نخستین سفر جوزپ بورل به ایران یادآور سفرهای مکرر سه مسئول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود که در سال‌های گذشته به حل و فصل پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی مشغول بودند.
بورل روز دوشنبه در لحظه ورود به تالار آیینه‌کاری شده وزارت خارجه، به سقف خیره شد. خاویر سولانا، کاترین اشتون و فدریکا موگرینی نیز پیش از او چنین کرده بودند. این حجم از زیبایی، شکوه و ظرافت معماری دوره پهلوی اول، در نگاه نخست با دستور کار زمخت آنها که قرار است مانع دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای شوند، همخوانی ندارد.
میزبانان او در وزارت خارجه به سبک همیشگی استقبال از یک مقام خارجی لبخندی به پهنای صورت داشتند. قاب عکس‌های تکراری ثبت شد و خبرگزاری‌ها جمله‌های کلیشه‌ای را مخابره کردند.
بورل با حسن روحانی، رئیس‌جمهور، علی لاریجانی، رئیس مجلس و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ملاقات کرد. نتیجه این دیدارها چیزی فراتر از انتقاد از کم‌کاری اتحادیه اروپا، لزوم پایبندی به تعهدات در برجام و کاهش تنش‌ها نبود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
پس از این سفر تشریفاتی بورل می‌توان انتظار داشت که رایزنی‌های ایران و طرف اروپایی پس از وقفه‌ای دو ماهه، این بار در چارچوب کمیسیون‌های حل اختلاف از سر گرفته شود. اما تا زمانی که آمریکا پای میز مذاکره نباشد، نباید از سفرهای بعدی بورل انتظار بیش از اندازه‌ای داشت.
رهبر جمهوری اسلامی از آغاز دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، به پایان آن چشم دوخته است و تا امروز روند تحولات برنامه‌ریزی شده و رویدادهای پیش‌بینی‌نشده به نفع استراتژی خرید زمان جمهوری اسلامی بوده، هر چند با هزینه‌ای بسیار سنگین.
اتحادیه اروپا هم امیدوار است تا زمانی که تهران پای میز معامله با واشینگتن می‌نشیند، با حفظ جسد بی‌جان برجام دست‌کم از کاهش زمان «گریز هسته‌ای» جمهوری اسلامی جلوگیری کند. در چنین شرایطی ساز و کار حل اختلاف که بورل مکانیسم ماشه آن را فعلا از کار انداخته، اسم رمز حفظ شرایط موجود است.
ایالات‌متحده فعلا با تمدید ۶۰ روزه معافیت از تحریم‌های هسته‌ای که به شرکت‌های اروپایی، روسی و چینی امکان می‌دهد همچنان به صورت محدود در برنامه‌های هسته‌ای ایران فعال باشند، قدرت مانور را به طور کلی از اروپا سلب نکرده است. آغاز به کار کانال بشردوستانه سفارت سوئیس نیز گامی در این مسیر است. به طور همزمان تهران هنوز گامی جدی در مسیر نقض تعهدات هسته‌ای برنداشته و فعلا هدف برگزاری پرشور انتخابات مجلس شورای اسلامی را دنبال می‌کند.
اما بریتانیای پس از برگزیت مواضع لندن را به واشینگتن نزدیک‌تر می‌کند و فرانسه و آلمان را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد. بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا در هفته‌های منتهی به برگزیت گفته بود که زمان آن رسیده برجام با «توافق ترامپ» جایگزین شود. توافقی که علاوه بر برنامه‌های هسته‌ای، ماجراجویی‌های منطقه‌ای و فعالیت‌های موشکی ایران را نیز شامل می‌شود.
هرچند آغاز به کار ائتلاف امنیت دریانوردی در خلیج فارس با مشارکت شماری از کشورها از جمله آمریکا و بریتانیا، و همچنین فعال شدن ماموریت دریایی اروپا تحت رهبری فرانسه، تا حدودی سطح نگرانی کشورهای منطقه را کاهش داده، بازگشت کانون بحران به خلیج فارس دور از ذهن نیست.
پس از دوره‌ای از تنش‌های فزاینده که از بهار امسال با انفجار شش تانکر نفتی آغاز شد و تا کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده سابق سپاه قدس، پاسخ سپاه و سرنگونی هواپیمای اوکراینی با ۱۷۶ مسافر ادامه داشت، یک اجماع کلی برای گسترش دامنه مذاکره‌ها با ایران به موضوعات منطقه‌ای و برنامه‌های موشکی پدید آمده است. مذاکره‌هایی که اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد و اصرار به حفظ برجام با وجود باور به ناکارآمدی آن، تنها پوششی است بر میز مذاکره عریان ایران و آمریکا.
