طی روزهای اخیر، روزنامه کیهان با انتقاد شدید از برنامه پربیننده «جوکر» سازندگان این برنامه را به «بی‌توجهی به مرزبندی‌های اخلاقی» و «جرح عفت عمومی» متهم کرد و آن را «حمله موشکی به زیرساخت‌های اخلاقی جامعه» دانست.

نویسنده روزنامه کیهان، رسانه نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی، خواستار برخورد نهادهای ناظر با این برنامه و سازندگان و پخش‌کنندگان آن شد.

روزنامه کیهان، با اشاره به شوخی‌های خاص و رفتارهای نمایشی شرکت‌کنندگان، این برنامه را زمینه‌ساز نوعی «حیازدایی» در رسانه‌های خانگی و جامعه دانست.

واکنش‌های تند صداوسیما و برخی رسانه‌های حامی جمهوری اسلامی به محبوبیت برنامه‌های نمایش خانگی مانند جوکر طی سال‌های اخیر بخشی از مشکلات عمیق صداوسیما در حفظ جایگاه و جذب مخاطب است.

روزنامه کیهان در این حمله رسانه‌ای مدعی شد که علیخانی، تهیه‌کننده این برنامه، و تیم تولید جوکر، به‌رغم دریافت تذکر قبلی، با اصرار بر شوخی‌های جسورانه و غیراخلاقی به «نابهنجاری‌های فرهنگی» دامن زده‌اند.

کیهان به برخی از شوخی‌ها که با صدای بوق سانسور شده‌اند و به برخی حرکات و تکیه‌کلام‌های خاص، که به زعم آن‌ها با عرف عمومی سازگار نیست، اشاره کرده است.

این روزنامه برخی رفتارهای نمایشی شرکت‌کنندگان مانند رقصیدن و به کار بردن اصطلاحات عامیانه جنسیتی را نیز مغایر با فرهنگ عمومی دانست و از آن انتقاد کرد.

مسئله جوکر و صداوسیمای جمهوری اسلامی

احسان علیخانی از چهره‌های شناخته‌شده تلویزیون جمهوری اسلامی است که سال‌ها با برنامه‌هایی چون «ماه‌عسل» و «عصر جدید»، بخشی از مخاطبان و علاقه‌مندان به برنامه‌های سرگرم‌کننده را به تلویزیون جذب کرده است.

با این حال، خروج او از صداوسیما و ورودش به شبکه نمایش خانگی، هم‌زمان با کاهش محسوس بینندگان صداوسیما، بر جایگاه این رسانه ضربه وارد کرد، و در عین حال نشانه انتقال تدریجی سازندگان برنامه‌های تلویزیونی به سوی پلتفرم‌های خانگی به شمار می‌آید.

برخی منتقدان احسان علیخانی و برنامه جوکر، علاوه بر محورهای سیاسی، به کیفیت محتوا و شیوه برنامه‌سازی آن نیز نقدهایی وارد کرده‌اند.

آن‌ها از شوخی‌های سطحی و سخیف برنامه، که به زعم آنان به برنامه‌های سرگرمی و طنز خارجی شبیه است، ایراد گرفته و آن را تقلید شوهای بین‌المللی بدون در نظر گرفتن ملاحظات فرهنگی داخلی می‌دانند.

به‌ویژه تفاوت محدودیت‌های اعمال‌شده در شوخی‌ها برای شرکت‌کنندگان مرد و زن در این برنامه، به نقدهایی در خصوص تناسب و هماهنگی فرهنگی با جامعه منجر شده است.

با افزایش محبوبیت پلتفرم‌های نمایش خانگی، و به‌ویژه برنامه‌هایی مانند جوکر، رسانه‌های سنتی، به‌ویژه صداوسیما، با فشارهای گسترده‌ای برای کنترل این پلتفرم‌ها مواجه شده‌اند.

کاهش چشمگیر مخاطبان صداوسیما و کاهش مرجعیت رسانه‌ای آن، دربرابر رسانه‌های جدید باعث شده است تا مقام‌ها و نهادهای نظارتی مکرر تذکر بدهند و برای محدودسازی برنامه‌ها و پلتفرم‌های نمایش خانگی درخواست‌هایی را مطرح کنند.

با اینکه برخی بر این باورند که این اقدام‌ها بیشتر به‌دلیل رقابت‌پذیر نبودن تلویزیون و ناتوانی در جلب مخاطب انجام می‌شود، اما این تلاش‌ها تا امروز نتیجه‌ای جز نارضایتی مخاطبان در پی نداشته است.

دریافت بودجه‌های کلان و از دست رفتن جایگاه صداوسیما

یکی از پرسش‌های جدی درباره جایگاه صداوسیما، عملکرد آن با توجه به بودجه‌های کلانی است که از بیت‌المال دریافت می‌کند.

بودجه صداوسیما در ده سال اخیر با افزایش ۲,۳۸۰ درصدی به حدود ۲۴ هزار میلیارد تومان رسیده است، اما باوجود این سرمایه‌گذاری هنگفت، مخاطبان صداوسیما کاهش قابل‌توجهی داشته و در برخی نظرسنجی‌ها تنها به ۱۱.۵ درصد رسیده است.

بسیاری از کارشناسان این روند نزولی را نشانه‌ای از «هدررفت بودجه» و ناتوانی در ایجاد محتوای جذاب برای نسل جدید می‌دانند.

درحالی‌که مدیران صداوسیما با اشاره به سهم بالای این سازمان از مخاطبان به مدت زمان حداقل ۱۵ دقیقه‌ای تماشا اکتفا می‌کنند، در عمل این میزان تماشای همه برنامه‌های صداوسیمای جمهوری اسلامی، ازجمله بخش‌های خبری و ورزشی را نیز دربر می‌گیرد و نمی‌تواند مبنای ارزیابی مخاطب‌پسندی سریال‌ها و برنامه‌های نمایشی باشد.

کوچ گسترده برنامه‌سازان به پلتفرم‌های خانگی

خروج چهره‌های شاخص تلویزیونی و برنامه‌سازان و بازیگران مطرح و ممنوعیت فعالیت آن‌ها نگرانی متولیان صداوسیما را درمورد از دست دادن جذابیت و اهمیت نزد مخاطبان بیشتر کرده است.

برخی برنامه‌سازان شناخته‌شده که با سریال‌های پرطرفدار بخشی از مخاطبان تلویزیون را سال‌ها به خود جلب کرده‌اند، اکنون پروژه‌های جدیدشان را در بستر نمایش خانگی دنبال می‌کند.

این خروج گسترده زنگ خطری برای مدیران صداوسیماست و این سازمان را برای بازگرداندن این چهره‌ها و جلب نظر دوباره مخاطبان در موقعیتی دشوار قرار داده است.

برخی برنامه‌سازان تلویزیون، که اخیرا در صداوسیما فعالیت دارند و بیشتر به ساخت برنامه‌های سیاسی و انتقادی علیه مخالفان داخلی و خارجی می‌پردازند، منتقد سیاست بازگشت برنامه‌سازان قدیمی به صداوسیمااند.

محمدرضا شهبازی، برنامه‌ساز سال‌های اخیر صداوسیما، با انتشار ویدیویی درباره شایعه بازگشت چهره‌هایی چون رضا رشیدپور و محمدرضا گلزار به سازمان، اعلام کرد، با عملی شدن این امر از همکاری با صداوسیما کناره‌گیری می‌کند.

تلاش‌های صداوسیما و نهادهای دولتی برای اعمال محدودیت بر شبکه‌های نمایش خانگی در دولت سیزدهم به اوج رسید و حتی تا مرز واگذاری نظارت بر شبکه نمایش خانگی به صداوسیما نیز پیش رفت.

این موضوع واکنش تند برنامه‌سازان و فعالان فرهنگی را به همراه داشت. مخالفان این سیاست هشدار داده‌اند که همان سیاست‌هایی که مخاطب را از تلویزیون فراری داد، می‌تواند شبکه نمایش خانگی را نیز به مرز بحران برساند.

این نگرانی‌ها با تاکید بر نظارت مستقل بر شبکه‌های خانگی در دولت چهاردهم نیز همچنان وجود دارد، زیرا بسیاری از کارشناسان معتقدند که واگذاری نظارت بر این پلتفرم‌ها به صداوسیما عملا به معنای کم‌رنگ‌شدن استقلال و از میان رفتن خلاقیت و پویایی این شبکه‌ها خواهد بود.

تغییر سیاست‌های صداوسیمای جمهوری اسلامی

حمله رسانه‌های دولتی به برنامه‌هایی چون «جوکر» و دیگر برنامه‌های موفق نمایش خانگی، نشانه‌ای از تغییر تلاش برای تقابل با ذائقه مخاطبان و تمایل به محتوای آزادتر و متنوع‌تر است.

درحالی‌که صداوسیما به‌جای ارتقای کیفیت و تلاش برای رقابت‌پذیری، بر محدودسازی رقبای جدید متمرکز شده، مخاطبان همچنان به سمت پلتفرم‌های جدید و جذاب‌تر و تماشای برنامه‌های شبکه‌های خارجی حرکت می‌کنند.