قاری فصیح‌الدین، رئیس ستاد ارتش طالبان، شنبه ۲۴ شهریور (۱۴ سپتامبر) به توافق آمریکا با ازبکستان مبنی بر انتقال مالکیت شماری از هواپیماها و هلی‌کوپترهای ارتش پیشین افغانستان به این کشور واکنش نشان داد و خواستار بازپس‌گیری آن‌ها شد.  

او طی مراسمی در جمع دانشجویان دانشگاه هوایی کابل گفت که آمریکا با «چشم‌سفیدی» بسیار از هواپیماها و هلی‌کوپترهای ارتش پیشین افغانستان در ازبکستان و تاجیکستان صحبت می‌کند. 

خبرگزاری باختر به نقل از رئیس ستاد ارتش طالبان نوشت: «پس از شکست آمریکا در افغانستان شماری از هلیکوپترهای افغانستان به کشورهای دیگر منتقل شدند و آمریکایی‌ها اینک، برخلاف تمامی اصول و با چشم‌سفیدی، درمورد سرنوشت این هلی‌کوپترها حرف می‌زنند.» 

او هشدار داده است که افغان‌ها حق خود را به کسی واگذار نمی‌کنند. 

وزارت خارجه آمریکا به‌تازگی اعلام کرده است که مالکیت شماری از هواپیماهای ارتش پیشین افغانستان را در برنامه‌ای به نام «تجهیزات دفاعی اضافی» به ازبکستان منتقل کرده است. مقام‌های این وزارتخانه گفته‌اند که توافق این انتقال در چارچوب همکاری دوجانبه در زمینه مبارزه با تروریسم، مواد مخدر و همچنین برای افزایش امنیت مرزها صورت گرفته است. 

پیش‌تر ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان، در همایشی در کابل به ازبکستان و تاجیکستان هشدار داده بود که بیش از این صبر طالبان را محک نزنند و هواپیماها و هلی‌کوپترهای نظامی این کشور را بازگردانند. 

پس از فروپاشی حکومت افغانستان در اوت  ۲۰۲۱،  شماری از نظامیان این کشور با هلیکوپترهای ارتش به ازبکستان و تاجیکستان فرار کردند. اشرف غنی، رئیس‌جمهوری پیشین افغانستان، نیز با چندین هیلکوپتر نظامی به ازبکستان رفت. این ادوات نظامی همچنان در تاجیکستان و ازبکستان باقی مانده‌اند و مقامات این کشورها از تحویل‌دادن آنها به رژیم طالبان خودداری می‌کنند.  

وزارت دفاع آمریکا اعلام کرده است که از هواپیماهایی که این کشور در اختیار ارتش پیشین افغانستان گذاشته بود ۴۶ هواپیما در ازبکستان و  ۱۸ تا در تاجیکستان است.  

گروه طالبان رویای نیروی هوایی مجهز را در سر دارد، و یکی از دلایل این امر آن است که نیروهای این گروه در حمله‌های هوایی حکومت پیشین افغانستان متحمل تلفات سنگینی شده بودند. 

مقامات این گروه ادعا می‌کنند که شماری از نیروهایشان را برای خلبانی آموزش می‌دهند. آذرماه سال گذشته وزارت دفاع طالبان مدعی شد که ۲۴ تن از نیروهای آنان دوره‌های نظری و عملی نیروی هوایی را گذرانده‌اند و گواهینامه دریافت کرده‌اند. طبق اعلام این وزارتخانه فارغ‌التحصیلان شامل هفت خلبان و دو مربی پرواز بوده‌اند.  

ملا نورالله نوری، وزیر سرحدات و اقوام و قبایل طالبان، در مراسم فراغت سه تن از خلبانان این گروه در کابل گفت که برای نخستین بار در تاریخ افغانستان طالب مدرسه و «مجاهد» پس از سپری کردن آموزش‌ها نظری و علمی، هلی‌کوپتر را به پرواز درمی‌آورد و این امر برای «امارت اسلامی افغانستان» افتخار بزرگی است. 

طالبان برای تقویت نیروی هوایی‌شان و افزایش ظرفیت آن راه درازی در پیش دارند. این در حالی است که این رژیم به‌دلیل نداشتن مشروعیت جهانی نمی‌تواند با هیچ کشوری رسما پیمان نظامی امضا کند و افزایش ظرفیت نیروی هوایی در چنین شرایطی دشوار است.   

ایالات متحده آمریکا و ناتو برای تشکیل نیروی هوایی دولت پیشین افغانستان مبالغ هنگفتی هزینه کردند. براساس گزارش بازرس ویژه ایالات متحده آمریکا در زمینه بازسازی افغانستان که در ژانویه ۲۰۲۱ منتشر شد، واشینگتن در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ بیش از هشت میلیارد دلار برای توسعه و تقویت نیروی هوایی افغانستان هزینه کرده بود. 

بخش عمده این سرمایه‌گذاری‌ها با سرنگونی حکومت پیشین افغانستان نابود شد. برخی افسران که دوره آموزشی‌شان را در کشورهای عضو ناتو سپری کرده بودند نخواستند زیر پرچم طالبان خدمت کنند، درنتیجه بخشی از اعضای نیروی هوایی افغانستان به آمریکا و اروپا منتقل شدند و برخی دیگر نیز تلاش می‌کنند از افغانستان خارج شوند. 

برخی از کشورهای منطقه با اینکه حامی طالبان‌اند خطر حمایت نظامی از این رژیم را نمی‌پذیرند و بیم آن دارند که تقویت نیروی هوایی این گروه به افزایش خطر در منطقه بینجامد. رژیم طالبان که برای تامین بودجه با چالش مواجه است توان تامین هزینه نیروی هوایی را ندارد و اعضای نیروی هوایی طالبان افرادی آموزش‌ندیده‌اند.  

هم‌زمان با پایان ماموریت نظامی آمریکا در افغانستان شمار زیادی از ادوات نیروی هوایی این کشور نیز به حالت «غیر‌عملیاتی» درآمد تا در اختیار طالبان قرار نگیرد. 

طالبان مدعی فعال‌سازی ده‌ها هلی‌کوپتر شده‌اند، اما اکنون از تعداد کمی هلی‌کوپتر استفاده می‌کنند. در ماه‌های نخست سلطه‌ دوباره بر افغانستان، برای انتقال مقام‌های ارشد در سفرهای استانی از هلی‌کوپتر استفاده می‌شد، اما چنین استفاده‌هایی اکنون کاهش یافته است.