مذاکرات آتش‌بس جنگ در غزه روز یکشنبه (۳۱ مارس) در قاهره بار دیگر از سر گرفته شد. هدف از این مذاکرات دستیابی به توافقی بین اسرائيل و حماس است که به توقف جنگ و تبادل اسرا بینجامد و با میانجی‌گری آمریکا، قطر و مصر زمینه ورود کمک‌های ارسالی را به نوار غزه فراهم کند.

مذاکرات کنونی در پی سلسله نشست‌هایی صورت گرفت که طی هفته‌های اخیر به میزبانی مصر و قطر برگزار شد اما دو طرف به هیچ‌ توافقی دست نیافتند. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، در سفر اخیرش به منطقه، ناکامی در رسیدن به توافق میان اسرائيل و حماس را ناشی از «شکاف عمیق» در مواضع دو طرف دانست.

به گفته مقام‌های آمریکایی و مصری، مذاکرات آتش‌بس، چه در قاهره و چه در دوحه، در حالی برگزار می‌شود که چندی قبل شورای امنیت سازمان ملل با صدور قطعنامه‌ای خواستار برقراری آتش‌بس فوری در ماه رمضان شد، اما این قطعنامه به‌رغم تلاش‌های فشرده میانجی‌‌ها اجرایی نشد.

به گزارش رسانه‌های عبری‌زبان، هیئت اسرائیلی که در این مذاکرات شرکت می‌کند، متشکل از نمایندگان ارتش اسرائیل و سازمان‌های شین‌بت و موساد است که در پی تصمیم بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائيل، مبنی بر اعزام دو هیئت به مصر و قطر، برای شرکت در مذاکرات آتش‌بس وارد قاهره شده‌اند.

پس از آنکه حماس در مذاکرات قبلی، درخواست تل‌آویو را مبنی بر ارائه فهرست اسامی گروگان‌‌هایی که در نوار غزه زنده مانده‌اند، رد کرد، اسرائيل در سوم ماه مارس، تصمیم گرفت مذاکره با حماس را تحریم کند. در آن زمان، حماس اعلام کرد که با توجه به ادامه بمباران نوار غزه، تهیه چنین فهرستی غیرممکن است.

مذاکرات اسرائيل و حماس در قاهره تنها یک روز قبل از مذاکرات دیگری شروع شد که قرار است روز دوشنبه در واشینگتن برگزار شود. در نشست واشینگتن، مقام‌هایی اسرائيلی درباره آمادگی برای عملیات نظامی که اسرائيل به دنبال اجرای آن در شهر رفح در جنوب نوار غزه است، بحث و تبادل‌نظر خواهند کرد.

در همین حال، تلویزیون قاهره به نقل از یک منبع امنیتی مصری گزارش داد که تلاش‌های مشترک مصر و قطر برای دستیابی به پیشرفت در مذاکرات اسرائیل و حماس با هدف دستیابی به توافق برای توقف درگیری و آزادی زندانیان و بازداشت‌شدگان در جریان است.

از سوی دیگر، روز جمعه گذشته (۲۹ مارس) تلویزیون اسرائیل از تغییر در مواضع وزرای کابینه اسرائيل در قبال پرونده گروگان‌های اسرائيلی خبر داد و افزود ممکن است این تحول زمینه تبادل اسرا با حماس را فراهم کند. تلویزیون اسرائيل خاطرنشان کرد که پس از پایان جلسه کابینه، نخست‌وزیر اسرائیل به رونان‌بار، رئیس شاباک، دستور داد برای از سرگیری مذاکرات به قاهره برود. به گفته تلویزیون اسرائيل، هم‌زمان با این اقدام، دیوید بارنیا، رئیس موساد، نیز برای شروع گفت‌وگو با مقام‌های حماس وارد قاهره شد.

با این حال، دکتر ایمن الرقب، استاد علوم سیاسی دانشگاه قدس، در مصاحبه‌ای با الشرق‌الاوسط، گفت: «به‌رغم هیاهو و شایعاتی که نشان‌دهنده تمایل تل‌آویو برای پاسخ به تلاش‌های میانجی‌گران با هدف دستیابی به توافقی برای برقراری آتش‌بس قبل از پایان ماه رمضان است، حضور اسرائيل در دوحه و قاهره جز ترفندی برای وقت‌کشی به منظور دستیابی به اهداف نظامی، چیز دیگری نیست.»

الرقب خاطرنشان کرد که نتانیاهو در تلاش برای استفاده از فرصت برای تحقق اهداف نظامی از جمله سازوکاری برای تخلیه شهر رفح است تا زمینه اجرای عملیات نظامی فراهم شود. از سوی دیگر با توجه به اهمیت کریدور دریایی آمریکا برای برنامه‌ریزی‌های پس از جنگ، نخست‌وزیر اسرائيل به دنبال خرید زمان است تا ساخت کریدور غزه تکمیل شود.

او افزود: «مذاکرات آتش‌بس کنونی فرصت خوبی برای دستیابی به توافق است، مشروط بر اینکه اسرائيل به شروط پیشنهادی قبلی درباره آزادی ۴۰ اسیر اسرائيلی در ازای آزادی ۷۰۰ اسیر فلسطینی از جمله ۱۰۰ زندانی با حبس ابد، پایبندی نشان دهد؛ اما اگر هیئت اسرائیلی همچنان تعلل و مشکل‌تراشی کند، مذاکرات جاری هم مانند گفت‌وگوهای گذشته با شکست روبرو می‌شود.»

الرقب با اشاره به اینکه اکنون توپ در زمین اسرائيل است و تل‌آویو یا می‌تواند به آنچه قبلا ایالات متحده مطرح کرده بود، پایبندی نشان دهد یا همچنان به وقت‌کشی ادامه دهد و گفت: «حماس در دوره‌های قبلی مذاکرات امتیازات بسیاری داده و نمی‌تواند از بازگشت آوارگان فلسطینی به شمال غزه صرف نظر کند، اما ممکن است زمینه حل این معضل از طریق گفت‌وگو و زمان‌بندی فراهم شود.»

حماس و جهاد اسلامی هفته گذشته پس از دیدار بین اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، و زیاد نخاله، دبیرکل جهاد اسلامی، در تهران، تایید کردند که موفقیت هر مذاکره‌ای به توقف جنگ، خروج کامل اسرائیل از غزه، آزادی بازگشت آوارگان و ورود کمک‌ها به نوار غزه بستگی دارد.

در همین راستا، سعد عکاشه، کارشناس امور اسرائيل در مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی الاهرام، به الشرق‌الاوسط گفت: انعطاف‌پذیری دولت اسرائيل به مذاکرات جاری و صحبت از تمایل متفاوت آن به پرونده تبادل زندانیان، چیزی جز تلاش برای وقت‌کشی و استفاده از فرصت به منظور تحقق اهداف دیگر تل‌آویو نیست.

عکاشه افزود: «نخست‌وزیر اسرائيل سعی دارد با اعزام دو هيئت به دوحه و قاهره برای مذاکره، از یک سو در برابر فشارهای داخلی و خارجی انعطاف‌پذیری نشان دهد و از سوی دیگر، خشم بخشی از وزرای کابینه اسرائيل را که بر لزوم تصویب توافقنامه تبادل زندانیان تاکید می‌کنند، مهار کند. در عین حال، نتانیاهو با اعلام آمادگی برای آغاز عملیات زمینی در رفح و صحبت از شروع قریب‌الوقوع جابه‌جایی ساکنان این شهر، همه طرف‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد.

به باور سعد عکاشه، با توجه به اینکه در مرحله بعدی، جنگ تعیین‌کننده خواهد بود، بعید به نظر می‌رسد هیئت مذاکره‌کننده اسرائیل طرح توقف جنگ و بازگشت آوارگان به شمال غزه را که جنبش‌های فلسطینی بر آن تاکید دارند، بپذیرد. افزون بر این حماس از لحاظ نظامی با مشکلات بسیاری مواجه است و تلفات سنگینی که در این اواخر متحمل شده است، آن را در مذاکرت کنونی به سمت انعطاف‌پذیری بیشتر سوق می‌دهد.

شایان ذکر است تنها آتش‌بسی که از آغاز جنگ تاکنون در نوار غزه برقرار شد، ۲۴ نوامبر گذشته بود که با میانجی‌گری آمریکا، قطر و مصر حاصل شد. در جریان آتش‌بس یادشده که یک هفته ادامه داشت، ۱۰۵ تن از گروگان‌های اسرائيلی در ازای آزادی ۲۴۰ اسیر فلسطینی آزاد شدند، اما پس از آن، کلیه تلاش‌های انجام‌شده به منظور دستیابی به توافق برای آتش‌بس در نوار غزه بی‌نتیجه ماند.

برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط