شماری از متقاضیان ویزای ایران و چند تن از مسئولان شرکت‌های گردشگری در افغانستان به ایندیپندنت فارسی گفتند که روند صدور ویزا در این کشور در انحصار شرکت‌هایی است که به مسئولان کنسولگری جمهوری اسلامی ایران رشوه می‌دهند و این ویزاها را به چند برابر مبلغ اعلام‌شده به متقاضیان می‌فروشند.

فیض‌الله (نام مستعار)، مالک یک شرکت گردشگری در شهر مزارشریف، به ایندیپندنت فارسی گفت شرکت‌هایی که انحصار دریافت ویزای ایران را در اختیار دارند، پس از پرداخت مبلغی به مسئولان کنسولگری، وارد این فهرست شده‌اند.

به گفته فیض‌الله، به دلیل وقوع برخی حوادث امنیتی و تشدید کنترل مرزهای افغانستان و ایران در ماه‌های اخیر، تقاضای ویزا افزایش یافته است و بیشتر افراد، به‌ویژه خانواده‌ها، تلاش می‌کنند به‌صورت قانونی و امن وارد ایران شوند.

نادر یاراحمدی، رئیس مرکز امور اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور جمهوری اسلامی، اواخر آبان اعلام کرد که روزانه بیش از چهار هزار افغان با پاسپورت و ویزای معتبر وارد ایران می‌شوند و سالانه بیش از ۵۰۰ هزار ویزا برای افغان‌ها صادر می‌شود. او تعداد افغان‌های مقیم ایران را نزدیک به شش میلیون نفر و دلایل مهاجرت را بحران‌های منطقه‌ای و طبیعی اعلام کرد. 

جمهوری اسلامی ایران از طریق پنج کنسولگری در شهرهای مزارشریف، کابل، هرات، قندهار و جلال‌آباد برای متقاضیان ویزا صادر می‌کند اما روند رسیدگی به درخواست‌ها و جمع‌آوری مدارک را به شرکت‌های گردشگری واگذار کرده است.

به گفته فیض‌الله، در هر شهر ده‌ها شرکت گردشگری فعالیت می‌کنند، اما تعداد محدودی از این شرکت‌ها که رشوه ‌داده‌اند و بین مسئولان آن‌ها و مقام‌های کنسولگری جمهوری اسلامی روابطی برقرار است، می‌توانند وارد دایره صدور ویزا شوند. به گفته این منبع، شرکت‌هایی که بیشترین سهم را در فروش ویزا به متقاضیان دارند، برای ورود به فهرست شرکت‌های مورداعتماد کنسولگری جمهوری اسلامی، بین هشت تا ۱۰ هزار دلار رشوه پرداخته‌اند. 

مالک یکی از شرکت‌ها در شهر هرات نیز با تایید این اطلاعات، گفت که در این شهر، هر شرکتی که موردتایید کنسولگری ایران است، در هر هفته حق دارد ۴۲ ویزا برای مشتریانش بگیرد که ۳۲ ویزا برای سفر زمینی و ۱۰ ویزا برای سفر هوایی است.

فروش بلیت پرواز میان افغانستان و ایران نیز در انحصار شرکت ماهان است که در شهرهای هرات، کابل، مزارشریف، قندهار و جلال‌آباد دفتر دارد. افرادی که برای دریافت ویزای سفر از طریق پرواز درخواست می‌دهند، باید ابتدا از ماهان بلیت بخرند و کنسولگری ایران برای کسانی که بلیتشان را از دیگر شرکت‌ها تهیه کنند، ویزا صادر نمی‌کند. 

حبیب‌الله ( نام مستعار) که به‌تازگی از کابل به تهران سفر کرده، می‌گوید این روند ضمن اینکه زمینه رقابت را‌ــ که سبب کاهش قیمت می‌شود‌ــ از بین برده که به افزایش روزافزون هزینه‌ها و اخاذی از متقاضیان منجر شده است.

حبیب‌الله افزود که هنگام درخواست ویزا، بلیت هواپیما را هم ضمیمه مدارکش کرد تا بتواند درخواستش را تحویل دهد. برای حبیب‌الله که قبلا دانشجو بود و حالا برای کار به ایران رفته، این سفر حدود ۴۰ هزار افغانی (معادل حدود ۵۶۰ دلار) تمام شده است؛ مبلغی که نسبت به درآمد روزانه یک کارگر در افغانستان پول هنگفتی است.

به رغم گسترش بیکاری و فقر در افغانستان که زمینه کار را از بسیاری از مردم گرفته است، یک کارگر در صورتی که بتواند کاری پیدا کند، روزانه بین ۳۰۰ افغانی (حدود پنج دلار) تا ۷۰۰ افغانی (حدود ۹ دلار) دستمزد می‌گیرد و هزینه‌هایی که شرکت‌های گردشگری بر صدور ویزا طلب می‌کنند، برای بسیاری‌ که به دلایل مختلف کشورشان را ترک می‌کنند، کمرشکن است. 

بلیت پرواز یک‌طرفه شرکت ماهان از مزارشریف به مشهد ۲۹۰ تا ۳۵۰ دلار و قیمت بلیت کابل تهران ۳۲۰ تا ۴۰۰ دلار و مدت پرواز از مزارشریف به مشهد حدود ۲:۳۰ ساعت و پرواز کابل تا تهران حدود سه ساعت است. قیمت این بلیت‌ها گاه از پروازهای لندن‌ــ‌تهران هم بیشتر است، در حالی که مدت پرواز لندن تهران دو برابر مدت پرواز از شهرهای افغانستان تا ایران است. بر اطلاعات وب‌سایت اسکای سکنر، هزینه پرواز یک‌طرفه [غیرمستقیم] از لندن به تهران، در صورتی که یک‌ ماه پیش‌تر رزرو شود، از ۱۰۰ دلار تا ۳۰۰ دلار با شرکت‌های هواپیمایی مختلف قابل دسترس است.

سوءاستفاده شرکت‌های گردشگری از متقاضیان

یک منبع مطلع نزدیک به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در کابل گفت بر اساس تصمیم مسئولان سفارت و کنسولگری‌های جمهوری اسلامی در افغانستان، هزینه ویزای دوماهه با سفر زمینی برای هر نفر ۱۱ هزار و ۲۰۰ افغانی (حدود ۱۵۹ دلار) است، اما متقاضیان به شرکت‌هایی که انحصار صدور ویزا را در اختیار دارند، تا ۲۸ هزار افغانی (معادل حدود ۴۰۰ دلار) می‌پردازند. 

این شرکت‌ها به متقاضیان می‌گویند که صدور این ویزا حدود سه تا چهار هفته طول می‌کشد و در صورتی که متقاضی بخواهد ویزا را زودتر دریافت کند، باید مبلغ بیشتری بپردازد.

در صورتی که افراد به‌صورت مستقل بتوانند برای دریافت ویزای ایران درخواست کنند، هزینه دیگری جز ۱۵۹ دلار نمی‌پردازند، اما کنسولگری‌های جمهوری اسلامی در افغانستان مسیر درخواست مستقل برای دریافت ویزا را مسدود کرده‌‌اند و درخواست‌ها را تنها از طریق شرکت‌های موردتایید خود دریافت می‌کنند. این مسئله باعث شده است این شرکت‌ها از مردم اخاذی کنند. 

به گفته منابع مطلع، بیشتر متقاضیان ویزای ایران در افغانستان افرادی‌اند که یا از ترس طالبان فرار می‌کنند یا برای کارگری به ایران می‌روند. افرادی که بخواهند به‌صورت قانونی و با ویزا وارد ایران شوند، باید هزینه هنگفتی بپردازند.

 با توجه به آماری که نادر یاراحمدی، رئیس مرکز امور اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور ایران از شمار افغان‌هایی که روزانه با ویزا وارد می‌شوند ارائه کرده، به نظر می‌رسد شرکت‌های گردشگری در افغانستان از روند صدور ویزای ایران درآمد هنگفتی به دست می‌آورند.

گران‌ترین پاسپورت جهان

چالش سفر به خارج از افغانستان تنها به هزینه‌های هنگفت ویزا خلاصه نمی‌شود؛ بلکه از زمان بازگشت طالبان به قدرت، گرفتن پاسپورت هم در این کشور دشوار شده است. 

بر اساس آمار سازمان گذرنامه رژیم طالبان، مسئولان این گروه در سه سال و نیم گذشته، هر روز برای ۱۰ تا ۱۵ هزار نفر پاسپورت صادر کرده‌اند، اما میزان تقاضا همچنان بالا و صف‌ درخواست پاسپورت در تمامی شهرها طولانی است.

بهای یک جلد پاسپورت در افغانستان ۱۰۰ دلار است، اما شرکت‌ها و برخی افراد برای متقاضیانی که برای ایستادن در صف‌های طولانی و طی کردن روند اداری پردردسر فرصت ندارند، در ازای هزار تا دو هزار و ۵۰۰ دلار، پاسپورت تهیه می‌کنند. 

هرچند مقام‌های طالبان چندین بار مدعی شدند که گروه‌ها و افرادی را که از مسیرهای غیرقانونی و با اخذ مبالغ هنگفت پاسپورت می‌خرند، بازداشت کرده‌اند، شماری از شرکت‌ها به‌صورت علنی در شبکه‌های اجتماعی خدمات دریافت پاسپورت را با هزینه‌های مختلف تبلیغ می‌کنند.