رژیم طالبان در این سه سال سلطه بر افغانستان ۸۰ فرمان و دستور در زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی و دینی و چندین قانون در بخش‌های گوناگون صادر کرده که مهم‌ترین آن قانونی است که هفته گذشته به امضای ملا هبت‌الله آخندزاده رسید.

این قوانین و نیز کارنامه خونین طالبان در کنترل جامعه افغانستان طی دو دور سلطه این گروه بر افغانستان، این گروه را یک مجموعه عمل‌گرا، پایبند به اصول رهبر طالبان و متعهد به برداشت افراطی از اسلام نشان می‌دهد. با این حال، نگاهی اجمالی به قوانین طالبان و عملکرد اعضای این گروه نشان می‌دهد که با اینکه قوانین یادشده در جامعه با جبر و زور اعمال می‌شوند، اما در میان رده‌های مختلف طالبان نادیده گرفته می‌شوند.

محور و تمرکز اساسی قوانین و فرمان‌های صادرشده در سه سال گذشته، زنان، حجاب، جهاد و ترویج افکار مذهب حنفی‌ــ به تعبیر این گروه‌‌ــ است. این فرمان‌ها و قوانین و نیز قانون اخیر امر به معروف و نهی از منکر و کتاب «الاماره الاسلامیه و نظام‌ها» به زبان عربی نوشته شیخ عبدالحکیم حقانی، رئیس کل دادستانی طالبان، جامع‌ترین مواردی‌اند که دیدگاه، ایدئولوژی و مبنای فکری طالبان را با جزئیات و بدون سانسور توضیح می‌دهند.

کتاب «الاماره الاسلامیه و نظام‌ها» اوت ۲۰۲۲ منتشر شد. حقانی، زاده شهرستان پنجوایی قندهار و از بنیان‌گذاران گروه طالبان است که در دور نخست سلطه طالبان بر افغانستان، دادستان قندهار بود و پس از آن در رده رهبری این گروه از تصمیم گیرندگان اصلی به شمار می‌رفت. او در جریان مذاکرات صلح طالبان با آمریکا، رئیس هیئت‌ مذاکره‌کننده طالبان شد و پس از بازگشت این گروه به قدرت، مدتی در مسند وزارت عدلیه (دادگستری) کار کرد و سپس رئیس دادگاه عالی رژیم طالبان شد. ملا هبت‌الله آخندزاده مقدمه‌ بلندی بر کتاب او نوشته و تاکید کرده که همه آن را خوانده و با آن موافق است.

قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان نیز پس از تایید ملا هبت‌الله آخندزاده منتشر شد. با این حال، تناقض در رفتار طالبان در عمل به این قوانین نشان می‌دهد که میان حرف تا عمل طالبان فاصله زیاد است.

وانگ یو، سفیر پیشین چین در کابل، در حال تحویل بسته‌های پول نقد به‌عنوان کمک بشردوستانه به مقام‌های طالبان-رسانه‌های اجتماعی

 

«دوستی و همکاری با کفار از منکرات است»

در ماده ۲۱ و بند ۲۰ قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان آمده که «دوستی و همکاری با کفار از منکرات است» و باید از آن نهی شود. در بند نخست این ماده به ماموران امر به معروف و نهی از منکر طالبان دستور داده شده است که در ماموریت‌ها می‌توانند این مسئله را به صورت جدی و با حمایت قانونی عملی کنند اما در حالی که ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، و خالد حنفی، وزیر امر به معروف و نهی از منکر این گروه، بر اجرای همه موارد این قانون تاکید دارند، خود رهبران این گروه آن را نقض کرده‌اند.

خود ملا هبت‌الله آخندزاده، ملا محمدحسن آخند، نخست‌وزیر، و دیگر مقام‌های طالبان بارها در سخنرانی‌ها و پیام‌هایشان از دولت‌ها و سازمان‌ها خواسته‌اند به افغانستان کمک کنند. ملا هبت‌الله آخندزاده این درخواست را معمولا در پیام‌هایش به مناسب اعیاد دینی مطرح می‌کند. او یک بار هم اوت ۲۰۲۲، پس از زلزله مرگبار شرق افغانستان، در پیامی گفت: «ما از جامعه بین‌المللی، سازمان‌های خیریه و بشردوست می‌خواهیم به مردم افغانستان که در این زمین‌لرزه آسیب دیدند، کمک کنند.»

مخاطب اصلی این پیام رهبر طالبان کشورهایی‌اند که او را آن‌ها را «دنیای کفر» توصیف می‌کند و دوستی و همکاری با آنان را منع کرده است. در اوت ۲۰۲۱، طالبان کشوری با خزانه خالی را از اشرف غنی تحویل گرفتند، اما پس از سه سال، ارتش ۲۵۰ هزار نفری، نیروی پلیس ۲۰۰ هزار نفری و اداره اطلاعاتی با تجهیزات مدرن در اختیار دارد و با وجودی که دریافت کمک مستقیم از نهادهای اطلاعاتی کشورهای غربی را انکار می‌کنند، مقام‌های آمریکایی همکاری با طالبان را دست‌کم در زمینه سرکوب داعش خراسان تایید کرده‌اند.

آمریکا در سه سال گذشته در صدر فهرست کمک‌کنندگان به افغانستان قرار داشته است. بر اساس گزارش اداره بازرس ویژه آمریکا در امور نظارت بر روند بازسازی افغانستان (سی‌گار)، دولت آمریکا در سه سال گذشته حدود ۱۷ میلیارد دلار در بخش‌های مختلف افغانستان هزینه کرده است. بخشی از این مبلغ در بسته‌های پول نقد از طریق سازمان ملل متحد و تحت عنوان کمک بشردوستانه به کابل منتقل شده است.

سی‌گار در گزارش‌هایش تایید کرده است که رهبران طالبان به کمک‌های بشردوستانه آمریکا و دیگر کشورها دسترسی دارند و از این کمک‌ها بهره می‌برند.

هانا نیومن، عضو پارلمان اتحادیه اروپا در ملاقات با مولوی نورالله منیر، وزیر پیشین معارف رژیم طالبان-@HNeumannMEP/X

 

«نگاه کردن مردان بالغ بیگانه به بدن و صورت زنان بالغ بیگانه حرام است»

در بند هفتم ماده سیزدهم قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان آمده است که دیدن صورت و بدن زنان نامحرم برای مردان بالغ و نامحرم حرام است. در این ماده صدا، صورت و بدن زنان «عورت» دانسته و تاکید شده است که باید پوشیده و پنهان بمانند.

در کتاب شیخ عبدالحکیم حقانی، رئیس دادگاه طالبان، نیز در مورد زنان حکم مشابهی آمده است. حقانی زنان را «موجودات ضعیف» توصیف کرده و نوشته است: «خداوند متعال جایگاه زن را محفوظ نگه داشته است. جایگاه زن در خانه است. جایگاه زن تربیت اولادها و نگهداری آن‌ها است. زن ضعیف است، او توان دفاع از خود را ندارد.»

در قانون امر به معروف و نهی از منکر جدید هم که به نظر می‌رسد متاثر از همین کتاب است، پخش و نشر صدای زنان حتی اگر تلاوت قرآن یا خواندن سرودهای مذهبی باشد، منع شده است. 

با این حال مقام‌های طالبان که شنیدن صدا و دیدن تصویر، بدن و صورت زنان را برای مردان نامحرم حرام می‌دانند، همه روزه با زنان دیپلمات کشورهای غربی و همچنین با مسئولان سازمان‌های بین‌المللی امدادرسان در افغانستان ملاقات می‌کنند. حتی در برخی موارد، دیپلمات‌های زن بدون حجاب مدنظر طالبان با مقام‌های این گروه دیدار می‌کنند.

هانا نیومن، عضو پارلمان اتحادیه اروپا در جریان سفر به کابل در آوریل ۲۰۲۲، در حالی که روسری‌اش را دور گردن انداخته بود، با مولوی نورالله منیر، وزیر معارف (آموزش و پرورش) طالبان ملاقات کرد. نیومن پس از بازگشت از کابل به آلمان در مصاحبه با ایندیپندنت فارسی، در پاسخ به این پرسش که هنگام ملاقات با منیر، وقتی او در حین صحبت به گل‌های قالی خیره شده بود، چه احساسی داشت، گفت: «من مسلمان نیستم و هرگز روسری سر نکرده‌ام. بنابراین نمی‌دانستم چرا باید این روشم را تغییر دهم؛ مگر اینکه از من خواسته شود این کار را انجام دهم و دلیل آن را برایم توضیح دهند اما آن‌ها هرگز چنین کاری انجام ندادند. نمی‌دانم این موضوع نورالله منیر را آزار داد یا خیر، اما حدس می‌زنم که او قبلا نیز با زنان بدون حجاب صحبت کرده است.»

هانا نیومن اضافه کرد با وجودی که طالبان تحصیل دختران و زنان را در افغانستان ممنوع کرده‌اند، برخی اعضای این گروه که خانواده‌هایشان در خارج از افغانستان زندگی می‌کنند، مانع رفتن دخترانشان به مدرسه و دانشگاه نشده‌اند. سهیل شاهین، رئیس دفتر طالبان در قطر، از جمله مقام‌های ارشد این گروه است که دخترانش در دانشگاه‌های قطر تحصیل می‌کنند.

دیپلمات‌های زن کشورهای غربی به جز با ملا هبت‌الله آخندزاده که با هیچ کسی خارج از گروه طالبان ملاقات نمی‌کند، با همه رهبران این گروه ملاقات کرده‌اند. سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی، که به کشتن شهروندان آمریکایی و طراحی حملات مرگبار و خونین در شهرهای افغانستان متهم است، نیز هرازگاه با دیپلمات‌های زن از کشورهای مختلف غربی ملاقات می‌کند.

 

عکس ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان در شهر کابل-AFP

 

«منع انتشار و پخش عکس موجودات زنده»

در بند سوم ماده ۱۷ قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان آمده است که نشر و پخش مطالبی که در آن عکس موجودات زنده باشد، در رسانه‌‌ها ممنوع است اما ملا هبت‌الله آخندزاده در حالی این قانون را امضا کرده است که تنها عکس موجود از او روی تمام پلاکاردها، لباس نظامیان این گروه و در رسانه‌‌های رسمی این گروه همه‌روزه بازنشر می‌شود. 

طالبان در حالی نشر و پخش عکس موجودات زنده را حرام می‌دانند که خودشان هر روز به‌عنوان موجودات زنده با رسانه‌ها مصاحبه می‌کنند. 

اسفند گذشته، محمد هاشم شهید ورور، رئیس دعوت و ارشاد رژیم طالبان، در حالی که مقابل دوربین رسانه‌ها صحبت می‌کرد، گفت که عکاسی و تصویربرداری «گناه کبیره» است. از میان ده‌ها رسانه تحت کنترل طالبان، تنها دفتر قندهار تلویزیون ملی افغانستان از مدتی پیش از پخش تصاویر موجودات زنده از جمله عکس و ویدیو مقام‌های این گروه خودداری می‌کنند. حالا در گزارش‌هایی که از قندهار منتشر می‌شوند، به‌جای عکس افراد از نام آنان استفاده و عکس‌ها و ویدیوهایی از درختان، تابلو دفاتر و نماهای شهری پخش می‌شود. به این ترتیب حکم رهبر طالبان در مورد منع استفاده از عکس موجودات زنده فقط در قندهار که محل اقامت او است، اجرا شده است.

وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان که ابتدا ادعا می‌شد یک نهاد غیرنظامی و برای صدور توصیه‌های اخلاقی مذهبی در جامعه است، اکنون یک بخش نظامی نیز دارد. در فروردین امسال به دستور رهبر طالبان یک مسند جدید به عنوان «معاون نظامی وزارت امر به معروف و نهی از منکر» در ساختار این وزارتخانه ایجاد شد تا در صورت تخطی افراد از قوانین و دستورهای صادره، ماموران نظامی امر به معروف طالبان وارد عمل شوند.

به این ترتیب به نظر می‌رسد قوانین و فرمان‌‌های طالبان تنها در سطح جامعه و به دلیل استفاده از قوه قهری اجرا می‌شوند، اما رهبران طالبان نخستین کسانی‌اند که این قوانین را نقض می‌کنند و رفتارهای رهبران طالبان با آنچه برای مردم به عنوان قانون و فرمان صادر می‌کنند، آشکارا تناقض دارد.