنوان‌ مثال ممکن است شاخص کلی کیفیت هوای تهران در منطقه‌ای «قابل‌قبول» و در منطقه‌ای دیگر «ناسالم برای گروه‌های حساس» باشد و به‌ این‌ ترتیب فردی که دچار بیماری‌های قلبی‌عروقی یا سالمند بود، می‌توانست تصمیم‌ بگیرد آیا در آن بخش از شهر با شاخص ناسالم تردد کند یا خیر؛ اما با وضعیت جدید وب‌سایت شرکت کنترل کیفیت هوای تهران مردم نمی‌توانند به این اطلاعات دسترسی داشته باشند.

یوسف رشیدی، متخصص آلودگی هوا و مدیرعامل سابق شرکت کنترل کیفیت ترافیک هوای تهران، ضمن اظهار تعجب از این اقدام شهرداری گفت که اطلاعات آلودگی هوا جزو اطلاعات حساس نیستند که کسی بخواهد جلو آن‌ها را بگیرد.

آلودگی هوای تهران و دیگر کلان‌شهرهای ایران به مسئله‌ای پیچیده برای جمهوری اسلامی تبدیل شده است. از نظر کارشناسان، آلودگی هوا معضلی است که عوامل مختلفی در آن نقش دارند اما ناکارآمدی و نبود دانش، تجربه و اراده لازم در مسئولان اجرایی این کلاف‌ سردرگم را پیچیده‌تر کرده است؛ به‌ طوری‌ که هوای شهرهای بزرگ هر سال آلوده‌تر از سال قبل می‌شود.

برای درک بهتر این موضوع کافی است تعداد روزهای «ناسالم» و «ناسالم برای گروه‌های حساس» در پنج سال گذشته را مرور کنیم. به گزارش سایت اکو ایران، در سال ۱۳۹۷ تعداد روزهای ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس ۵۹ روز بود. این عدد در سال بعد از آن به ۸۶ روز رسید.

ساکنان تهران در سال ۱۳۹۹ دست‌کم ۱۲۳ روز و در سال بعد از آن دست‌کم ۱۱۴ روز ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس را پشت سر گذاشته‌اند. در سال ۱۴۰۱ نیز هوای تهران در مجموع ۱۶۶ روز ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس بود.

طبق قانون هوای پاک، شهرداری تهران بیشترین وظیفه و مسئولیت را در خصوص آلودگی هوا دارد. دی‌ ماه ۱۴۰۱، هنگامی‌ که آلودگی هوای تهران در روزهای متوالی به مرز بحران رسید و انتقادهای زیادی را متوجه شهرداری تهران کرد، علیرضا زاکانی، شهردار تهران، این انتقادها را «خنده‌دار» توصیف کرد و با سلب مسئولیت از خود، توپ آلودگی هوا را به زمین مدیران شهرداری و شورای شهر دوره‌های پیش انداخت.

البته زاکانی قبلا هم وظیفه شهرداری در موضوع کنترل آلودگی هوا را انکار کرده و گفته بود که مشکل آلودگی هوا در ایران به دلیل «پاسکاری» دستگاه‌های اجرایی است.

پیش‌تر عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، از ۲۱ هزار مرگ‌ومیر مرتبط با آلودگی هوا تنها در طول یک سال خبر داده و گفته بود که این تعداد مرگ‌ومیر خسارت ۱۱.۳ میلیارد دلاری برای ایران به دنبال داشته است.

منابع متحرک مانند موتورسیکلت‌ها، خودروهای فرسوده، اتوبوس‌ها و استفاده از سوخت مازوت در صنایع و نیروگاه‌ها مهم‌ترین عوامل آلودگی هوا در ایران به شمار می‌روند.