فرمانده انتظامی گنبد کاووس روز چهارشنبه ۴ بهمن‌ ۱۴۰۲ از کشف اشیای تاریخی چندهزار ساله در این شهرستان خبر داد.

به گفته سرهنگ نادعلی صادقی، ماموران با شناسایی محل مخفی‌ شدن متهم، در بازرسی مخفیگاه این فرد تعداد ۱۴۲ شیء تاریخی کشف کردند.

در ماه‌های اخیر اخبار متعددی از کشف اشیای عتیقه در ایران منتشر شده است که نشان می‌دهد نظارت و توجه به محوطه‌های باستان‌شناسی ایران در حد مناسبی نیست. به همین دلیل، سارقان و قاچاقچیان اشیای تاریخی متوجه آن‌ها شده‌اند.

روز دوم بهمن‌ نیز معاون هماهنگ‌کننده فرماندهی انتظامی قم از کشف محموله‌ای از اشیای عتیقه و دستگیری ۸ نفر در این شهر خبر داد.

سرهنگ مجتبی اشرفی اشیای یافت‌شده نزد این باند سرقت و قاچاق عتیقه را شامل یک‌ تخته فرش دست‌بافت، یک سینی متوسط منقش به تصویر شکارگاه، دو تندیس فلزی کوچک، ۶ سکه طلایی‌رنگ، دو قطعه انگشتر و یک پرنده‌ مشکوک به طلا بودن اعلام کرد.

با توجه‌ به کامل نبودن اطلاعات منتشرشده از اشیای کشف‌شده در گنبد کاووس و قم، مشخص نیست این اشیا در حفاری‌های غیرمجاز در محوطه‌های تاریخی حوالی این شهرها به دست آمده‌ است یا در حفاری مناطق دیگر ایران.

فقط دو هفته پیش از انتشار خبر کشف اشیای عتیقه در گنبد کاووس و قم، مدیرکل میراث‌ فرهنگی همدان از کشف و ضبط ۹۲ عدد سکه دوره سلوکی اشکانی در همدان خبر داد و اعلام کرد سکه‌های کشف‌شده مربوط به دوره الیمائی و اشکانی‌اند و حدود ۲۴۰۰ سال قدمت دارند.

معصوم علیزاده سکه‌های کشف‌شده را اصیل دانست و افزود که سکه‌های فلزی کشف‌شده از جنس مفرغ و نقره‌اند و تعدادی از آن‌ها دارای نقوش یونانی مربوط به دوره سلوکی‌اند.

کارشناسان محدوده الیمائی را سرزمینی متعلق به امپراطوری سلوکی اشکانی می‌دانند که شامل استان‌های خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال‌ و بختیاری، لرستان، و ایلام کنونی می‌شود و مردمان آن در حدود ۱۵۰ پیش از میلاد مسیح در این مناطق ساکن بوده‌اند.

یکی از دلایل افزایش خبرهای کشف قاچاق اشیای عتیقه را می‌توان کاهش بودجه‌ حفاظت از محوطه‌های باستانی در ایران دانست. کارشناسان حوزه میراث‌ فرهنگی این موضوع را نشانه بی‌توجهی وزارت میراث‌ فرهنگی به‌ ضرورت استمرار کاوش‌های جدید در مناطق شناسایی‌شده و حفاظت دقیق از محوطه‌هایی می‌دانند که، در برخی موارد، مدت‌های طولانی به حال خود رها شده‌اند.

همچنین، کشف‌های اخیر اشیای سرقت‌شده باستانی در شهر گنبد کاووس بار دیگر ضرورت کاوش‌های جدید در این منطقه را یادآور شده‌اند.

گنبد کاووس با تاریخچه هزاران ساله در مجاورت شهر تاریخی جرجان قرار دارد که یکی از شهرهای مهم تاریخ ایران شناخته شده است و به‌دلیل قرار داشتن در مسیر راه ابریشم، شهری ثروتمند با امکان کشفیات فراوان و هم‌تراز شهرهای ری و مرو و جندی‌شاپور است.

کشفیات صورت‌گرفته در کاوش‌های باستان‌شناسی دوره‌های گوناگون در محدوده جرجان ثابت می‌کند این شهر دارای «شبکه فاضلاب شهری، خیابان‌هایی با سنگ‌فرش‌های منقش آجری، و سیستم آب‌رسانی به خانه‌ها» بوده است که همین امر امکان و ضرورت کاوش‌های بیشتر در محدوده گنبد کاووس را افزایش می‌دهد.

در کاوش‌های صورت‌گرفته در شهر جرجان، که در سال ۱۳۱۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است، ظروف سفالی، آبگینه، سکه، مصنوعات فلزی، کاشی، و استخوان‌هایی به‌ دست‌ آمده است که قدمت زیستگاهی احتمالی این منطقه را به دو هزار سال پیش از میلاد می‌رساند.

اگرچه جرجان طی تاریخ با ویرانی‌های گسترده‌ای روبه‌رو شده است، اهمیت این شهر در دوره‌های تاریخی گوناگون این احتمال را پیش می‌آورد که در مجاورت جرجان شهرهای کوچک دیگری نیز  با امکان کشفیات جدید وجود داشته باشد.

 در نبود دغدغه شناسایی محوطه‌های تازه تاریخی و نیاز به حفاظت از آن‌ها، سارقان عتیقه از این مناطق برای حفاری‌های غیرمجاز سوءاستفاده می‌کنند.

مسئله رها و بی‌حفاظ بودن محوطه‌های تاریخی در هفته‌های اخیر با انتشار تصویرهایی از تخریب کامل تپه تاریخی قمی‌آباد در حوالی شهر ری نیز خبرساز شد.

 شماری از خبرنگاران حوزه‌ میراث‌ فرهنگی روز ۲۰ دی‌ با انتشار تصویرهایی مدعی شدند این تپه تاریخی، که در برخی کاوش‌ها اشیای ارزشمندی از آن به‌ دست‌ آمده بود، به‌طور کامل تخریب شده است.

قدیر افروند، مدیر پایگاه ملی ری، ضمن تایید تخریب تپه قمی‌آباد گفت که به‌سبب موقوفه بودن این زمین‌ها، در پیگیری‌های صورت‌گرفته مشخص شده است که با وجود بارها درخواست ثبت این محوطه‌های تاریخی به‌سبب ارزش باستان‌شناسی آن‌ها، مدیران میراث‌ فرهنگی مجوز مسطح‌سازی و تخریب آن را صادر و ماشین‌های ساختمان‌سازی و لودرها در حال صاف‌کردن کامل این محوطه‌اند.

تپه قمی‌آباد در حالی تخریب شده است که در معدود کاوش‌های سال‌های اخیر، اشیای بسیاری از آن به دست آمده است که حتی «کشفیات بزرگ» منجر به تغییر تاریخ و قدمت سکونت در تهران معرفی شده‌اند.

در دو سال گذشته، محوطه‌های باستانی متعددی به‌بهانه نداشتن ارزش کاوش‌های بیشتر در پروژه‌هایی مانند جاده‌سازی و سدسازی به‌طور کامل به حال خود رها شده‌اند. برخی دیگر از این گونه محوطه‌ها نیز به‌سبب کمبود بودجه حفاظتی مورد دستبرد سارقان و ساخت‌وساز و حفاری‌های غیرمجاز قرار گرفته است.

شاید بتوان گفت فقط گوشه‌ای از کشفیات حفاری‌ها در این مناطق را نهادهای انتظامی شناسایی و ضبط کرده‌اند.