رهبر گروه طالبان روز چهارشنبه ۲۹ آذر ۱۴۰۱ دستور داد درهای دانشگاه‌های افغانستان به روی دختران بسته شود. دلیلی که طالبان در آن زمان برای ممنوع کردن تحصیل دختران در دانشگاه‌ها مطرح کردند، نخست، سرفصل‌های درسی ناهماهنگ با اصول طالبان بود. در گام دوم، طالبان ادعا کردند که دانشگاه‌های افغانستان محل فساد اخلاقی شده‌اند و دختران در این فضا جز فساد کار دیگری نمی‌کنند. به همین دلیل، این گروه اعلام کرد که تا «اطلاع ثانوی» دختران اجازه ندارند به دانشگاه بروند. از آن زمان درست یک سال می‌گذرد وهنوز از این «اطلاع ثانوی» خبری نشده است.

در این مدت، اوضاع به‌ویژه برای زنان و دختران در افغانستان بسیار وخیم شده است. زنان و دختران افغان امید به کار و تحصیل را به‌کل از دست داده‌اند و تعداد زیادی از آنان در تلاش‌اند به هر شکل ممکن افغانستان را ترک کنند و به سویی دیگر رهسپار شوند.

در حال حاضر، افغانستان تنها کشور جهان است که در آن دختران اجازه رفتن به مدرسه و دانشگاه ندارند. میلیون‌ها دختر افغان از فرصت شکوفایی استعدادها و تحقق رویاهایشان محروم شده‌اند. یک نسل در معرض آسیب‌های درازمدت قرار گرفته و آینده اقتصادی کشور به خطر افتاده است. بدتر از همه اینکه آن دسته از دخترانی که برای ادامه تحصیل به پاکستان گریخته بودند نیز بار دیگر از تحصیل محروم خواهند شد. دولت پاکستان اخیرا دستور اخراج ۱.۷ میلیون افغان بدون مدرک را صادر کرده است که حدود ۷۰۰ هزار نفر از آن‌ها پس از تسلط طالبان به آن کشور پناه برده بودند.

یک سال پس از محروم کردن زنان و دختران افغان از تحصیلات عالی، این سوال پیش می‌آید که آیا طالبان برای بازگشت زنان و دختران به دانشگاه‌ها در افغانستان دورنمای روشنی ترسیم کرده‌اند؟ نگاهی واقع‌بینانه به وضع موجود مشخص می‌کند که چنین دورنمایی هنوز شکل نگرفته است. با این حال، تعدادی از سیاستمداران در جهان معتقدند که در مورد تحصیل دختران، میان اعضای ارشد طالبان اختلاف‌نظرهایی وجود دارد.

گوردون براون، نخست‌وزیر سابق بریتانیا، در مطلبی که روز چهارشنبه در نشریه دیپلمات منتشر شد، ادعا کرد که طالبان درباره تحصیل دختران دیدگاهی یکسان ندارند. برخی از آنان به حیاتی بودن تحصیل دختران پی برده‌اند، اما برای غلبه طالبان «معتدل» بر افراطی‌ها، جامعه جهانی باید با این گروه فعالانه‌تر وارد تعامل شود.

براون می‌نویسد: «تا زمانی که قوانین مذهبی طالبان دختران و زنان را از حقوق انسانی اولیه آن‌ها محروم می‌کند، به رسمیت شناختن رژیم طالبان از سوی جهان منتفی است و حتی روابط عادی نیز با گروه طالبان شکل نخواهد گرفت. اما این مسئله مانع از آن نمی‌شود که جامعه بین‌المللی برای ارتقای برابری جنسیتی گام‌هایی بردارد. یکی از این گام‌ها ایجاد کانال‌های ارتباطی جدید- احتمالا از طریق قطر یا امارات متحده عربی‌ـ با آن دسته از مقام‌های طالبان است که درک می‌کنند افغانستان به آموزش همه جوانان نیاز دارد. شکاف‌ها و اختلاف‌های داخلی این رژیم دریچه‌ای هرچند کوچک باز کرده است و ما باید از این فرصت استفاده کنیم و برای دختران و زنان تحت ستم جهان راهکاری واقعی پیدا کنیم.»

با این حال، همه سیاستمداران با نظر گوردون براون موافق نیستند. به عقیده تعدادی از آن‌ها، طالبان را نمی‌توان به طالب معتدل و طالب افراطی تقسیم‌ کرد و حتی موضوع موافقت با رفتن دختران به دانشگاه و مدرسه، که برخی اعضای ارشد طالبان هرازگاهی مطرح می‌کنند، فقط یک اعلام‌نظر بوده است و آن‌ها برای زمینه‌سازی این خواست و اجرا شدن آن هیچ تلاشی نکرده‌اند.

گوردون براون عقیده دارد که برای تغییر دادن دیدگاه رهبران طالبان درباره آموزش دختران، هیئت‌های مذهبی مسلمانان از سراسر جهان باید با طالبان گفت‌وگو و از باز شدن درهای مدارس به روی دختران حمایت کنند. در دو سال گذشته، چند هیئت مذهبی از سراسر جهان به افغانستان رفته و با مقام‌های طالبان گفت‌وگو کرده‌اند. برخی از این افراد به‌صراحت اعلام کرده‌اند که در دیدار با طالبان، مسئله آموزش دختران را به‌ میان آورده‌اند، اما هنوز کوچک‌ترین کورسویی از تغییر در رویکرد طالبان دیده نمی‌شود.

طالبان در دور اول حکمرانی بر افغانستان با همین تفسیر دختران را در خانه زندانی کردند. آنان می‌گفتند که برای آموزش دختران زمینه را باید مهیا کنند. اما در شش سال سلطه این گروه بر افغانستان، این زمینه هرگز مهیا نشد.

واقعیت این است که رهبر گروه طالبان قاطعانه مخالف آموزش دختران و حضور زنان در جامعه است. فقط زمانی می‌توان به اثرگذاری جهان بر گروه طالبان برای احترام گذاشتن به حقوق زنان امیدوار بود که رهبر کنونی این گروه کنار گذاشته شود و نظامی متفاوت با آنچه در حال حاضر وجود دارد در افغانستان شکل بگیرد. در غیر این صورت، با وجود نظامی به نام امارت اسلامی و رهبری هبت‌الله آخوندزاده، نمی‌توان به بازگشت دختران به مدارس و دانشگاه‌ها خوش‌بین بود.