به‌رغم مرگ دست‌کم ۵۰۰ پرنده دراثر ابتلا به آنفلوانزای پرندگان در تالاب میقان استان مرکزی، نهادهای دولتی از ارائه گزارش شفاف در این‌باره طفره می‌روند.

بنابر تعریف خدمات بهداشت و سلامت ملی بریتانیا، آنفلوانزای مرغی یا آنفلوانزای پرندگان امکان سرایت به طیور و آلوده کردن مرغداری‎‌ها را دارد و در موارد نادر می‌تواند انسان را مبتلا کند.

زینب رحیمی، خبرنگار حوزه محیط زیست ساکن ایران، می‌گوید اکنون علاوه بر وضعیت بحرانی پرندگان مهاجر در تالاب میقان، پرندگان تالاب بوجاق گیلان و تعدادی از مرغ‌های اهلی در چند روستای استان مازندران هم به ویروس آنفلوانزای پرندگان آلوده شده‌اند.

از سوی دیگر، علیرضا هاشمی، پرنده‎‌شناس و موسس گروه پرنده‎‌شناسی طرلان، دلیل اصلی «بسیار محتاطانه» عمل کردن و خودداری از انتشار اطلاعات دقیق را تمایل نداشتن سازمان دامپزشکی ایران برای اجرای پروتکل‌های منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی برای مهار این ویروس می‌داند، چراکه بی‌تردید اجرای این پروتکل‌ها مستلزم صرف بودجه‌های جداگانه است.

او در گفت‌وگو با روزنامه شرق گفت: «هر سال هم‌زمان با شروع مهاجرت پرندگان از شمال کره زمین به عرض‌‎های جنوبی، ویروس آنفلوانزا در دنیا پخش می‌‎شود. یکی از نگرانی‌های جدی و ترس از آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان در جوامع انسانی نیز از این جهت است که امکان دارد فردی درگیر ویروس آنفلوانزا باشد و هم‌زمان پرنده مهاجر آنفلوانزای فوق‌حاد داشته باشد. پس اگر این دو ویروس هم‌زمان وارد بدن انسان شوند احتمال آن وجود خواهد داشت که ویروس‌ جهش‌یافته جدیدی ایجاد شود که واکسن یا داروی اختصاصی هم برای آن وجود ندارد. در چنین شرایطی یقینا در مرحله اولیه هیچ شناختی از شدت و عوارض این بیماری وجود نخواهد داشت.»

اردیبهشت امسال، روزنامه گاردین در گزارشی به نقل از دانشمندان و پژوهشگران این حوزه خبر داده بود که آنفلوانزا عامل بیماری‌زایی است که به احتمال زیاد در آینده نزدیک باعث ایجاد یک بیماری همه‌گیر جدید خواهد شد و هم‌زمان سازمان جهانی بهداشت درمورد شیوع آنفلوانزای پرندگان در سراسر جهان ابراز نگرانی کرده بود. در همین رابطه یک نظرسنجی بین‌المللی نشان می‌دهد ۵۷ درصد متخصصان احتمال می‌دهند که یک سویه از ویروس آنفلوانزا علت همه‌گیری بعدی بیماری‌های عفونی مرگبار در سطح جهان خواهد بود.

پیش از این در آذر ۱۴۰۰ مدیرکل دامپزشکی وقت در استان مازندران گفت نتایج آزمایشگاهی سازمان دامپزشکی ایران شیوع آنفلوانزای فوق حاد را در این استان تایید کرده است و در توضیح آن اشاره کرد: «به دلیل پرورش غیرمجاز یا چرای آزاد اردک‌ها در شالیزار‌ها و وجود دامگاه‌های غیرمجاز برای شکار پرندگان مهاجر آبزی، احتمال انتقال ویروس آنفلوانزای فوق حاد از پرندگان مهاجر به اردک‌ها وجود دارد.»

همچنین در بهمن ۱۳۹۹ سازمان دامپزشکی ایران از مشاهده بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در «باغ پرندگان» شهر قم خبر داده بود.

اکنون به گفته علیرضا هاشمی، «در صورت شیوع آنفلوانزای پرندگان، علاوه بر سلامت انسان، سلامت مرغداری‎‌های صنعتی و گله‌های طیور اهلی هم در معرض خطر قرار می‌‌گیرد.»

تلفات مستقیم ناشی از بیماری از یک‌ سو و لزوم اجرای پروتکل‌های سختگیرانه معدوم‌سازی طیور از سوی دیگر، ضرر و زیان هنگفتی در پی خواهد داشت که در شرایط فعلی ناترازی‌های عظیم اقتصادی جمهوری اسلامی، به نظر نمی‌رسد دولت مسعود پزشکیان علاقه یا توانی برای کنترل و مقابله با آن داشته باشد. به گزارش روزنامه شرق، اگر نهادهای رسمی درمورد این موضوع اعلامیه رسمی بدهند، همه مرغداری‌های این مناطق باید مرغ‌های خود را معدوم کنند و طبیعتا این اتفاق خسارت مالی هنگفتی به دنبال دارد.

برخی استان‎‌های ایران، مانند مازندران، کانون پرورش طیور ایران‌اند و صادرات مرغ و تخم‌مرغ از این استان بسیار بالاست. درنتیجه در صورت ابتلای پرندگان مهاجر به آنفلوانزای فوق حاد در این استان، به دلیل صید و شکار این پرنده‌ها، به‌راحتی امکان انتقال ویروس به مرغداری‌ها و گله‌های طیور وجود دارد.

کارشناسان پرنده‌شناسی و محیط زیست در ایران معتقدند که برخی مناطق مثل تالاب فریدون‌کنار در مازندران باید از حالا مورد توجه و تمرکز قرار گیرند، چون صیادان این منطقه همچنان برخلاف قانون، پرنده‌های مهاجر را شکار می‌کنند. درنتیجه این پرنده‌ها به بازار و سپس به خانه‌‎های شهروندان منتقل می‌شوند و اگر آلوده باشند به‌راحتی ویروس را به پرندگان اهلی و انسان‌ها منتقل می‎‌کنند.

در همین رابطه منصور جمشیدی، پرنده‌شناس، نیز به شرق گفت: «فعلا تالاب میقان برجسته شده است، اما مسلما پرندگان آلوده به آنفلوانزا هر جایی که در مسیر مهاجرت نشسته‌‎اند، آنجا را آلوده کرده‌اند. این پرندگان مهاجر هستند و با سردتر شدن هوا از سیبری مهاجرت را شروع کرده و برای گذراندن زمستان در تالاب‌های ایران می‌‎مانند. حتی اگر تنها دو قطعه پرنده آلوده به ویروس آنفلوانزا شود، احتمال این وجود دارد که همه پرندگان آن تالاب را آلوده کند.»

تاکنون تعداد قابل توجهی ویروس آنفلوانزا در سراسر جهان ثبت و گزارش شده است، اما آن دسته که اهمیت بیشتری دارند و نوع به‌شدت آسیب‌رسان و حاد محسوب می‌شوند، معمولا جزو نوع‌های اچ۵ (H5) و اچ۷ (H7)  هستند. اما به گفته احمد مدنی، دامپزشک ساکن ایران، نوعی که اخیرا در اروپا شایع شده و در ترکیه مشکل ایجاد کرده است اچ۵ان۱ (H5N1)  نام دارد که برای طیور صنعتی و پرندگان آبزی و وحشی خطر جدی درپی دارد.

از آنجا که در ایران دامپزشکان، پرنده‌شناسان و آزمایشگاه‌های معتبر برای انجام آزمایش و بررسی نمونه‌های پاتولوژی از پرندگان به دریافت مجوز رسمی از مراجع قانونی نیازمندند، اعلام رسمی این بیماری صرفا برعهده سازمان دامپزشکی ایران است و حتی گفته می‎‌شود آزمایشگاهی که بدون اجازه سازمان دامپزشکی نتایج تحقیقات روی ویروس‌ها را بررسی کند، توبیخ می‌شود.