حمله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، به برگزارکنندگان «جشن هنر شیراز» واکنش گسترده کاربران شبکه‌های اجتماعی و علاقه‌مندان فرهنگ و هنر ایران را در پی داشت؛ بسیاری از آنان، خدمات شهبانو فرح پهلوی به فرهنگ و هنر ایران را یادآور شدند و برخی دیگر نیز به تاثیر جشن هنر شیراز در توسعه صنعت گردشگری و افزایش درآمدهای غیرنفتی اشاره کردند.

رهبر جمهوری اسلامی روز چهارشنبه دوم آبان، در دیدار با افرادی که «دست‌اندرکاران برگزاری کنگره ۱۵ هزار شهید استان فارس» معرفی شدند، جشن هنر شیراز را «سخیف» و اقدامی در جهت «دین‌زدایی از شیراز» و تبدیل این شهر به «نقطه فساد» خواند و به برگزارکنندگان این جشن که در راس آنان شهبانو فرح پهلوی قرار دارد، اهانت کرد.

جشن هنر شیراز یکی از برجسته‌ترین رویدادهای فرهنگی و هنری ایران تا قبل از وقوع انقلاب اسلامی بود که به مدت بیش از یک دهه از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷، در شیراز برگزار می‌شد. معرفی ترکیبی هنرهای مدرن و سنتی ایران و دیگر نقاط جهان در قالب اجراهای تئاتر، موسیقی، رقص و هنرهای تجسمی هدف اصلی جشن هنر شیراز بود که شهبانو فرح پهلوی در آن نقش محوری داشت.

شهبانو فرح پهلوی به دلیل علاقه‌ وافر به فرهنگ و هنر، قصد داشت در قالب این رویداد بزرگ هنری، هنرهای ایرانی به‌خصوص هنرهای سنتی را به جهانیان معرفی و زمینه را برای آمدوشد هنرمندان بین‌المللی بزرگ به ایران فراهم کند.

ملکه ایران در برگزاری این جشن از رویدادهایی مانند جشنواره کن و جشنواره ادینبورگ الهام گرفت اما در نهایت ایده برگزاری جشن هنر شیراز را با تلفیق هنرهای مدرن و سنتی اجرایی کرد؛ زیرا بر این باور بود که هنرهای سنتی ایران باید در کنار هنرهای مدرن جهانی، به نمایش گذاشته شوند.

شهبانو فرح پهلوی تاکید داشت که جشن هنر شیراز در صورتی موفق خواهد بود که پلی بین گذشته و آینده باشد و بین هنرهای بومی و جهانی پیوند برقرار کند. همین رویکرد باعث شد که جشن هنر شیراز به مکانی برای نمایش هنرهای سنتی ایران مانند موسیقی، رقص و تئاتر محلی تبدیل شود، در حالی که هم‌زمان هنرمندان مدرن و پیشرو از سراسر جهان در آن شرکت می‌کردند.

شیراز به دلیل تاریخ و فرهنگ غنی‌ آن، به‌خصوص ارتباط آن با شعرای بزرگی مثل حافظ و سعدی و وجود آثار باستانی مهم مثل تخت جمشید، بهترین مکان برای برگزاری این جشن بود؛ به‌خصوص که طبیعت و محیط آن هم امکانی مناسب برای برگزاری اجراهای هنری در محیط‌های تاریخی و طبیعی فراهم می‌کرد. برگزاری بیشتر اجراهای هنری در فضاهای تاریخی و طبیعی باز مانند تخت جمشید، نقش رستم، و باغ ارم به جذابیت و ویژه بودن جشنواره می‌افزود.

سازمان اصلی برگزارکننده این جشن «مرکز حفظ و اشاعه هنرهای ایرانی» بود که زیرنظر مستقیم شهبانو فرح پهلوی فعالیت می‌کرد. ملکه ایران در برگزاری جشن هنر شیراز از کمک مشاورانی از جمله فرخ غفاری، از پیشگامان سینما و تئاتر ایران، احمدرضا احمدی، شاعر و نویسنده، شهرداد روحانی، آهنگساز و رهبر ارکستر، پرویز صیاد، بازیگر و کارگردان سینما، و برخی هنرمندان مشهور خارجی برخوردار بود و خود نیز در تصمیم‌گیری‌های نحوه اجرای این جشن‌ها نقش کلیدی داشت.

او نه‌تنها در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های جشنواره دخیل بود، بلکه با تامین بودجه لازم و حمایت‌های مالی، این رویداد را به یکی از موفق‌ترین پروژه‌های فرهنگی دوران پهلوی تبدیل کرد؛ تا آنجا که این جشن به فرصتی برای تقویت روابط فرهنگی و هنری ایران با دیگر کشورها تبدیل شد.

ایده برگزاری جشن هنر شیراز برای معرفی ایران به عنوان مرکزی فرهنگی‌هنری در خاورمیانه و جهان در همان سال اول برگزاری با حضور هنرمندان مشهور داخلی و خارجی به ثمر نشست. در نخستین دوره جشن هنر شیراز در شهریور ۱۳۴۶، هنرمندان مختلفی از ایران و سراسر جهان شرکت کردند. یکی از آنان پیتر بروک، کارگردان برجسته تئاتر، بود که با اجرای تئاتر «عروسی خون»، اثر فدریکو گارسیا لورکا، در نخستین دوره جشن هنر شیراز شرکت کرد. محمدرضا شجریان، استاد برجسته موسیقی سنتی ایران، نیز از جمله هنرمندان ایرانی بود که در این دوره برنامه اجرا کردند.

طی سال‌های بعد نیز جشن هنر شیراز به یکی از مهم‌ترین محافل هنری جهان تبدیل شد و توانست هنرمندان از حوزه‌های مختلف هنری مانند موسیقی، تئاتر، رقص و هنرهای تجسمی را به ایران جذب کند.

برگزاری جشن هنر شیراز پس از وقوع انقلاب اسلامی با ادعای «ترویج فساد و فرهنگ غرب» لغو شد و جشنواره‌های فیلم، تئاتر، موسیقی و شعر فجر با هدف «ترویج اهداف انقلاب اسلامی» جای آن را گرفتند. مقام‌های جمهوری اسلامی که به هزینه‌های برگزاری جشن هنر شیراز می‌تاختند، بودجه‌های هنگفتی از منابع عمومی را به برگزاری این جشنواره‌ها اختصاص دادند. با این تفاوت که جشنواره‌های فجر برای مردم ایران عایدی محسوسی نداشتند، حال‌آنکه جشن هنر شیراز فرصتی کم‌نظیر برای معرفی ایران و توسعه صنعت گردشگری بود.

حضور هنرمندان مطرح بین‌المللی در جشن هنر شیراز و تنوع برنامه‌های این رویداد هنری، می‌توانست سالانه هزاران گردشگر را به ایران جذب کند. به‌خصوص که بسیاری از اجراهای جشنواره در مکان‌های تاریخی و باستانی مانند تخت جمشید و نقش رستم برگزار می‌شدند. این امر به گردشگران فرصتی می‌داد تا علاوه بر تجربه هنرهای مدرن، با تاریخ و تمدن باستانی ایران نیز آشنا شوند.

همچنین تداوم برگزاری جشن هنر شیراز می‌توانست ایران را به عنوان یک مرکز پیشرو در فرهنگ و هنر معرفی کند و باعث ترویج هنرهای سنتی ایران از جمله موسیقی و رقص‌های محلی در سطح بین‌المللی شود. علاوه بر این، هنرمندان مدرن و نوآور ایرانی فرصت‌های بیشتری برای ارائه آثار خود در صحنه بین‌المللی به دست می‌آوردند. خروجی شاخص همه این نتایج نیز افزایش درآمدهای غیرنفتی و فرصت‌های اقتصادی بود.

جشن هنر شیراز به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد، مانند تلفیق هنرهای سنتی و مدرن، استفاده از فضاهای تاریخی و طبیعی برای اجراهای هنری، و حضور هنرمندان برجسته جهانی، توجه بسیاری از کشورها را به خود جلب کرد. برخی از کشورها، چه در همان زمان و چه پس از انقلاب ایران، سعی کردند از مدل این جشنواره برای برگزاری رویدادهای فرهنگی مشابه الگوبرداری کنند. این الگوبرداری‌ها در سطح جهانی به دستاوردها و نتایج مختلفی منجر شد. جشنواره ادبیات و هنرهای صوفی در ترکیه، جشنواره بعلبک در لبنان، جشنواره کارتاژ در تونس، جشنواره فرهنگی ابوظبی در امارات متحده عربی، فستیوال جزیره بالی در اندونزی، جشنواره موسیقی فاس در مراکش از رویدادهای هنری‌اند که با الهام از سبک جشن هنر شیراز برگزار شدند و رونق صنعت گردشگری را برای کشورهایشان را به ارمغان آوردند.

حالا در شرایطی که شمار مسافران خارجی به ایران در خوش‌بینانه‌ترین حالت حدود شش میلیون نفر است و بسیاری از کشورها در پی سیاست‌های تنش‌زای جمهوری اسلامی به شهروندانشان توصیه کرده‌اند از سفر به ایران خودداری کنند، خامنه‌ای برگزاری جشن هنر شیراز را «سخیف» دانسته و به برگزارکنندگان آن تاخته است.