با گذشت پنج ماه از  گران‌ شدن بسته‌های اینترنتی، سرعت اینترنت همچنان با مشکل روبه‌رو است و اختلال شبکه در ایران ادامه دارد.

دولت ابراهیم رئیسی در دی‌ماه ۱۴۰۲، با وعده بهبود کیفیت، مجوز گران‌‌شدن بسته‌های اینترنتی را به اپراتورهای تلفن همراه داد.

وزیر ارتباطات دولت سیزدهم مدعی شد شرط  گران‌‌شدن قیمت بسته‌های اینترنتی افزایش سرعت و بهبود وضع شبکه خواهد بود؛ اما با گذشت پنج ماه از گران‌شدن بسته‌های اینترنت، تغییری در کیفیت این شبکه پرمشکل در ایران حاصل نشد و اختلال آن نیز بیش از گذشته است.

روز شنبه دوم تیرماه، کاربران بار دیگر از افزایش قطعی و اختلال اینترنت در ایران خبر دادند، اما وزارت ارتباطات درخصوص دلایل آن هیچ پاسخ مشخصی نداد.

طی پنج ماه گذشته دولت و وزیر ارتباطات مشکل زیرساخت و افزایش مصرف در بخش پهنای باند بین‌المللی را دلیل قطعی اینترنت اعلام کردند.

طی روزهای اخیر بهبود سرعت و حذف فیلترینگ در شرایطی به وعده اکثر نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری اضافه شده است که با اداره کشور از سوی همین افراد و جریان‌های سیاسی نزدیک به آن‌ها، طی دو سال گذشته میزان فیلترینگ و اختلال در شبکه افزایش‌ یافته است.

طبق نظر کارشناسان، سرعت اینترنت در ایران به‌دلیل تلاش برای ممانعت از اتصال کاربران به فیلترشکن‌های رایگان با اختلال مکرر مواجه است.

این در حالی است که قطع دسترسی کاربران به بسیاری از فیلترشکن‌های رایگان موجب شده است بازار فیلترشکن‌های پولی به تجارتی پرسود در ایران بدل شود.

از سوی دیگر، افزایش میزان مصرف کاربران از فیلترشکن‌ها مصرف بسته‌های اینترنتی را بیش از گذشته کرده است.

بسیاری از کاربران برای مصرف روزانه اینترنت به‌دلیل اتمام محدودیت حجم بسته، ناچار به تجدید بسته‌های اینترنتی قبلی می‌شوند.

یک کاربر در گفت‌وگو با خبرنگار ایندیپندنت فارسی از افزایش دزدی حجم اینترنت در میان اپراتورهای اینترنت خبر داد و گفت: «پس از خرید بسته‌های اینترنت در مواردی مشاهده شده حتی در صورت استفاده‌‌نکردن از بسته پس از مدتی پیامک رسیدن مصرف به سقف محدوده حجم ارسال می‌شود.»

یکی از کاربران شبکه اجتماعی ایکس نیز از پاسخ‌گو نبودن پشتیبانی شرکت‌های اینترنتی درمورد دریافت پیامک اتمام حجم بسته اینترنتی خود در شرایطی خبر داد که به گفته او پشتیبانی در جریان قطع نزدیک به ۷۲ ساعتی اینترنت او بوده است.

اما مسئله حجم‌دزدی هر بار با تکذیب مدیران وزارت ارتباطات مواجه شده است. آن‌ها دلیل افزایش مصرف اینترنت را استفاده از پلتفرم‌های خارجی، فیلترشکن‌ها، بازی‌ها و فعال‌بودن به‌روزرسانی خودکار برنامه‌ها اعلام کرده‌اند.

این در شرایطی است که به گفته کاربران به‌دلیل فیلتر بودن «گوگل‌پلی» امکان به‌روزرسانی برنامه‌ها بدون استفاده از فیلترشکن ممکن نیست و بسیاری از کاربرانی که با تجربه کاهش ناگهانی حجم بسته مواجه شده‌اند روی گوشی‌هایشان فیلترشکن فعال ندارند.

اصلی‌ترین معضل استفاده از اینترنت برای کاربران ایرانی کاهش سرعت و اختلال همیشگی است. وزیر ارتباطات جمهوری اسلامی طی سه سال گذشته بارها بر بهبود کیفیت و افزایش سرعت اینترنت تاکید کرده و مدعی شده است که با توسعه شبکه فیبر نوری و رفع مشکلات زیرساختی سرعت اینترنت در ایران رشد قابل‌ توجهی داشته است.

این ادعا با آمارهای رسمی در گزارش‌های ماهانه سایت اسپیدتست، که سرعت اینترنت در جهان را محاسبه می‌کند، هم‌خوانی ندارد. براساس آخرین گزارش‌های منتشرشده در خردادماه، ایران از نظر سرعت اینترنت تلفن همراه در رتبه ۷۴ جهان و در زمینه سرعت اینترنت ثابت در رتبه ۱۵۴ قرار دارد.

سایت اسپیدتست، که در اردیبهشت‌ماه از کاهش سرعت اینترنت تلفن همراه در ایران خبر داده بود، در گزارش خردادماه بهبود حداقلی سرعت را تایید کرد.

در اردیبهشت ماه سرعت اینترنت تلفن همراه در ایران از ۳۶.۱۵ مگابیت بر ثانیه، به ۳۵.۶۶ مگابیت بر ثانیه کاهش یافت و میانگین سرعت اینترنت ثابت از ۱۳.۷۸ مگابیت بر ثانیه به ۱۴.۲۳ مگابیت بر ثانیه افزایش یافت.

در خردادماه آمارها حاکی از آن است که در ایران سرعت اینترنت موبایل به ۳۷.۳۶ مگابیت بر ثانیه و سرعت اینترنت ثابت به ۱۵.۲۸ مگابیت بر ثانیه رسیده است.

اعداد اگرچه بهبود حداقلی را نشان می‌دهد، در مقایسه با میانگین سرعت اینترنت در جهان گویای وضعیت دشوار ایرانیان برای دسترسی به شبکه اینترنت است.

میانگین سرعت اینترنت موبایل در جهان ۵۲.۴۸ مگابیت بر ثانیه و میانگین سرعت اینترنت ثابت ۹۳.۶۷ مگابیت بر ثانیه است که فاصله‌ای معنادار با سرعت اینترنت در ایران دارد.

این در شرایطی است که نرخ بسته‌های اینترنتی پرطرفدار مانند بسته ۵ گیگ یک‌ماهه به ۳۱هزار و‌۷۰۰ تومان رسیده است و با احتساب مالیات، نزدیک به ۳۵ هزار تومان تمام می‌شود، که با در نظر گرفتن سهم پهنای باند بین‌المللی در صورت نیاز به استفاده از اینستاگرام، واتس‌اپ و تلگرام، گاه طی مدت چند روز تمام می‌شود و کاربر مجبور است بسته‌اش را تمدید کند.

این هزینه زمانی معنادار می‌شود که بدانیم با قطع دسترسی به اکثر فیلترشکن‌های رایگان، کاربران ایرانی ناچار به خرید فیلترشکن‌های پولی شده‌اند که قیمت آن‌ها از حداقل ۱۵۰هزار تومان آغاز و بسته به میزان حجم مصرف، تا ماهانه ۴۰۰هزار تومان می‌رسد.

شهریور سال ۱۴۰۲ رسانه‌های ایران به استناد گزارش سایت یکتانت اعلام کردند  که ۸۰درصد کاربران ایرانی روی تلفن‌های همراهشان  فیلترشکن نصب کرده‌اند.

در این گزارش آمده بود: «میزان استفاده از فیلترشکن در بین کاربران ۱۵ تا ۱۷ سال ۹۷درصد و میزان استفاده کاربران در مقطع ابتدایی از فیلترشکن ۶۳ درصد است. همچنین از هر سه کاربر ایرانی با تحصیلات ابتدایی، دو نفر از فیلترشکن استفاده می‌کنند.»

مصرف زیاد فیلترشکن پدیده بازار سیاه برای فروش آن‌ها را افزایش داده است. مطابق آمارهای اعلام‌شده، گردش ماهیانه تجارت فیلترشکن «با احتساب فروش ماهانه ۱۵۰هزارتومانی هر نسخه فیلترشکن و در نظر گرفتن یک جمعیت ۳۰میلیون‌نفری، این رقم طی یک ماه به بیش از ۴هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان می‌رسد».

البته این رقم بی‌شک با احتساب مصرف ۸۰درصدی کاربران اینترنت در ایران و نرخ بیش از ۱۵۰هزارتومانی بسیاری از این فیلترشکن‌ها، به‌مراتب بیش از عدد اعلام‌شده است.

گردش مالی تجارت فروش فیلترشکن زمانی معنادار می‌شود که بدانیم این مبلغ بیش از سه برابر درآمد شرکت مخابرات است.

نقش‌داشتن بخشی از حاکمیت در تجارت غیررسمی فیلترشکن نیز قابل تامل است. وزیر ارتباطات دولت سیزدهم به کاربران توصیه کرده است به‌جای فیلترشکن‌های رایگان از نسخه‌های پولی آن استفاده کنند.

شاید همین سهیم‌بودن حاکمیت در سود ناشی از فیلترینگ است که باعث شده است تا دولت برخلاف توصیه کارشناسان امنیت شبکه درمورد خطر استفاده از فیلترشکن‌ها، حاضر نباشد این مشکل را حل کند.

این در حالی است که مطابق آمارها، فیلترینگ از میزان دسترسی کاربران به شبکه‌های جهانی کم نکرده است.

مطابق آمارها، بیش از ۹۰ درصد کاربران پس از فیلتر شدن اینستاگرام در ایران دوباره فعالیتشان را در این شبکه ازسر گرفته‌اند.

این موضوع نشان می‌دهد فیلترینگ اگر با هدف قطع دسترسی کاربران ایرانی به شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی و سوق‌‌دادن آن‌ها به‌سمت پلتفرم‌های داخلی بوده، با شکست مواجه شده است.