ساختوساز در حریم مناطق حفاظتشده طبیعی و محوطههای تاریخی با وجود آسیبهای فراوانی که به زیستگاههای طبیعی و آثار تاریخی وارد میکند، اکنون به رویهای متداول در جمهوری اسلامی تبدیل شده است. طی سالهای پس از انقلاب اسلامی، برخی عرصههای طبیعی در نتیجه دخالتهای انسانی از بین رفتند و در اثر ساختوسازهای غیرمجاز به حریم شمار قابلتوجهی از محوطههای تاریخی تعرض شد. در بیشتر این موارد، تلاش کنشگران محیط زیست و میراث فرهنگی برای نجات عرصههای طبیعی و تاریخی نیز به سرانجام نرسید. نمونه بارز این وضعیت هتل آسمان شیراز است که بهرغم اعتراضهای شدید فعالان، در حریم ارگ تاریخی کریمخانی در شیراز سر بر کشید.
ارگ کریمخان یادگار بهجامانده از دوران زندیه در ایران است. این اثر تاریخی در دوران قاجار بهشدت آسیب دید ولی در دوران پهلوی، با هدف نگهداری و رسیدگی موثر در فهرست میراث ملی ایران ثبت شد.
در سالهای پس از انقلاب اسلامی، کارشناسان میراث فرهنگی ضرورت ثبت ارگ کریمخانی شیراز در فهرست آثار جهانی یونسکو را یادآور شدند اما به قول محمد درویش، استاد دانشگاه و کنشگر فرهنگی، طی این سالها «نهتنها نخواستند یا نتوانستند که ارگ کریمخانی را ثبت جهانی کنند که حالا بیش از دو دهه است که این اثر تاریخی با معضل جدیتری به نام هتل آسمان شیراز روبرو شده است».
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
به گفته این کنشگر محیط زیست، هتل آسمان شیراز همان بلایی را بر سر ارگ کریمخان در شیراز میآورد که برج جهاننما قرار بود بر سر میدان نقش جهان اصفهان بیاورد.
برج جهاننما نیز در حریم میدان نقش جهان اصفهان ساخته شد و ثبت جهانی این اثر تاریخی را در معرض تهدید فزاینده قرار داد، زیرا بهرغم اعتراضهای فراوان، شهرداری اصفهان با حمایت برخی اعضای وقت شورای شهر، این برج را تا ارتفاع ۵۰ متر بالا برده بود. برج جهاننما سرانجام در اوایل دهه ۱۳۸۰ و پس از هشدارهای مکرر یونسکو و کارشناسان میراث فرهنگی تعدیل شد اما سایه سنگین ساختمانهای بلندمرتبه از سر سایر آثار تاریخی ایران کنار نرفت.
حالا حدود دو دهه است که کارشناسان میگویند هتل آسمان شیراز با ارتفاع بیش از ۶۰ متر، حریم ارگ تاریخی کریمخان را از بین میبرد ولی مدیران شهری و اعضای شورای شهر شیراز درباره آن سکوت اختیار کردهاند.
آنطور که کارشناسان گفتهاند، هتل آسمان شیراز در ۱۸ طبقه و بیش از ۶۴ متر ارتفاع در یک خیابان باریک با عرض کمتر از شش متر احداث شده و این به معنای آن است که سازندگان نهتنها به حریم ارگ تاریخی کریمخان توجه نکردهاند، بلکه این ساختمان را بدون در نظر گرفتن استانداردهای ایمنی و آتشنشانی ساختهاند. کمااینکه این هتل پس از آتشسوزی طبقات پایینی آن در سال ۱۳۹۸، قبل از بهرهبرداری، در فهرست ساختمانهای ناایمن شیراز قرار گرفت. پس از فروریختن برج متروپل آبادان نیز برخی کارشناسان هشدار دادند که هتل آسمان نیز با خطر فروریختن و تکرار فاجعه متروپل مواجه است.
محمد درویش ساخت هتل آسمان در وضعیت کنونی را «فساد، تخلف و دور زدن آشکار قانون» خواند و تاکید کرد که شیراز با داشتن چنین مدیران و نهادهای نظارتکنندهای، برای فروپاشی و سلب اصالت شهر به دشمن نیاز ندارد.
پیشتر علیرضا پاکفطرت، شهردار سابق شیراز، نیز گفته بود که ساخت هتل آسمان در شیراز «بزرگترین تخلف» در تاریخ فعالیت شهرداری در این شهر است.
مجوز ساخت هتل آسمان شیراز در حریم ارگ کریمخان، اوایل دهه ۱۳۸۰ و ابتدا برای هفت طبقه صادر شد اما مالک ساختمان با استفاده از نفوذ در شهرداری موفق شد برای ساخت ۱۸ طبقه مجوز بگیرد.
نخستین انتقادها به بالا رفتن این ساختمان بلندمرتبه در حریم یکی از مهمترین آثار تاریخی شیراز از اوایل دهه ۱۳۹۰ آغاز شد و تاکنون هم ادامه دارد. با این حال، تلاش و اعتراض فعالان و کارشناسان تنها به تعدیل دو طبقه این ساختمان منجر شد و مالک هتل آسمان همچنان مدعی است که این هتل در حریم هیچیک از آثار تاریخی شیراز قرار ندارد.
ارگ کریمخانی به همراه دیگر آثار تاریخی دوران زندیه از جمله بازار وکیل، موزه پارس، مسجد وکیل و گرمابه اکنون در فهرست موقت سازمان جهانی یونسکو قرار دارد و ثبت قطعی آن به احراز شرایط اعلامشده از سوی یونسکو مشروط است.
یکی از مهمترین شروط یونسکو برای ثبت جهانی، محافظت از منظر تاریخی و فرهنگی محوطهها و آثار تاریخی است. به همین دلیل ساختمان بلندمرتبه هتل آسمان شیراز بهعنوان مانع جدی، ثبت جهانی این آثار تاریخی دوران زندیه در شیراز را معلق نگه داشته است.