تجمع و راهپیمایی حامیان جمهوری اسلامی ایران دو روز پس از حمله اسرائیل به مقر فرماندهی حزب‌الله لبنان در بیروت، نشان از تداوم تنش‌ها در خاورمیانه دارد.

این حامیان با شعار درخواست پاسخ نظامی به اسرائیل، به سیاست‌های دفاعی جمهوری اسلامی انتقاد کردند و از رهبرانشان خواستند تا وعده‌هایشان مبنی بر واکنش نظامی به حملات اسرائیل را عملی کنند.

به نظر می‌رسد این خواسته موردتوجه رهبران جمهوری اسلامی، ازجمله علی خامنه‌ای، قرار نگرفته و آن‌ها با آگاهی از عواقب ویرانگر چنین اقداماتی حاضر به پذیرش این خطر نیستند.

بی‌عملی جمهوری اسلامی دربرابر تهدیدات

جمهوری اسلامی مکرر از توانمندی‌های نظامی‌اش به‌منزله ابزاری برای بازدارندگی دربرابر تهدید یاد کرده است، در حالی که شواهد گوناگون عدم بازدارندگی این توانایی دربرابر حملات خارجی را نشان می‌دهند.

برای مثال، این ادعا که قدرت نظامی حکومت خامنه‌ای می‌تواند به سطحی برسد که به اسرائیل و منافع آمریکا در منطقه ضرباتی وارد کند، تاکنون به هیچ وجه در عمل تحقق نیافته است.

فعالیت‌های اسرائیل طی چند سال گذشته، شامل ترور فرماندهان سپاه پاسداران و نفوذ به زیرساخت‌های نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی، نشان‌دهنده این است که ادعای بازدارندگی جمهوری اسلامی عملا بی‌معنا است.

به نظر بسیاری از تحلیلگران، حکومت ایران از توان بازدارندگی تنها به‌منزله شعار تبلیغاتی داخلی و برای اقناع افکار عمومی حامیانش بهره می‌برد، اما در عمل این بازدارندگی قابلیت تهاجمی و حتی تدافعی لازم را ندارد.

ریزش قدرت نظامی و دیپلماسی

حذف رهبران اصلی گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی، که در مقام بازوهای آن در جنگ‌های غیرمستقیم با اسرائیل عمل می‌کردند، به یکی از مهم‌ترین عوامل تضعیف قدرت نظامی حکومت ایران بدل شده است.

توان ادعایی حکومت در استفاده از موشک‌های دوربرد و پهپاد برای هدف‌گیری نقاط حساس اسرائیل نیز در عملیات‌های اخیر، نشان‌دهنده ناکارآمدی توان تهاجمی و دفاعی جمهوری اسلامی است.

در این شرایط، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به‌وضوح اعلام کرده است که ارتش این کشور پس از هرگونه اقدام نظامی جمهوری اسلامی، حملات هوایی‌اش را از دمشق، غزه و بیروت به داخل خاک ایران گسترش خواهد داد.

این تهدید نه‌تنها عزم اسرائیل را به تداوم اعمال فشار بر جمهوری اسلامی نشان می‌دهد، که به‌نوعی بر ضعف امنیتی و دفاعی جمهوری اسلامی نیز تاکید می‌کند.

بحث ضعف تدافعی حکومت جمهوری اسلامی دربرابر امکانات نظامی اسرائیل و متحدان غربی‌اش موضوعی نیست که حتی بر حامیان رهبر جمهوری اسلامی پوشیده باشد. بسیاری دعوت علی خامنه‌ای از فرماندهان سپاه برای صبر استراتژیک را حاصل آگاهی درون ساختار قدرت حکومت ایران از همین موضوع می‌دانند.

پیش از این مقام‌های ارشد سیاسی در ایران ازجمله محمدجواد ظریف، وزیر سابق امور خارجه، به موضوع توانمندی نظامی طرف‌های مناقشه با ایران به‌خصوص آمریکا در صورت وقوع یک نبرد گسترده نظامی اشاره کرده‌اند.

خطرات حمله به زیرساخت‌های انرژی ایران

برای جمهوری اسلامی، زیرساخت‌های انرژی و منابع طبیعی عوامل حیاتی برای بقای اقتصادی کشور به‌خصوص در شرایط فعلی محسوب می‌شوند.

آسیب به این زیرساخت‌ها می‌تواند به بحران شدید انرژی و اختلال در تامین سوخت موردنیاز کشور در بخش‌های مختلف صنعتی و خانگی منجر شود.

از سوی دیگر، بنادر تجاری ایران، نظیر چابهار، مکران و بندر امام خمینی، که قطب‌های اقتصادی آینده کشور به شمار می‌آیند، در کنار مناطق ویژه اقتصادی پتروشیمی از نقاط حساسی هستند که در صورت افزایش تنش و رویارویی مستقیم می‌توانند مورد تهدید طرف مقابل قرار بگیرند.

این بنادر و مراکز صنعتی که بخش حیاتی تولید، تجارت و انتقال کالا به حساب می‌آیند، آسیب‌پذیری قابل‌توجهی دارند و حمله به آن‌ها چرخه تجارت و اقتصاد جمهوری اسلامی را مختل می‌کند.

اما نکته مهم این است که باتوجه به تحریم‌های کنونی اگر این مراکز مهم و استراتژیک آسیب ببینند بازسازی آن‌ها در کوتاه‌مدت و حتی در درازمدت ممکن نخواهد بود.

حملات به زیرساخت‌های نظامی

کخاطره دیگر در رویارویی نظامی اسرائیل با جمهوری اسلامی، حمله احتمالی به پایگاه‌های موشکی و تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی، مانند نطنز و فردو، است.

این حملات می‌تواند عواقب ویرانگری برای جمهوری اسلامی داشته باشد و توان غنی‌سازی هسته‌ای را نیز به مخاطره جدی اندازد.

به نظر می‌رسد حمله به مراکز موشکی جمهوری اسلامی نیز از اهدافی است که با توجه به محل قرار گرفتن آن‌ها آسیب‌های جدی به شهرهای مختلف وارد می‌کند.

همچنین تاثیرات زیست‌محیطی و فاجعه انسانی ناشی از چنین حملاتی ممکن است به‌مراتب فراتر از مرزهای ایران برود.

تشدید تهدیدات و حس ناامنی در ایران

تغییر شیوه حملات هوایی اسرائیل به سمت الگوی نقطه‌زنی مستقیم و هدف‌گذاری دقیق، رهبران جمهوری اسلامی را به‌شدت نگران کرده است.

این نگرانی به‌ویژه پس از حملات محدود به مراکز حساس در ایران و ترور شخصیت‌های کلیدی مانند اسماعیل هنیه افزایش ‌یافته است.

این موضوع به‌وضوح نشان‌دهنده دست نسبتا باز اسرائیل در انجام عملیات نظامی دقیق در قلب ایران است. موضوعی که پیش از این سابقه داشته و بارها به کشته‌شدن چهره‌های نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی در خاک ایران منجر شده است.

ضعف‌های امنیتی و آسیب‌پذیری جمهوری اسلامی

حکومت ایران در سال‌های اخیر با ضعف‌های امنیتی جدی مواجه شده است. مقام‌های عالی امنیتی در ایران، ازجمله وزرای اطلاعات سابق، در اظهارنظرهای مختلف به جدی بودن مسئله نفوذ در ساختار امنیتی و نظامی ایران اشاره کرده‌اند.

حملات سایبری، سرقت اطلاعات و خرابکاری‌های مستمر در مراکز حساس نشان‌دهنده وضعیت بحرانی این کشور در حوزه امنیت ملی است.

این آسیب‌پذیری‌ها جمهوری اسلامی را در شرایطی قرار داده است که هرگونه درگیری نظامی با اسرائیل می‌تواند به فروپاشی بیشتر ساختار قدرت و هسته سخت نظام آن منجر شود.

نیاز به اعتماد عمومی

جمهوری اسلامی به‌خوبی می‌داند که برای ورود به جنگی مستقیم با یک طرف خارجی نیاز به اعتماد عمومی و حمایت جامعه دارد.

بدون این اعتماد هرگونه اقدام نظامی می‌تواند به کاهش شدید مقبولیت حکومت منجر شود و بقای نظام را در معرض خطر قرار دهد.

در شرایط کنونی، جنگ مستقیم می‌تواند به بروز بحران‌های اجتماعی و اقتصادی شدیدتر در ایران و آشفتگی غیرقابل‌کنترل بینجامد که بازگرداندن وضعیت به شرایط عادی را دشوار خواهد کرد.

تجمع حامیان جمهوری اسلامی در اعتراض به تهدیدات اسرائیل و خواسته‌های آن‌ها، به‌وضوح نشان‌دهنده چالش‌های پیش روی این حکومت است.

از یک سو، قدرت نظامی و دیپلماسی جمهوری اسلامی در برابر تهدیدات اسرائیل به‌شدت تحت فشار قرار دارد و زیر سؤال رفته است و از سوی دیگر، آسیب‌پذیری‌های عمیق اقتصادی و امنیتی می‌تواند هرگونه اقدام نظامی را به چالش بقای نظام بدل کند.

درنهایت به نظر می‌رسد که ترکیب این عوامل و ناکامی‌های متوالی جمهوری اسلامی در واکنش به تهدیدات خارجی شرایط را برای تداوم بی‌ثباتی و تنش در منطقه پیچیده‌تر کرده است.

ظاهرا جمهوری اسلامی در چنین وضعی بیش از آنکه به دنبال درگیری مستقیم و فراگیر با اسرائیل باشد، به دنبال پرهیز از رویارویی نظامی مستقیم و پیداکردن راهی برای خلاصی از کلاف پیچیده تحریم‌های غرب و افول مشروعیت در داخل است.