سازمان دیدهبان حقوق بشر در گزارشی اعلام کرد مقامهای چینی استان سینکیانگ به طور سازمانیافته نام صدها روستا با معانی مذهبی، تاریخی یا فرهنگی برای اویغورها را به نامهایی که ایدئولوژی حزب کمونیست چین را منعکس میکنند، تغییر دادهاند.
در تحقیقات دیدهبان حقوق بشر حدود ۶۳۰ روستا شناسایی شدهاند که نامهای آنها به این شکل تغییر یافته و برای مثال نامهای مانند «سلطان»، «زیارتگاه» و «مسجد» به «شادی»، «هماهنگی» و «وحدت» تبدیل شده است.
سازمان دیدهبان حقوق بشر تلاش چین برای تغییر نام اماکن اویغورها را «در راستای سیاست حزب کمونیست چین» دانست و آن را «تلاشی هدفمند برای حذف فرهنگ و مذهب اویغورها» نامیده است.
مایا وانگ، سرپرست بخش چین در دیدهبان حقوق بشر، گفت: «مقامهای چینی نام صدها روستا در سینکیانگ را از اسامی که برای اویغورها بسیار پرمعنی بودند، به نامهایی که منعکسکننده تبلیغات دولتیاند، تغییر دادهاند. به نظر میرسد این تغییرات بخشی از تلاشهای دولت چین برای زدون اصطلاحات فرهنگی و مذهبی اویغورها است.»
سازمان دیدهبان حقوق بشر این گزارش را در همکاری با سازمان اویغور هلپ، مستقر در نروژ، تهیه کرد و نام روستاهایی را که تغییر کردهاند، از وبسایت سازمان ملی آمار چین به دست آورد.
به گزارش دیدهبان حقوق بشر، در یک دوره مشخص، نام حدود سه هزار و ۶۰۰ روستا از ۲۵ هزار روستای سینکیانگ تغییر کرده است که حدود چهارپنجم این تغییرات عادی به نظر میرسند، مانند تغییرات شمارهای یا اصلاح نامهایی که قبلا اشتباه نوشته شده بودند، اما حدود ۶۳۰ مورد از این تغییرات ماهیت مذهبی، فرهنگی یا تاریخی دارند و روی بیشتر روستاهایی که نامهای مذهبی، تاریخی و فرهنگی داشتند، نامهای جدیدی گذاشته شده است که به فرهنگ، تاریخ یا مذهب ربطی ندارند.
این گزارش میافزاید که نام پادشاهان و رهبران محلی اویغورها هم که تا پیش از تاسیس جمهوری خلق چین در ۱۹۴۹ در این منطقه مسلماننشین حکومت میکردند، حذف شده است.
سازمان دیدهبان حقوق بشر اشاره میکند که تغییر نام روستاهای در این استان مسلماننشین همچنان ادامه دارد، اما بیشتر تغییرات بین سالهای ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹ رخ داده است؛ «زمانی که جنایات دولت چین علیه بشریت در منطقه و بیشتر در استانهای کاشغر، آکسو و هوتان، مناطق با اکثریت اویغور در جنوب سینکیانگ، تشدید شد».
به عنوان نمونه، حکومت چین نام روستایی در کاشغر را از «قطبالدین مزار» که به احترام زیارتگاه قطبالدین شیرازی، شاعر معروف قرن سیزدهم، انتخاب شده بود، به «گل رز» تغییر داد. در اقدامی مشابه در شهرستان آکتو، نام «آق مسجد» یا مسجد سفید به روستای «همبستگی» تبدیل شد و در شهرستان کاراکاکس، نام روستای «دوتار» که یک ساز اویغور است، به روستای «پرچم سرخ» تغییر کرد.
سازمان حقوق بشر اویغور هلپ که با ۱۱ نفر از ساکنان سینکیانگ مصاحبه کرده، اعلام کرد که تغییر نام روستاها روی زندگی ساکنان آنها تاثیر عمیقی داشته است. با این حال سازمان دیدهبان حقوق بشر اشاره کرد که به دلیل محدودیتهای دولت چین برای فعالیت سازمانهای حقوق بشری، برای بازتاب نظر ساکنان روستاهای که از روند تغییر نام اماکن متاثر شدهاند، دسترسی جامع ندارد.
دستکم از سال ۲۰۱۴ تاکنون، سازمانهای حقوق بشری و برخی کشورها بارها دولت چین را به اقدامهای هدفمند برای سرکوب جمعیت حدودا ۲۰ میلیونی مسلمانان این کشور متهم کردهاند.
در ماه مه ۲۰۱۴، دولت چین «کارزار مبارزه شدید علیه تروریسم خشن» را در منطقه سینکیانگ راه اندازی کرد. بسیاری از دولتها و سازمانها این اقدام دولت چین را تلاشی در راستای پاکسازی قومی در این منطقه خواندند و محکوم کردند.
برخورد دولت چین با اویغورها در سال ۲۰۱۷ تشدید شد و بازداشتهای خودسرانه و گروهی، شکنجه، ناپدیدسازی اجباری، کنترل شدید، آزار و اذیت فرهنگی و مذهبی، جدایی خانوادهها، کار اجباری و خشونتهای جنسی را به دنبال داشت.
دیدهبان حقوق بشر در سال ۲۰۲۱ مجموع اقدامهای دولت چین علیه اویغورها را «جنایت علیه بشریت» خواند و از رهبران این کشور خواست به حقوق اقلیت مسلمان ساکن این کشور احترام بگذارند.
دولت چین هنوز در مورد گزارش جدید سازمان دیدهبان حقوق بشر در مورد تغییر نام روستاهای مناطق مسلماننشین با هدف حذف فرهنگ و تاریخ اویغورها واکنش نشان نداده است، اما پیش از این گزارشهای مشابه را «جعلی» خوانده بود.