هادی جلالی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست دشت آزادگان، کاسته شدن از حجم آب تالاب هورالعظیم را عامل اصلی مرگ گسترده ماهیان این تالاب طی روزهای اخیر اعلام کرد.

جلالی روز یکشنبه ۳۱ تیرماه تلف شدن گسترده ماهیان هورالعظیم را تایید کرد و گفت با توجه به «گزارش‌های دریافتی از همیاران محیط زیست» در روز ۲۹ تیرماه امسال، بررسی موضوع و بازدید میدانی از این تالاب انجام شد. به گفته جلالی، در سرریز منطقه دلفیه، یکی از سرشاخه‌های تالاب، دو برکه به طول ۵۰ و ۱۰۰ متر وجود دارد که با توجه به تامین نشدن حقابه هورالعظیم و محصور شدن ماهی‌ها به دلیل کاهش سطح آب، تعداد زیادی از ماهی‌ها آنجا تلف شده‌اند.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست دشت آزادگان عواملی مانند افزایش دما، تامین نشدن آب موردنیاز، کمبود اکسیژن و شوری آب را نیز در مرگ گسترده ماهیان این تالاب موثر اعلام کرد.

انتشار تصاویر و اخبار تلف شدن ماهیان این تالاب در شبکه‌های اجتماعی در روزهای اخیر اعتراض کاربران را در پی داشت. این اتفاق در شرایطی رخ داد که مرتضی سوری، مدیر کل شیلات خوزستان، ۱۲ خرداد اعلام کرد با هدف حفظ تنوع زیستی تالاب‌های بین المللی استان خوزستان، ۷۵۰ هزار بچه ماهی در تالاب هورالعظیم رهاسازی شده است.

در تیرماه ۱۴۰۰ نیز فعالان محیط زیست منطقه تصاویری از شط عِلی هویزه در بخش غربی استان خوزستان منتشر کردند که در آن مشخص بود هزاران ماهی تلف شده‌اند.

افزایش دما در کنار کاهش حجم آب پشت سدهای استان در سالیان اخیر مسئله تامین آب مورد نیاز برای جلوگیری از خشک شدن تالاب‌های خوزستان را به چالشی برای سازمان حفاظت زیست این استان بدل کرده است. به گفته داوود میرشکار، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان، «پیگیری‌ها برای تامین حقابه تالاب هورالعظیم از سازمان آب و برق استان انجام شده است. هرچند قوانین مدیریت منابع آب استان اجازه رهاسازی آب در برکه‌های اطراف تالاب را نمی‌دهد.»

مسئله تلف شدن ماهی‌ها در تالاب هورالعظیم پیش‌تر در سال ۱۳۹۶ هم خبرساز شده بود. مردادماه آن سال، امیر عفراوی، رئیس اداره شیلات شهرستان هویزه، اعلام کرد: «به دلیل گرمای شدید و کاهش دبی رودخانه نیسان، در حال حاضر بر اثر شوری و کمبود اکسیژن محلول در آب مقدار قابل‌توجهی از آبزیان تلف شده‌اند.»

در شرایطی که از سال ۱۳۹۶ بنا بود مدیران استانی با همکاری وزارت نیرو برای افزایش دبی رود کرخه و انشعاب‌های آن با هدف «آبگیری تالاب و جبران تبخیر و جلوگیری از تلفات احتمالی آبزیان» برنامه‌ریزی کنند، تکرار این خسارت زیست محیطی نشان‌دهنده آن است دولت و مقام‌های استانی به اهمیت حفظ شرایط اقلیمی و زیست محیطی منطقه توجه لازم را ندارند.

تالاب هورالعظیم با مساحتی بالغ بر ۱۲۰ هزار هکتار بزرگ‌ترین تالاب مرزی ایران است که در مرز ایران و عراق قرار دارد. ذخایر آب این تالاب از رود کرخه در ایران و نیز رودخانه دجله در عراق تامین می‌شود و مسئله نحوه تامین آب هورالعظیم همواره یکی از مناقشات ایران و عراق بوده است.

کارشناسان محیط زیست ساخته شدن سدهایی در ترکیه را از عوامل کاهش سطح آب رود دجله می‌دانند که به کاهش ورودی آب از دجله به هورالعظیم که بخش بزرگی از آن در خاک عراق است، منجر می‌شود.

به گفته مدیران وزارت نیرو و فعالان محیط زیست «حجم آبی که وارد هورالعظیم می‌شود با سدهای ساخته‌شده در بالادست این منطقه کاهش یافته و همین موضوع به تشدید گردوغبار از کانون‌های اصلی در عراق و سوریه و هورالعظیم منجر شده است.»

نقش این تالاب بر زیستگاه حیواناتی مانند گاومیش‌ که در اقتصاد محلی نقش بسزایی دارند، تبعات خشکسالی را افزایش داده است.

این تالاب زیستگاه بیش از ۱۲ گونه ماهی شامل بنی، عنزه، گتان، حمری، شلج، آمور، برزم، بیاح کپور نقره‌ای و دلفین دم بطری و همچنین زیستگاه زمستانی پرندگانی مانند اردک‌، غاز خاکستری، چنگر، انواع آبچلیک از پنج گونه کمیاب میوه‌خور، اکراس آفریقایی، عروس‌غاز، غاز پیشانی‌سفید کوچک و اردک مرمری‌اند.

در کنار سدسازی‌هایی که مانع ورود آب به این تالاب می‌شود تلاش برای حفر چاه‌های نفت از عوامل موثری است که به سبب قطع شدن ارتباط بخش‌های مختلف تالاب، قسمت‌هایی از هورالعظیم را با خطر خشک شدن مواجه کرده و در حال حاضر در نقاطی از آن وضعیت مردابی حاکم شده است.

مرگ ماهیان هورالعظیم در شرایطی خبرساز می‌شود که به نظر می‌رسد دیگر تالاب‌های ایران نیز طی ماه‌های باقی‌مانده از تابستان به دلیل کاهش سطح آب می‌توانند وضع مشابهی داشته باشند.

در سال‌های اخیر تلف شدن ماهیان تالاب انزلی، منطقه حفاظت‌شده دز و تالاب‌های استان گلستان نمونه‌ای از حوادث تلخ و مشابه رخداد اخیر هورالعظیم است.