هفت ماه پس از ادعای رونمایی از برنامه ساخت هواپیمای ۷۲ نفره مسافربری ایرانی، روح‌الله دهقانی، معاون علمی ابراهیم رئیسی، امکان ساخت این هواپیما را رد کرد.

روح‌الله دهقانی روز شنبه هشتم اردیبهشت خبر داد که بعد از برگزاری هشت جلسه تخصصی درباره این هواپیمای جت ۷۲ نفره، مشخص شد که این پروژه به دلایل متعدد، «جوابگوی صنعت هواپیمایی ایران نیست».

او با شرح دلایل توقف این طرح که حامیان دولت آن را «هواپیمای رئیسی» نامیده‌اند، تاکید کرد که اجرای این پروژه به دلیل حجم عملیات فنی و مقدمات موردنیاز و فقدان زیرساخت‌های موجود، ممکن نیست

دهقانی تصریح کرد: «در رابطه‌ با پروژه هواپیمای ۷۲ نفره باید بگویم که ایران در یک دوره‌ای یکسری هواپیماهای آی‌آر۱۴۰ یا همان ایران آنتونوف ۱۴۰ با اوکراین تعریف کرد و این هواپیماها بعضا در کشور ساخته شدند و پنج فروند نیز وجود داشت اما روابط با اوکراین و سوانحی که هواپیما داشت، باعث توقف پروژه شد.»

توقف طرح ساخت هواپیمای مسافربری ۷۲ نفره در حالی اعلام می‌شود که منوچهر منطقی، معاون صنایع حمل‌ونقل وزارت صمت، مهر ۱۴۰۲ گفته بود ساخت هواپیمای مسافربری ایرانی با دستور ابراهیم رئیسی کلید خورد. برای تولید این هواپیمای ۷۲ نفره، بنا بود برنامه‌ای جامعی طراحی و در کاری مشترک با شرکت‌های دانش‌بنیان که همکاری‌های بین‌المللی دارند، اجرا شود.

این ادعا در حالی مطرح شد که منطقی در همان نشست اعلام کرد طرح ساخت این هواپیما از سال ۱۳۹۳ در دستور کار قرار داشت و مشخص نیست چگونه طرحی که متعلق به ۱۰ سال پیش بود، به نام ابراهیم رئیسی ثبت شد.

تعدادی از هواپیماهای مسافربری ایران تحت تاثیر تحریم‌ها و فرسودگی، از خط پرواز خارج و زمینگیر شده‌اند. این موضوع ضرورت نوسازی ناوگان هوایی و افزایش تعداد هواپیماها را جدی‌تر کرد.

محمد محمدی‌بخش، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری، در روزهای اخیر با اشاره به صدور مجوز برای خرید جت‌های شخصی هفت‌نفره گفته بود که کشور «در شرایط فشار تحریمی» قرار دارد و برای خرید هواپیما، تامین قطعات و تعمیر مشکل وجود دارد و هواپیماهای فعلی پاسخگوی نیازها نیستند.

در دو سال گذشته، کاهش تعداد پروازها به دلیل کمبود هواپیما زمینه‌ساز گرانی و نایاب شدن بلیت پروازهای داخلی شده است. سازمان هواپیمایی کشوری نیز با اشاره به نیاز ایران به ناوگان هوایی دارای حدود ۵۰۰ تا ۵۵۰ هواپیما در خط پرواز، تعداد هواپیمای فعلی را ۱۹۰ فروند اعلام کرد.

خروج تدریجی هواپیماهای فرسوده از خط پرواز در شرایطی تایید شد که دولت در آبان‌ ۱۴۰۲ مدعی شد: «با تکیه‌ بر شرکت‌های دانش‌بنیان و توان متخصصان ایرانی، ۳۱ دستگاه موتور هواپیما تعمیر شده و سه فروند هواپیمای ای‌تی‌آر۷۲ و یک فروند هواپیمای ایرباس ای۳۱۹ به چرخه عملیاتی بازگشته‌اند.»

آنچه دولتمردان از آن با عنوان نهضت خودکفایی در تعمیر هواپیماهای مسافربری یاد می‌کنند، دست‌کم با آمارهای سازمان هواپیمایی کشوری همخوانی ندارد. این تناقض نشان می‌دهد طرح‌هایی مانند ساخت هواپیمای مسافربری در ایران که ابراهیم رئیسی آن را اعلام کرد، تنها رویافروشی رئیس‌جمهوری است که با ورود به نیمه دوم دوران ریاست‌جمهوری‌اش، از نظر تعداد وعده‌های عملی‌نشده رکوردی ویژه به ثبت رسانده است.

حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده مجلس شورای اسلامی، خرداد ۱۴۰۱ مدعی شد ابراهیم رئیسی در سفر به استان اصفهان و بازدید از سازمان هسا (شرکت صنایع هواپیماسازی ایران) دستور داد هم‌زمان با سفر بعدی او به اصفهان، هشت فروند هواپیمای مسافربری در این سازمان تولید شود؛ دستوری که با گذشت دو سال هیچ نتیجه‌ای به همراه نداشته است.

رئیسی ۲۸ خرداد سال گذشته در یک سخنرانی گفت: «حتما از شما می‌خواهم به‌سرعت دست‌به‌کار شوید و هواپیمایی با ۷۲ سرنشین در کشور بسازید.» این دستور  باعث شد طرح ساخت هواپیمای مسافربری ۷۲ نفره به نام «هواپیما رئیسی» شناخته شود.

این در حالی است که با توجه به سخنان روز هشتم اردیبهشت معاون علمی رئیسی که این طرح را «تکمیل و ارتقا هواپیماهای آنتونوف ۱۴۰» اعلام کرد، ادعای ساخت هواپیما به دست متخصصان داخلی، از اساس زیر سوال می‌رود و سرنوشت هزینه‌های تبلیغاتی و اجرایی چنین طرح‌هایی نیز مشخص نیست.  آن هم در حالی که در اولین ماه‌های اجرای برجام، میان دولت جمهوری اسلامی با شرکت‌های هواپیمایی معتبر جهانی قراردادهایی بسته شد و از جمله تنها طی توافق با شرکت بویینگ، بنا بود ۸۰ هواپیمای جدید به ناوگان هوایی ایران اضافه شود.

البته طرح خرید ۲۰۰ فروند هواپیما از سه شرکت بزرگ هواپیماسازی جهان یعنی بویینگ، ایرباس و ای‌تی‌آر با خروج آمریکا از برجام و افزایش تنش میان دو کشور متوقف شد و جمهوری اسلامی ناچار بار دیگر به سراغ طرح خرید هواپیماهای فرسوده و تعمیری دیگر کشورها رفت.

کاهش تعداد هواپیماهای ناوگان هوایی  در دولت ابراهیم رئیسی نشانه‌ای از شکست طرح خرید هواپیمای دست‌دوم برای حل مشکلات این صنعت است.

هواپیماهای ناوگان هوایی ایران از حدود ۳۹۰ فروند در میانه دهه ۱۳۹۰، به کمتر از ۲۰۰ فروند در سال ۱۴۰۲ رسیده‌اند و برای حل مشکلات صنعت هواپیمایی دورنمای روشنی هم وجود ندارد.