ساختار معیوب نظام سلامت جمهوری اسلامی در کنار مشکلات اقتصادی و اجتماعی به ایجاد بحرانی عمیق در جامعه پزشکان ایران منجر شده است؛ به‌ طوری‌ که شمار زیادی از پزشکان متخصص مهاجرت از کشور را برمی‌گزینند و تعداد زیادی از پزشکان عمومی نیز ترجیح می‌دهند تحصیلات تخصصی‌ را در خارج از ایران بگذرانند. در این میان، هزاران پزشک عمومی نیز بعد از سال‌ها تحصیل به مشاغل دیگر روی می‌آورند و حرفه پزشکی را رها می‌کنند.

محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی کشور، روز چهارشنبه ۱۹ دی‌ماه در مصاحبه‌ای ویدیویی، گفت که در حال حاضر ۳۰ هزار پزشک عمومی غیرفعال در امر طبابت در ایران وجود دارد. او اضافه کرد که پزشکان عمومی تمایلی برای ورود به پذیرش‌های تخصصی و کار در حوزه پزشکی ندارند.

رئیس سازمان نظام پزشکی کشور «تعرفه‌های پایین» را از دلایل بی‌میلی پزشکان به ادامه کار در این حرفه دانست و گفت که یک پزشک با ویزیت ۱۲۰ هزار تومان در تهران اصلا نمی‌تواند مطب دایر کند.

پیش‌تر، جلیل حسینی، معاون آموزشی وزارت بهداشت نیز تایید کرده بود که از مجموع پزشکان عمومی در ایران، حدود ۳۰ هزار نفر در هیچ جا فعالیت نمی‌کنند. به‌گفته این مقام دولتی، مشکل اصلی تامین پزشک عمومی نیست، بلکه متقاعد کردن پزشکان به کار در مناطقی است که نیاز به آن‌ها وجود دارد.

داده‌های موجود وزارت بهداشت نشان می‌دهد که در حال حاضر ۷۴ هزار دانشجوی پزشکی در ایران در حال تحصیل‌اند. از این میان، برخی از آن‌ها بعد از اتمام دوران عمومی، تحصیلاتشان را ادامه نمی‌دهند و وارد بازار کار می‌شوند و برخی دیگر هم به مشاغل دیگر روی می‌آورند. برخی نیز برای ادامه تحصیل یا کار به خارج از کشور می‌روند.

اینکه چرا پزشکان عمومی به مشاغل دیگر روی می‌آورند، دلایل متعددی دارد و مواردی مانند درآمد ناکافی، رقابت شدید و اشباع بازار کار، شرایط سخت، کمبود امکانات، استرس بالا و بی‌انگیزگی را شامل می‌شود. این پزشکان اغلب احساس می‌کنند که امکان پیشرفت شغلی یا ارتقای حرفه‌ای ندارند، مگر اینکه تخصص بگیرند، که این خود مستلزم زمان و هزینه بالاست.

نبود امنیت شغلی نیز یکی از مشکلات اساسی است، به‌ویژه برای آن‌هایی که با قراردادهای موقت یا غیررسمی کار می‌کنند. جذابیت مشاغل جایگزین مانند فعالیت‌های تجاری از عواملی است که باعث می‌شود پزشکان عمومی به تغییر شغل فکر کنند.

علاوه بر این، سیاست‌های نامناسب در نظام سلامت، تأخیر در پرداخت‌ها از سوی بیمه‌ها، و فقدان حمایت کافی از پزشکان عمومی نقش مهمی در این روند دارند. فشارهای اجتماعی و روانی ناشی از انتظارات بالای بیماران و برخوردهای نامناسب از سوی جامعه نیز از جمله دلایلی است که برخی از پزشکان عمومی ترجیح می‌دهند حرفه خود را ترک کنند.

در چنین شرایطی انگیزه‌های پزشکان برای مهاجرت افزایش می‌یابد. کشورهای مقصد اغلب شرایط مناسبی برای جذب پزشکان فراهم می‌کنند، مانند تسهیل فرآیند معادل‌سازی مدرک و ارائه امکانات پژوهشی و تحصیلی بهتر. به این موارد باید ارتقای کیفیت زندگی در خارج از کشور و دسترسی به کیفیت بالای آموزشی را نیز افزود.

طبق گزارش روزنامه ایران، در هشت ماه نخست سال جاری، ۴ هزار و ۵۰۰ نفر از اعضای کادر درمان ایران را ترک کردند. همچنین در سال ۱۴۰۲ نیز دست‌کم ۷ هزار پزشک و پرستار مهاجرت کردند. کشورهایی مانند آلمان، ایتالیا، کانادا، عمان، امارات متحده عربی و قطر از محبوب‌ترین مقاصد مهاجرتی کادر درمان ایران‌اند.