بیش از یک دهه است که ماده مخدر کپتاگون در سوریه تولید انبوه می‌شود، آن هم در آزمایشگاه‌هایی که یا تحت مدیریت رژیم قرار دارند یا با تایید رژیم فعالیت می‌کنند. رژیم اسد که تحت تحریم‌های شدید غرب قرار داشت از این طریق کسب درآمد می‌کرد.

به گزارش عرب نیوز، کپتاگون نوعی آمفتامین ارزان‌قیمت و بیش از یک دهه است که به کشورهای خاورمیانه قاچاق می‌شود و سبب آسیب‌های اجتماعی بی‌سابقه‌ای شده است. این قرص‌ که لوگوی دو هلال بر آن نقش بسته است به‌راحتی تولید می‌شود، به‌آسانی در دسترس است و با قیمت به‌نسبت ارزان به فروش می‌رسد.

در پی سقوط رژیم و فرار بشار اسد و خانواده‌اش به روسیه، آزمایشگاه‌‌های متعدد تولید کپتاگون که در بخش‌های تحت کنترل دولت سوریه قرار داشتند به تصرف نیروهای شورشی درآمده‌اند. در این آزمایشگاه‌ها که مشخص بود به‌سرعت و باعجله رها شده‌اند، مواد اولیه، ماشین‌آلات، بسته‌بندی و هزاران هزار قرص کپتاگون کشف شدند.

با این حال، کرولاین رز، مدیر «برنامه نقاط کور راهبردی» در موسسه نیولاینز، معتقد است حتی نباید لحظه‌ای تصور کرد که فروپاشی رژیم اسد به‌معنای پایان تجارت کپتاگون است، هرچند تجارت این ماده مخدر دستخوش تغییراتی خواهد شد.

هیئت تحریر الشام و بسیاری از جوامع سوریه شروع به برچیدن محل‌های تولید و سوزاندن قرص‌های کپتاگون کرده‌اند. ابومحمد الجولانی، رهبر هیئت تحریر الشام، نیز در سخنرانی پیروزی‌اش در مسجد اموی دمشق به‌ٌورت مشخص به این ماده مخدر و نقش اسد در تولید آن اشاره کرد و گفت کشور به «یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های کپتاگون‌سازی در جهان تبدیل شده است و امروز، سوریه در حال پاکسازی از این ماده است».

مقام‌ها در سراسر منطقه بارها از توقیف محموله‌های این قرص‌ها خبر داده‌اند که در بنادر، فرودگاه‌ها، و گذرگاه‌های مرزی کشف و ضبط شده‌اند.

داده‌های موسسه نیولاینز حاکی از تغییر الگوی تجارت کپتاگون در ماه‌های منتهی به فروپاشی رژیم اسد است و نشان می‌دهد آزمایشگاه‌های در کشورهایی مانند عراق، لبنان و ترکیه ظاهر شده‌اند، و حتی در کشورهای اروپایی مانند آلمان و هلند نیز مشاهده شده‌اند.

کرولاین رز گفت در تمام این موارد مشخص بود که دولت دخالتی در این تجارت ندارد، اما سوریه موردی نادر است که تعداد زیادی از مقام‌های بلندپایه رژیم در تولید و قاچاق کپتاگون نقش داشتند.

در حالی که بشار اسد بسیار محتاط بود که از این تجارت فاصله بگیرد، برادرش ماهر به‌شدت در تولید و قاچاق درگیر بود. ماهر اسد فرماندهی لشکر چهارم زرهی سوریه را بر عهده داشت که ماموریت اصلی‌اش حفاظت از رژیم سوریه مقابل تهدیدهای داخلی و خارجی بود.

به گفته رز، سوریه مدتی طولانی مرکز تولید کپتاگون بود، اما آن‌ها شروع به ساخت آزمایشگاه‌هایی در عراق و کویت کرده بودند تا به بازارهای مقصد در منطقه خلیج فارس نزدیک‌تر شوند.

رز در ادامه افزود هم‌زمان نشانه‌هایی وجود داشت که رژیم اسد در حال مقابله با تجارت کپتاگون است، یا در واقع وانمود می‌کرد که این کار را انجام می‌دهد تا بتواند روابطش با کشورهای منطقه را عادی‌سازی کند، در حالی که در خفا همچنان از مزایای اقتصادی این تجارت بهره‌برداری می‌کرد.

اما آنچه پس از سقوط اسد کشف شد نشان می‌دهد که رژیم در حال انباشت این ماده مخدر بوده است تا در آینده، به میزان گسترده وارد بازار کند.

اردن که بین سوریه و عربستان سعودی قرار دارد، سال‌ها است که میدان اصلی مبارزه برای مهار جریان کپتاگون بوده است. با این حال، در چند ماه گذشته نشانه‌های آشکاری از تغییر ماهیت قاچاق کپتاگون از طریق اردن به عربستان سعودی و سایر کشورها دیده می‌شد و از اوایل نوامبر، هیچ محموله‌ای در اردن توقیف نشده بود.

شواهد نشان می‌داد که قاچاقچیان محموله‌های کوچک‌تری را از مسیر زمینی جابه‌جا می‌کردند و محموله‌های بزرگ از طریق دریا جابه‌جا می‌شد.

رز معتقد است سوریه هنوز از کپتاگون آزاد نشده، این تجارت پرسود است و سوریه هنوز با مشکلات اقتصادی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند.

کپتاگون با هزینه حدود ۱ دلار تولید می‌شود و معمولا با قیمتی ۱۵ برابر این مبلغ به فروش می‌رسد. برآورد می‌شود که تجارت کپتاگون سالانه بیش از ۲ میلیارد دلار برای رژیم سوریه درآمد‌زایی داشته است.

رز گفت: «در نهایت، ترک عادت بسیار دشوار است. بسیاری از افراد، که لزوما از مقام‌های بلندپایه رژیم نیستند، سال‌ها به این شیوه زندگی کرده‌اند، و بنابراین، هر دولت جدیدی در سوریه روی کار بیاید برای متقاعد کردن این عوامل خلافکار به رها کردن این منبع درآمد، با چالش‌های بزرگی مواجه خواهد بود.»