در حالی‌ که ریسک سرمایه‌گذاری خارجی و خصوصی در صنعت نفت و گاز ایران هر روز بیشتر می‌شود، عراق با تنوع‌بخشی به قراردادهای نفتی سرمایه‌گذاران خارجی را جذب می‌کند و از میدان‌های مشترک با ایران بیشترین بهره‌ را می‌برد. از طرفی داده‌های میدانی و پژوهشی نشان می‌دهد که اقدام‌های اخیر عراق به جذب سرمایه‌گذاران خارجی صنعت نفت و گاز ایران محدود نیست و پیمانکاران و سرمایه‌گذاران داخلی را هم شامل می‌شود. این کشور با پرداخت دستمزدهای بالا متخصصان و نیروهای کار ایرانی را نیز به سوی خود فرا می‌خواند.

مجموع این شرایط از آغار مهاجرتی گسترده در بخش صنعت نفت از ایران به مقصد عراق خبر می‌دهد. این مهاجران جدید سرمایه‌گذارها، پیمانکاران، متخصصان و حتی کارگران‌اند.

در حالی که جمهوری اسلامی به جذب برخی سرمایه‌گذاران خارجی مانند روس‌ها بسیار امید بسته بود، با پیشنهادهای وسوسه‌کننده عراق، اکنون آن‌ها هم ایران را ترک کرده‌ و سرمایه‌هایشان را به عراق برده‌اند.

عراق در قراردادهای نفتی جدیدش، امتیازهای ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفته است. یکی از این امتیازها اعطای مالکیت سهمی از نفت تولیدشده به سرمایه‌گذار است. چنین امتیازی برای شرکت‌هایی که در بازار بین‌المللی نفت کار می‌کنند بسیار چشمگیر و جذاب است چرا که از طریق فروش یا وثیقه‌گذاری این سهم می‌توانند تامین مالی‌های گسترده انجام دهند.

روزنامه هم‌میهن روز سه‌شنبه ۳۰ آبان در گزارشی با عنوان «روس‌‏ها با وسوسه‌های عراق از ایران رفتند»، به این موضوع پرداخت و نوشت از دو ماه پیش که از نسل جدید قراردادهای نفتی در عراق رونمایی شد، سیلی از سرمایه‌های داخلی و خارجی از چین و روسیه گرفته تا دیگر شرکت‌های بین‌المللی به سمت این کشور سرازیر شد.

الینا باقری، دبیرکل انجمن شرکت‌های اکتشاف و تولید نفت، نیز در گفت‌وگو با این روزنامه مهاجرت سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به عراق را تایید کرد و گفت که قراردادهای جدید عراق در حالی معرفی شدند که قراردادهای نفتی ایران به دلیل مخالفت دولت، تغییری نکرده‌اند.

به گفته دبیرکل انجمن شرکت‌های اکتشاف و تولید نفت، آنچه امروز در قراردادهای صنعت نفت و معادن ایران می‌گذرد، درست برخلاف آن چیزی است که در عراق وجود دارد و زمینه جذب سرمایه‌های خارجی گسترده‌ به این کشور را فراهم کرده است.

به گفته این فعال اقتصادی، قراردادهای صنعت نفت برای سرمایه‌گذاران داخلی هم آن‌قدر غیرجذاب است که آن‌ها نیز «در همه حوزه‌ها مثل پتروشیمی، فولاد، سیمان و معدن سرمایه‌گذاری کردند ولی به بالادست نفت نیامدند».

باقری این قراردادها را «پر از ابهام، با پیچیدگی‌های زیاد و نرخ بازدهی کم» توصیف کرد و گفت که در این شرایط، هیچ سرمایه‌گذاری به مشارکت ترغیب نمی‌شود.

مجموع سخنان این فعال اقتصادی نشان می‌دهد که دولت جمهوری اسلامی نه‌ تنها در نگه داشتن سرمایه‌گذاران کشورهایی مانند چین و روسیه که آن‌ها را شریک تجاری‌اش می‌نامد، ناموفق بوده، بلکه با سخت‌گیری‌های زیاد، راه ورود سرمایه‌گذاران داخلی به این بخش را نیز مسدود کرده است.

در این شرایط، عراق بیش از هر زمان دیگری بر میدان‌های مشترکش با ایران تمرکز کرده و در این بخش رونق بیشتری ایجاد کرده است؛ به طوری که افت فشار در سمت دیگر یعنی ایران محسوس است. ضمن اینکه به گفته دبیرکل انجمن شرکت‌های اکتشاف و تولید نفت، عراق از رونق ‌بخشیدن به میدان‌های مستقلش نیز غافل نمانده و با سرمایه‌گذاری‌هایی که انجام می‌دهد، در حال گرفتن سهم ایران در بازار جهانی نفت است.

به این موارد باید مسئله مهاجرت نیروهای متخصص ایرانی به عراق را هم اضافه کرد. به‌ طوری‌ که گزارش‌ها نشان می‌دهد صنعت نفت ایران بیش از هر زمان دیگری در معرض از دست دادن سرمایه‌های انسانی‌اش است.

قسمت مهمی از این اتفاق به دلیل پرداخت دستمزدهای بالا در عراق است اما بخش قابل‌توجه آن به وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران بازمی‌گردد که در نتیجه آن اقشار مختلف ترجیح می‌دهند از ایران مهاجرت کنند.

در ماه‌های اخیر به‌تناوب گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه نیروی کار ماهر و ساده ایران به‌طور فزاینده‌ای به کشورهای همسایه مهاجرت می‌کنند و مقصد شمار زیادی از آنان عراق است. پیش‌تر جهانبخش سنجابی شیرازی، دبیر اتاق مشترک ایران و عراق، گفته بود حقوق کارگران ماهر در عراق حدود ۶۰۰ دلار در ماه و سه تا چهار برابر حقوق کارگران در ایران است؛ بنابراین وقتی یک کارگر در عراق می‌تواند ماهیانه ۶۰۰ دلار درآمد داشته باشد، این فرصت را از دست نمی‌دهد.