یک هفته پس از صدور دستور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، مبنی بر توقف ۹۰ روزه کمک‌های آمریکا، بانک مرکزی افغانستان تحت کنترل طالبان دچار سراسیمگی شد. در یک هفته اخیر ارز افغانی در برابر دلار به طور بی‌‌سابقه‌ای سقوط کرد و ارزش یک دلار در بازارهای افغانستان از ۷۵ افغانی به ۸۲ افغانی رسید. این در حالی است که بانک مرکزی افغانستان مدعی بود توانسته است ثبات ارز افغانی را حفظ کند.

بانک مرکزی زیر کنترل طالبان، پنجشنبه گذشته، ۲۰ میلیون دلار آمریکایی را به مزایده گذاشت تا مانع کمبود نقدینگی در بازار شود و از سقوط ارز افغانی جلوگیری کند، اما این اقدام تاثیری بر بازار نداشت. این بانک روز یکشنبه گفت ۲۵ میلیون دلار دیگر را نیز به بازار عرضه می‌کند، اما نگرانی از روند صعودی دلار در برابر افغانی همچنان زیاد است و بسیاری از صرافان، بانکداران، بازرگانان و کارآفرینان درصدد خرید دلار هستند. روز یکشنبه، بهای یک دلار آمریکایی تا ۸۲ افغانی در کابل و تا ۸۳ افغانی در قندهار و هرات و غزنی تبادله (مبادله) شد.

بانک مرکزی افغانستان در اطلاعیه‌ای گفت نور احمدآغا، رئیس این بانک و از چهره‌های تحت تحریم سازمان ملل و ایالات متحده، درمورد راه‌های جلوگیری از سقوط ارز افغانی جلسه‌ای تشکیل داده و گفته است: «نوسان در بازار ارز جنبه اقتصادی ندارد و جای نگرانی نیست.»

نوراحمد آغا، که وزارت خزانه‌داری ایالات متحده او را «تروریست بین‌المللی» اعلام کرده است، از زمان بازگشت طالبان به قدرت، مدتی در مسند معاون بانک مرکزی کار می‌کرد و از نزدیک به یک سال پیش رئیس این بانک شده است.

در ماه‌های نخست سلطه دوباره طالبان، هیئت‌های آمریکایی در ملاقات با هیئت‌های طالبان در قطر، از آنها خواستند که برای جلوگیری از افزایش تحریم‌ها بانک مرکزی افغانستان مستقل عمل کند و هیچ مقام طالبان در مسند تصمیم‌گیری این بانک حضور نداشته باشد، اما طالبان این درخواست را رد کردند و مسئولیت بانک را به یک تروریست بین‌المللی تحت تعقیب سپردند.

در حالی که سقوط ارز افغانی در نتیجه قطع موقتی کمک‌های آمریکا رخ داد، رئیس بانک مرکزی طالبان مدعی است که نوسان بازار جنبه اقتصادی ندارد. نوراحمد آغا همچنین مدعی است که از طریق تزریق دلار به بازار و به مزایده گذاشتن پول نقد دلار، نوسان را کنترل و از سقوط بیشتر ارز افغانی جلوگیری می‌کند.

براساس گزارشی که در وبسایت بانک مرکزی طالبان منتشر شده است، در جلسه رئیس و مقام‌های این بانک «جلوگیری از احتکار در بازار و قاچاق ارزهای خارجی به خارج از مرزهای افغانستان» راه حل حفظ ثبات ارز افغانی دانسته شده است.

رئیس این بانک، بدون اشاره به نقش کمک‌های نقدی آمریکا به افغانستان و تاثیر آن در حفظ ثبات ارز افغانی در سه سال گذشته، گفت: «لله الحمد افغانی در چند سال گذشته در مقایسه با کشورهای منطقه یکی از با ثبات‌ترین واحدهای پولی بوده است که این نتیجه تلاش‌های بانک مرکزی، اعتماد شهروندان گرامی و همکاری‌های نهادهای ذیربط و هماهنگی خوب با آنها است.»

اقدام‌های بی‌تاثیر یک هفته اخیر بانک مرکزی طالبان نشان می‌دهد که قطع کمک‌های آمریکا، آنان را دچار اضطراب و نگرانی عمیق کرده است. همزمان، بهای مواد غذایی در بازارهای افغانستان نیز افزایش یافته است. کاربران افغان در رسانه‌ها نوشتند که بهای یک سیر سیب زمینی که مواد غذایی ارزانی است از ۱۷۰ افغانی به ۲۸۰ افغانی افزایش یافته است.

در هفته‌های نخست فروپاشی دولت جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت نیز ارز افغانی در مقابل دلار افت کرد و هر دلار تا ۸۰ افغانی تبادله شد، اما طرح سازمان ملل متحد برای سرازیر کردن کمک‌های بشردوستانه به صورت پول نقد و تزریق آن به نظام بانکی و بازار افغانستان باعث شد پول افغانی ثباتش را حفظ کند.

مجموع پول‌هایی که دولت بایدن از اکتبر ۲۰۲۱ تا سپتامبر ۲۰۲۴ به افغانستان فرستاد به بیش از سه میلیارد و ۳۳ میلیون دلار می‌رسد. علاوه بر این کمک‌ها، دیگر کشورهای جهان نیز به افغانستان کمک مالی فرستاده‌اند. در ماه مارس ۲۰۲۴، رزا اوتنبایوا، مجموع کمک‌های ارسال‌شده به افغانستان را هشت میلیارد دلار گزارش داد. پس از آن گزارش به‌روز آخرین آمارها منتشر نشده است.

شکنندگی اقتصاد وابسته رژیم طالبان و سراسیمگی در بازار افغانستان پس از توقف کمک‌های آمریکا نشان می‌دهد که رویکرد دولت بایدن در سه سال و نیم گذشته به تقویت رژیم طالبان کمک کرده است. دولت بایدن ضمن اینکه بر تعامل با طالبان تاکید می‌کرد، کمک‌های بشردوستانه را بدون هیچ پیش‌شرطی به افغانستان می‌فرستاد. براساس گزارش‌های اداره بازرس ویژه آمریکا در امور بازسازی افغانستان (سی‌گر)، طالبان به صورت گسترده به این کمک‌ها دستبرد زده‌اند و بخش زیادی از آن را حیف و میل کرده‌اند.

گزارش‌های سی‌گر همچنین افشا کرد که مقام‌های طالبان با ایجاد ده‌ها سازمان، انجمن و شرکت، کمک‌های بشردوستانه آمریکا را از سازمان ملل می‌قاپند و مسیر کمک‌ها را به نفع خود رقم می‌زنند. نرسیدن این کمک‌ها به نیازمندان واقعی باعث شده است که آمار نیازمندان به کمک‌های بشردوستانه، فقر و بیکاری همچنان بلند (بالا) بماند. براساس گزارش سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۵، بیش از ۲۳ میلیون نفر از جمعیت افغانستان به کمک بشردوستانه نیاز دارند. این آمار در سال نخست فروپاشی دولت جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت، ۱۸ میلیون نفر بود.

پس از خروج آمریکا از افغانستان، مقام‌های دولت بایدن درمورد طالبان و افغانستان محتاطانه ابراز نظر می‌کردند و در بیشتر بیانیه‌ها و سخنرانی‌ها، «تعامل با طالبان» و «ادامه کمک بشردوستانه به افغانستان» عباراتی مکرر بود، اما حالا برای نخستین‌بار در سه سال و نیم گذشته، وزیر خارجه دولت ترامپ رهبران طالبان را بابت گروگان‌گیری شهروندان آمریکایی تهدید می‌کند.

مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، روز شنبه ۲۵ ژانویه (ششم بهمن) در شبکه اکس نوشت که آمریکا ممکن است «جایزه بسیار بزرگی» برای دستگیری سران ارشد طالبان تعیین کند. او افزود که گزارش‌هایی دریافت کرده مبنی بر اینکه طالبان در قیاس با آنچه قبلا گزارش شده بود تعداد بیشتری گروگان آمریکایی در اختیار دارد.

‏روبیو افزود: «اگر این درست باشد، باید فورا جایزه بسیار بزرگی برای سران ارشد آن‌ها تعیین کنیم، شاید حتی بزرگ‌تر از جایزه‌ای که برای بن لادن تعیین کرده بودیم.»

طالبان از زمان بازگشت به قدرت، از سیاست گروگانگیری شهروندان کشورهای غربی برای آزادسازی اعضای خود و همچنین وادار ساختن مقام‌های این کشورها به تعامل با رژیم این گروه استفاده کرده‌اند. در این مدت شهروندان آمریکایی، بریتانیایی، اتریشی و همچنین شهروندانی از دیگر کشورها، که برای تجارت و گردشگری به افغانستان سفر کرده بودند، بازداشت و زندانی شده‌اند.

دو شهروند آمریکایی در آخرین ساعات دولت بایدن و در نخستین روز بازگشت ترامپ به کاخ سفید، از زندان طالبان آزاد شدند. رایان کربت و ویلیام مک‌کنتی که، پس از مذاکرات طولانی‌مدت، با خان محمد از اعضای طالبان تبادله شدند، در سال ۲۰۲۲ به اتهامی که هنوز مشخص نیست به دست طالبان بازداشت و زندانی شده بودند.

مقام‌های دولت ترامپ با استقبال از آزادی دو شهروند آمریکایی گفتند که اگر مذاکره برای آزادی این شهروندان در دولت ترامپ صورت می‌گرفت کارها به این شیوه انجام نمی‌شد.

رویکرد دولت ترامپ در قبال طالبان در یک هفته اخیر نشان می‌دهد که همزمان با پایان دولت بایدن ماه عسل طالبان نیز پایان یافته است.