در حالی که بهره‌برداری از سد فینسک در شمال ایران به موضوعی مناقشه‌برانگیز بین استانداران سمنان و مازندران تبدیل شده است، کنشگران محیط زیست این سازه آبی را «خطرناک» توصیف کرده و درباره پیامدهای زیست محیطی آن هشدار داده‌اند.
فعالان حوزه آب و محیط زیست می‌گویند بهره‌برداری از این سد صنایع استان‌های شمالی ایران را از بین می‌برد، تالاب‌ها و پهنه‌های آبی را خشک می‌کند و نرخ فرسایش خاک و مهاجرت‌های اقلیمی را افزایش می‌دهد. به‌رغم این هشدارها، برخی افراد با نفوذ در مجلس و دولت برای بهره‌برداری از این سد خیز برداشته‌اند.
سد فینسک واقع در ۷۰ کیلومتری شمال شرقی سمنان، در شهرستان مهدی‌شهر و بر بستر رودخانه سفیدرود از سرشاخه‌های تجن ساخته شده است. هدف از احداث این سازه آبی ابتدا تامین ۷.۵ میلیون مترمکعب آب شرب شهرستان‌های سمنان، مهدی‌شهر و سرخه اعلام شده بود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
عملیات ساخت سد فینسک سال ۱۳۹۱ به پایان رسید. حدود دو سال قبل از آن، این پروژه از سازمان حفاظت محیط زیست مجوز بهره‌برداری گرفته بود. در آذرماه ۱۴۰۱، پس از خشک شدن ۱۵ هزار هکتار از پهنه آبی میانکاله، سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد بهره‌برداری از پروژه فینسک منتفی است و چنانچه قرار باشد سدی هم احداث شود، باید جای آن تغییر کند.
با ادامه پافشاری‌ها برای احداث این سد، سیدمحمود حسینی‌پور، استاندار مازندران، روز ۲۲ دی به‌صراحت اعلام کرد که احداث سد فینسک به طور کامل منتفی شده است و دیگر سدی با این نام وجود ندارد. او همچنین گفت که بخشی از آب موردنیاز مازندران از مناطق بالادست در منطقه فینسک تامین خواهد شد.
یک روز پس از انتشار این خبر، سیدمحمدرضا هاشمی، استاندار سمنان، گفت: «سد فینسک تمام مجوزهای زیست محیطی و ردیف‌های اعتباری را دارد و اجرای این طرح بدون هیچ‌گونه تغییر و با جدیت دنبال خواهد شد.»
او نیز تامین آب را از دغدغه‌های اصلی مردم استان سمنان خواند و تاکید کرد اجرای طرح فینسک در حوزه سرزمینی استان سمنان است و مجوزهای آن را رئیس سازمان برنامه و بودجه به وزارت نیرو ابلاغ کرده و اعتبارات آن نیز در سفر ابراهیم رئیسی به استان سمنان اختصاص داده شده است. به گفته استاندار سمنان، این اعتبارات «جذب و هزینه شده‌اند».
تنها در یک مورد از این اعتبارات، ابراهیم رئیسی پاییز ۱۴۰۰ در سفر به استان سمنان ۸۰ میلیارد تومان به ادامه ساخت این سد اختصاص داد. این مبلغ علاوه بر پول‌هایی است که قبل و بعد از آن اختصاص داده شده بودند.
صرف‌نظر از مناقشه بین استانداران سمنان و مازندران که در سهم‌خواهی استان‌ها از ذخایر آبی بازمی‌گردد، هشدارهای کنشگران محیط زیست درباره خطر راه‌اندازی سد فینسک قابل‌توجه است.
روزنامه جهان صنعت روز چهارشنبه ۲۷ دی‌ماه در گزارشی با عنوان «سدی که مازندران را به مرز نابودی می‌کشاند» به نقل از کارشناسان محیط زیست و آب نوشت: «ساخت این سد مخرب است و انتقال آب از سرشاخه‌های رود تجن به استان سمنان چیزی جز اضافه کردن تجربه ناکارآمدی دیگر به پرونده قطور و نافرجام انتقال آب به مناطق کویری نیست.»
حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران و کارشناس محیط زیست، با تاکید بر اینکه اگر استان سمنان به سوی استفاده ناپایدار از آب نرود، منابع آبی موجود در آن برای شرب جمعیت استان کافی است، گفت: «رقابت بسیار عجیبی بین استان‌ها شکل گرفته است، تمام استان‌ها درصدد تولید انواع و اقسام محصولات کشاورزی و خواهان همه نوع صنعت‌اند. البته برخی دولت‌ها به این رقابت‌ها دامن زده‌اند.»
محمد درویش، فعال و پژوهشگر محیط زیست، هم هشدار داد که با راه‌اندازی سد فینسک، دست‌کم ۴۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی و ۴۰۰ هکتار اراضی کشاورزی زیر آب می‌رود. همچنین حق‌آبه شش هزار هکتار از شالیزارهای مازندران قطع و در منطقه حفاظت‌شده پرور گسست اکولوژیکی ایجاد می‌شود و در نهایت نیز مردم ۲۵ روستای منطقه باید مهاجرت کنند.
درویش به این روزنامه گفت: «چنین سازه فاجعه‌باری را اگر حتی مجانی هم برای ما می‌ساختند، نباید زیر بار می‌رفتیم، اما تاسف‌بارتر آنکه چند هزار میلیارد تومان هم قرار است هزینه شود تا چند ۱۰ هزار میلیارد تومان به کشور خسارت وارد شود.»
به گفته این کارشناس حوزه آب، مخزن سد فینسک در منطقه حفاظت‌شده حیات‌وحش است و اگر این سد راه‌اندازی شود، آنجا با پدیده‌ای به نام گسست اکولوژیک ایجاد می‌شود و حیات وحش آسیب جدی می‌بیند.
این کارشناس محیط زیست در ادامه افزود: «میانگین آبی که الان در اختیار استان سمنان قرار دارد، از متوسط سرانه آبی که هر شهروند ایرانی در اختیار دارد، بیشتر است. با توجه به اینکه یکی از کم‌تراکم‌ترین استان‌های ایران است، به هیچ عنوان با پدیده‌ای به نام مهاجرت ناشی از کمبود آب روبرو نیست. ما با ساخت این سد و طرح آب انتقال خزر به سمنان به کسانی که قدر آب را کمتر می‌دانند جایزه می‌دهیم و این مصداق بارز بی‌عدالتی است.»
در حالی که هشدارها به بهره‌برداری از سد فینسک ادامه دارد، استاندار سمنان خبر داده که برای اجرای انتقال آب از خزر ۱۵ هزار میلیارد تومان به شکل «علی‌الحساب» فراهم کرده است؛ آن‌هم در شرایطی که کمبود آب در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان به قیمت سقوط و مرگ کودکان در هوتک‌ها تمام می‌شود.
بر مبنای گزارش روزنامه جهان صنعت، وزارت نیرو در واکنش به اعتراض مردم مازندران به احداث سد فینسک، به آنان وعده داده است که سدهای دیگری هم در این استان خواهد ساخت. این وعده‌ها در حالی است که کارشناسان تاکید کرده‌اند سدسازی‌های بی‌رویه و غیراصولی از دلایل اصلی به وجود آمدن بحران آب در ایران است.
