فرونشست زمین در استان اصفهان دیگر تنها یک هشدار علمی نیست، بلکه به بحرانی عینی تبدیل شده که مدارس، خانه‌ها و زیرساخت‌های شهری و روستایی و بناهای تاریخی را هم در معرض خطر قرار داده است. بر اساس آخرین داده‌های رسمی، دست‌کم ۲۰۰ مدرسه در این استان تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته‌ و ۴۲ مدرسه نیز به دلیل خطرات جدی ناشی از پدیده فرونشست تخلیه شده‌اند.

به‌ گفته منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان، با وجود اینکه بودجه ۲۰۰ میلیارد تومانی بازسازی مدارس تخلیه‌شده دو سال پیش تصویب و ابلاغ شده است، سازمان برنامه و بودجه از پرداخت آن خودداری می‌کند.

مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان با استناد به داده‌های سازمان‌های زمین‌شناسی و نقشه‌برداری، گفت که نرخ فرونشست زمین در اصفهان بین چهار تا ۱۸ سانتی‌متر براورد شده است.

او به خبرگزاری ایلنا گفت که اصفهان تنها استانی است که آثار فرونشست در آن تا داخل شهرها پیشروی کرده و به ساختمان‌های مسکونی نیز آسیب رسانده است. از نشست زمین در اراضی کشاورزی، جاده‌ها و ترک‌خوردگی ساختمان‌ها هم گزارش‌هایی دریافت شده است.

شیشه‌فروش درباره گستردگی پهنه فرونشست در استان اصفهان نیز گفت که از ۳۵ دشت این استان، ۲۹ دشت با افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی مواجه‌اند و ۱۵ دشت از این تعداد به‌طور مستقیم تحت تاثیر فرونشست قرار دارند.

به گفته مدیرکل مدیریت بحران اصفهان، قرار بود ۶۰ میلیارد تومان برای اجرای طرح‌های کاهش آثار فرونشست زمین به اصفهان تخصیص یابد، اما با وجود دو سال پیگیری و مصوبات ستاد بحران، سازمان برنامه و بودجه تاکنون این مبلغ را پرداخت نکرده است.

فرونشست زمین پدیده‌ای است که در اثر بهره‌برداری بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی و خشکسالی حادث می‌شود. به گفته شیشه‌فروش، در حال حاضر ۱۰۰ درصد مساحت استان اصفهان درگیر خشکسالی است، به‌ طوری‌ که رودخانه زاینده‌رود کاملا خشک شده است و به ۳۶۰ روستا نیز از طریق تانکر آبرسانی می‌شوند.

براوردهای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی حاکی از آن است که در صورت جاری شدن آب زاینده‌رود، می‌توان انتظار داشت که آثار فرونشست زمین ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش یابد. با این حال، طرح‌های اضطراری برای مقابله با این بحران همچنان بلاتکلیف‌اند.

اوایل فروردین امسال نیز مهدی طغیانی، نماینده اصفهان در مجلس یازدهم، درباره خطر جدی فرونشست زمین در اصفهان گفت اگر تا چند سال آینده برای این موضوع فکری نشود، باید ظرف هفت تا هشت سال آینده اصفهان را ترک کرد، چون این شهر دیگر قابل‌سکونت نخواهد بود.

فرونشست اصفهان از سال ۱۳۹۷ و به دنبال قطع جریان دائمی زاینده‌رود شدت گرفت. قطع چشمه‌های تغذیه آب‌های زیرزمینی از یک‌ سو و حفاری چاه و کشاورزی سنتی از سوی دیگر باعث شد تا سطح آب زیرزمینی در اصفهان به‌طور میانگین سالانه یک متر کاهش یابد.

در اصفهان ۲۷ دشت آبی بحرانی وجود دارد؛ از جمله دشت‌های مهیار، گلپایگان، نجف‌آباد، کاشان، اردستان، اصفهان‌ــ‌برخوار اما وضعیت دشت اصفهان‌ــ‌برخوار بحرانی‌تر است. روی این دشت آبی شهر‌های اصفهان، شاهین‌شهر، خمینی‌شهر، دولت‌آباد و حبیب‌آباد قرار دارند. صنایع مهمی مانند فرودگاه اصفهان، پالایشگاه، نیروگاه‌ها و پتروشیمی هم روی این دشت ساخته شده‌اند و ۶ درصد بافت فرسوده استان اصفهان هم روی همین دشت قرار دارد.

فرونشست این دشت اکنون به ۱۹ سانتی‌متر در سال رسیده است و همه این موارد نشان می‌دهد که زندگی ۲.۵ میلیون نفر در استان اصفهان در معرض خطر نشست زمین قرار دارد. با این حال، گزارش‌های میدانی از اصفهان حاکی از آن است که به دستور مقام‌های استانی چاله‌های پدیدآمده در اثر فرونشست زمین، با لودر پر می‌شوند.

از نظر محمد درویش، کنشگر محیط زیست، چنین اقدام‌هایی «مدیریت کلنگی» مسئولان دولتی است؛ چرا که «پر کردن شکاف‌ها با لودر و کامیون در مناطقی مثل فرودگاه اصفهان، خانه اصفهان و هر منطقه دیگر در معرض فرونشست، مثل شیرین‌ کردن آب دریا با شکرپاش خانگی است».

پیش‌تر علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه نیز اصفهان را پرخطرترین شهر ایران از نظر فرونشست زمین اعلام کرده و گفته بود که ده‌ها مرکز تاریخی، آموزشی و فرهنگی این شهر در محدوده فرونشست زمین قرار گرفته‌اند و خطر تخریب آن‌ها را تهدید می‌کند.

به گفته بیت‌اللهی، بیش از ۲۸۵ اثر تاریخی اصفهان از جمله مساجد تاریخی و محوطه‌های باستانی در پهنه فرونشست زمین قرار دارند و در خطر تخریب‌اند.

طبق گزارش‌های زمین‌شناسی و پایش‌های منطقه‌ای، پدیده فرونشست زمین به‌طور فزاینده‌ای آثار تاریخی اصفهان را تهدید می‌کند؛ به‌ طوری‌ که از مسجد شاه‌ در قلب میدان نقش‌جهان گرفته تا پل خواجو روی زاینده‌رود در معرض نابودی و تخریب قرار گرفته‌اند. تصاویری که از شکاف‌ها و ترک‌های ناشی از فرونشست زمین در پل‌های زاینده‌رود، مساجد، حمام‌ها و دیگر بناهای تاریخی منتشر می‌شود، از وضعیت بحرانی در اصفهان حکایت دارد. 

تهدیدهای ناشی از پدیده فرونشست زمین به استان اصفهان محدود نیست، طبق گزارش‌های موجود، در حال حاضر ۳۰ استان از ۳۱ استان و به طور مشخص، ۲۵۶ شهر از ۴۲۹ شهر ایران با پدیده فرونشست مواجه‌اند و تنها استان گیلان با این پدیده مواجه نشده است.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه به تازگی در مصاحبه‌ با سایت دیده‌بان ایران هشدار داد که فرونشست زمین ۲۷ اثر جهانی ایران را تهدید می‌کند و بسیاری از آثار باستانی ثبت‌شده جهانی در ایران بر اثر فرونشست زمین آسیب دیده‌اند.