اگر بیماری در لانه مورچه‌ها شیوع یابد، می‌تواند برای کل جمعیت مورچه‌های ساکن آن فاجعه‌بار باشد، اما به نظر می‌رسد برخی مورچه‌های کارگر برای مقابله با این وضعیت راهکاری دارند.

مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که مورچه‌ سیاه‌های معمولی (Lasius niger) پس از قرار گرفتن در معرض یک عامل بیماری‌زا، در چیدمان لانه‌شان تغییراتی ایجاد می‌کنند که ممکن است به کاهش شیوع بیماری کمک کند.

بسیاری از موجودات از جمله انسان‌ها، موش‌‌ها و رنگین‌ماهی‌‌ها به منظور اجتناب از بیماری رفتارهایشان را تغییر می‌دهند اما محققان در مقاله‌ای که دوم سپتامبر در «بیوریویکس» (http://bioRxiv.org) منتشر شد، گزارش کردند این مورچه‌ها اولین موجودات غیرانسان‌اند که در واکنش به بیماری، محیط اطرافشان را تغییر می‌دهند. 

محدود کردن تماس‌ها در اجتماع مانند فاصله‌گذاری اجتماعی به‌عنوان روشی موثر برای جلوگیری از شیوع بیماری شناخته شده است. انسان‌ها برای جلوگیری از شیوع بیماری، فضاهایی مانند بخش‌هایی از ساختمان‌ها یا شهرها را به عنوان مناطق قرنطینه تعیین می‌کنند و همچنین با گسترش فضاهای شهری مانند ساختن شهرک‌های جدید یا ایجاد فاصله بیشتر بین مناطق مسکونی، سعی می‌کنند ساختارهای فیزیکی و ارتباطی در فضاهای جغرافیایی را تغییر دهند تا خطر انتقال بیماری کاهش یابد.

ناتالی استرویمیت و تیمش در دانشگاه بریستول انگلستان برای اینکه ببینند آیا مورچه‌ها نیز به روش مشابه عمل می‌کنند، به ۲۰ گروه از ۱۸۰ مورچه سیاه معمولی اجازه دادند درون ظروف پر از خاک لانه‌سازی کنند. روز بعد از شروع حفاری، محققان ۲۰ مورچه کارگر دیگر به هر ظرف اضافه کردند، به طوری که در نیمی از ظروف، گروه‌هایی از این مورچه‌های جدید به یک پاتوژن قارچی آلوده بودند.

سپس طی شش روز با ویدیو رفتار مورچه‌ها را تحت نظر گرفتند و به کمک «میکرو‌سیتی‌ اسکن‌ها» (micro-CT scans) تکامل لانه مورچه‌ها را مطالعه کردند.

به گزارش نیوز‌ساینتیست، جمعیت مورچه‌های در معرض پاتوژن با سرعت بیشتری لانه حفر کردند و نسبت به کلونی‌های سالم تونل‌های بیشتری ساختند. بعد از شش روز، این گروه‌ها چندین تغییر ساختاری در لانه‌ها ایجاد کردند که از جمله آن‌ها افزایش فاصله ورودی‌ها به میزان متوسط ۰.۶۲ سانتی‌متر بود. جمعیت‌های آلوده اتاقک‌هایی را که محل نگهداری ملکه‌ها، بچه‌ها و غذا بود، در مکان‌های کمتر مرکزی قرار دادند. از طرفی مورچه‌های آلوده به قارچ نیز نسبت به همکارانشان زمان بیشتری را روی سطح سپری کردند، که به گفته این مطالعه، احتمالا نوعی خودایزوله‌کردن بود.

محققان سپس با استفاده از تحلیل ساختارهای فیزیکی و ارتباطی این فضاها و شبیه‌سازی انتقال بیماری بررسی کردند که آیا این تغییرات در نحوه شیوع بیماری در لانه‌ها تاثیری داشت یا نه. نتایج نشان داد که در جمعیت‌ها مورچه‌ای که لانه‌های مقاوم به بیماری طراحی کردند، موارد ابتلا به قارچ یا نوع کشنده بیماری کاهش قابل‌توجهی داشت.

سباستین استاک‌مایر، بوم‌شناس بیماری‌های رفتاری در دانشگاه تنسی، می‌گوید این یافته‌ها جالب‌اند اما تعجب‌آور نیستند. به گفته او، حشراتی مانند مورچه‌ها، زنبورها و موریانه‌ها که زندگی گروهی دارند، در طول دوران تکاملشان سازوکارهای دفاعی پیچیده‌ای را توسعه داده‌اند تا به طور موثر با بیماری‌ها مقابله کنند. به همین دلیل در این گونه‌ها همه‌گیری‌های بزرگ به‌ندرت رخ می‌دهد.

استوک‌مایر می‌افزاید زندگی گروهی به طور کلی خطر ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد، زیرا اعضای یک جامعه مکرر با هم تعامل دارند و این امر باعث تسهیل انتقال بیماری می‌شود. در حشرات اجتماعی مانند مورچه‌ها و زنبورها، این تهدید به‌ویژه به دلیل تنوع ژنتیکی کم (شباهت زیاد بین اعضای یک کلونی) و تعاملات اجتماعی مکرر، بیشتر است. به همین دلیل، وقتی این حشرات با بیماری مواجه می‌شوند، راهبرد آن‌ها بیشتر بر حفاظت از کل گروه یا کلونی متمرکز است، نه حفظ سلامت فردی هر عضو.