سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عصر سه‌شنبه دهم مهر ۱۴۰۳، به فرمان علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در اقدامی تحریک‌آمیز برای دومین بار در سال جاری، اسرائیل را هدف حمله موشکی قرار داد و سپس در بیانیه‌ای اذعان کرد که این حملات به تلافی کشته شدن رهبران حماس و حزب‌الله لبنان سازماندهی شده‌اند.

جمهوری اسلامی در حمله هوایی عصر سه‌شنبه حدود ۲۰۰ موشک به سمت اسرائیل شلیک کرد. اندکی پس از شروع این عملیات، لشکر موسوم به «سایبری» در فضای مجازی عملیات روانی توجیه حمله به اسرائیل را آغاز کرد و مدعی شد که این حمله «دفاع مشروع» و «عزتمندانه» بوده است.

پس از پایان عملیات نیز پیامکی برای عموم مردم ارسال و از آن‌ها خواسته شد «در حمایت از پاسخ ایران به حملات اسرائیل» در میدان‌ اصلی شهرها از جمله میدان فلسطین تهران تجمع کنند.

در ساعات پایانی شامگاه سه‌شنبه، در حالی‌ که شماری از وابستگان جمهوری اسلامی  با پرچم‌ حزب‌الله لبنان در دست سوار بر موتورسیکلت‌ در خیابان‌های تهران و برخی شهرهای دیگر شادی و پایکوبی می‌کردند، هزاران نفر تا ساعتی پس از بامداد در صف‌ چند کیلومتری پمپ بنزین‌ها ماندند.

ویدیوها و تصاویری که از صف‌های طولانی مقابل جایگاه‌های سوخت‌ شهرهای مختلف ایران در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شد، نشان می‌داد که فضای عمومی جامعه از وقوع جنگ احتمالی و پیامدهای آن ملتهب و نگران است؛ التهابی که تا صبح چهارشنبه ادامه یافت.

سرها در گریبان است

حسین (نام مستعار) معلم بازنشسته‌ای ساکن منطقه جنت‌آباد تهران است. او در گفت‌وگو با ایندیپندنت فارسی، در توصیف روح حاکم بر جامعه در صبح چهارشنبه با استعاره از شعر «زمستان» اخوان ثالث گفت: «فقط می‌توانم بگویم سرها در گریبان است.»

این معلم بازنشسته که چهارشنبه صبح اول وقت برای خرید نان از خانه بیرون رفته بود، افزود که در صف نانوایی نگرانی شدید مردم را از وقوع جنگ کاملا احساس کرده است: «یکی می‌گفت زیرساخت‌ها را می‌زند و بدبخت می‌شویم، یکی می‌گفت حسن نصرالله زنده‌اش برای مردم ایران یک مصیبت بود و حالا مرده‌اش هم مصیبتی دیگر است. دیگری هشدار می‌داد که ذخایر آب و خوراکی خانه‌تان را تکمیل کنید چون احتمال قحطی زیاد است. در این میان، کسانی‌ هم که حوصله حرف زدن و مشارکت در بحث را نداشتند، گوش‌هایشان را تیز کرده بودند.»

مرجان (نام مستعار) در باشگاهی در میدان نوبنیاد تهران مربی بدنسازی است. او که شامگاه سه‌شنبه به همراه همسرش چندین ساعت در صف پمپ بنزین پاسداران بودند، گفت: «حتی برخی اطرافیانمان هم به ما بابت این کارمان انتقاد کردند؛ در صورتی که ما دو بچه کوچک داریم و طبیعی است که در چنین شرایطی هر کسی به بقای خود و تامین امنیت خانواده‌اش فکر می‌کند. خانه ما نزدیک وزارت دفاع است و این احتمال وجود دارد که مجبور شویم به جایی امن نقل مکان کنیم.»

علی (نام مستعار)، جوان ۲۳ ساله‌ ساکن محله امیرآباد تهران، نیز به ایندیپندنت فارسی گفت: «وقتی پیامک تجمع حمایت از حمله ایران به اسرائیل را دریافت کردم، به همراه یکی از دوستانم به میدان فلسطین رفتیم؛ نه برای اینکه در شادی آن‌ها شرکت کنیم، بلکه از سر کنجکاوی بود و می‌خواستیم ببینیم اوضاع چگونه است. با دیدن کسانی که پرچم حزب‌الله را بالا برده و در قبال سرنوشتی که در انتظار ایران است بی‌تفاوت بودند، غصه‌ام گرفت. تعدادشان زیاد نبود. به دوستم گفتم: به نظرت اگر مجوز بدهند مخالفان جنگ تجمع کنند، همین الان چند نفر اینجا جمع می‌شوند؟ گفت حداقل یک میلیون نفر.»

احمدی، کارمند یکی از شعب فروشگاه‌های زنجیره‌ای «جانبو»، در توصیف فضای کلی جامعه گفت: «فروشگاه ما صبح چهارشنبه نسبت به روزهای دیگر شلوغ بود. جالب اینکه برخی اجناس به شکل معناداری بیشتر خریداری می‌شدند، مثل عدس، لوبیا، ماکارونی و آب معدنی.»

به گفته این فرد، «از گوشه‌وکنار فروشگاه صداهای مختلفی به گوش می‌رسید؛ مردم درباره احتمال وقوع جنگ صحبت می‌کردند و به مقام‌های جمهوری اسلامی لعنت می‌فرستادند. وقتی هم که یک نفر گفت حمله به اسرائیل کار درستی بود، چندین نفر به او تاختند. طوری‌ که اگر دخالت کارکنان فروشگاه نبود، دعوای سختی رخ می‌داد.»

نگرانی عمیق از وقوع جنگ احتمالی

نگرانی عمیق جامعه از وقوع جنگ احتمالی و پیامدهایش در فضای مجازی نیز به شکلی گسترده نمایان بود. در همان ساعت‌های نخست حمله موشکی، برخی کاربران پستی را بازنشر کردند که در آن به شهروندان توصیه شده بود از تردد پیرامون مکان‌های درخطر مانند نیروگاه‌ها خودداری کنند. بسیاری از شهروندان نیز با انتشار پست و نظر در شبکه‌های اجتماعی مخالفتشان را با جنگ ابراز کردند.

سازمان اطلاعات سپاه شامگاه سه‌شنبه با صدور اطلاعیه‌ای، مردم را تهدید کرد در صورت حمایت از اسرائیل در فضای مجازی، مرتکب «جرم» می‌شوند و با «مجرمان برخورد قاطع خواهد شد». هم‌زمان تصاویری منتشر شد که نشان می‌داد پلیس ضدشورش در نقاط مختلف شهرها مستقر شده است.

واکنش‌ها به حمله موشکی جمهوری اسلامی به اسرائیل در فضای مجازی اشکال مختلفی داشت. برخی کاربران ویدیوهای مربوط به اتاق فرمان حمله با حضور فرماندهان سپاه پاسداران را بازنشر و آن را با سریال‌های طنز «شب‌های برره» و «پایتخت» مقایسه کردند. در این میان، برخی نیز مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم، را که با ادعای برقراری صلح و تعامل با دنیا روی کار آمد ولی عضوی از اتاق فرمان حمله به اسرائیل بود، «مکار و حیله‌گر» خواندند.

در ویدیویی که سپاه پاسداران از اتاق فرمان حمله منتشر کرد، حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران، به پزشکیان درباره عملیات گزارش می‌دهد و در پایان هم به او می‌گوید: «ببخشید که شما را به زحمت انداختیم.» این گفت‌وگوی تلفنی سلامی و پزشکیان به سوژه طنز کاربران تبدیل شد. البته برخی را هم خشمگین کرد و در واکنش  پست‌هایی با این مضمون منتشر کردند که «زحمت واقعی را مردم ایران متحمل می‌شوند که مجبورند تاوان جنگ‌طلبی‌های جمهوری اسلامی را بدهند».

برخی هم با اشاره به گزارش‌های روزهای اخیر به این نکته اشاره کردند که علی خامنه‌ای از پناهگاه امن دستور حمله به اسرائیل را صادر کرده است. در همین زمینه، کاربری نوشت: «خامنه‌ای و فرماندهان سپاه با شکم‌های برآمده‌شان به فکر مردم ایران که تا خرخره در مشکلات اقتصادی‌اند، نیستند و تنها به بقای خود می‌اندیشند.»

تعدادی از کاربران نیز وضعیت فعلی را با دوران جنگ ایران و عراق مقایسه کردند و نوشتند: «مردم دیگر تحت تاثیر القائات حاکمیت به میدان جنگ نمی‌روند و نه‌تنها خواهان جنگ نیستند، بلکه با توجه به مشکلات اقتصادی موجود، از پیامدهای آن نیز نگران‌اند.»

در همین زمینه، کاملیا انتخابی‌فرد، سردبیر ایندیپندنت فارسی، به رادیو بی‌بی‌سی گفت: «مردم ایران که طی ۴۵ سال گذشته در فشار، سرکوب، نگرانی و مشکلات اقتصادی عمیق بوده‌اند، نه از جنگ حمایت می‌کنند و نه از این حکومت و جمهوری اسلامی نیز این موضوع را می‌داند.»