عباس استانکزی، یکی از چهره‌های کلیدی در مذاکرات طالبان و آمریکا که به امضای توافقنامه دوحه در فوریه ۲۰۲۰ انجامید، پس از سه و نیم سال از حکومت طالبان، افغانستان را به مقصد امارات متحده عربی ترک کرد. او در حالی افغانستان را ترک کرد که حلقه نزدیک به ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان در قندهار، حکم بازداشت و ممنوع‌الخروجی او را صادر کرده بودند. با این حال، شماری از مقام‌های ارشد طالبان در کابل از جمله سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله طالبان، زمینه خروج او را فراهم کردند. 

استانکزی پیش‌تر در مراسم فارغ‌التحصیلی طلاب دینی در استان خوست، سیاست‌های ملا هبت‌الله مبنی بر ممنوعیت تحصیل دختران را خلاف «شریعت اسلامی» دانست. او با این موضع‌گیری نظر رهبر طالبان را زیر سوال برد و تصریح کرد که در دوران حاکمیت این گروه، تمام حقوق زنان از بین رفته است.  

او گفته بود: «آنان (زنان) حق انتخاب همسر ندارند، حق میراث ندارند، اجازه تحصیل و رفتن به مسجد را ندارند. در دانشگاه‌ها بسته شده است و دختران حتی اجازه ندارند به مدارس دینی وارد شوند.»  

استانکزی سپس از صدها طلبه و عالم دینی حاضر در خوست پرسید: «آیا این محدودیت‌ها مطابق شریعت است؟»  

ملا هبت‌الله آخندزاده حکومتش را بر پایه سرکوب بنا کرده و به انتقاد شدیدا حساس است. رهبر طالبان طرفدار انزوای افغانستان از جامعه بین‌المللی و سرکوب حقوق شهروندان، به‌ویژه زنان، است و نگران است که سکوت در برابر چنین اعتراض‌هایی به دیگران نیز جرئت دهد سیاست‌های سختگیرانه او را به چالش بکشند، اما این سیاست‌ها موجب شده است که برخی مقام‌های ارشد طالبان به این نتیجه برسند که ادامه روش‌های فعلی عمر حکومت این گروه را کوتاه خواهد کرد.

پس از خروج از افغانستان، چندین فایل صوتی منتسب به عباس استانکزی منتشر شد. او در یکی از این فایل‌ها تصریح کرد که فرمان‌های رهبر طالبان نباید بی‌چون‌وچرا پذیرفته شوند و گفت: «تو تا وقتی کلان، رئیس، امیرالمومنین مایی که به راه خداوند برابر باشی. اگر از راه خداوند یک قدم آن طرف‌تر برداشتی، تو را امیرالمومنین نمی‌دانم. ما که به تو ایمان نیاوردیم، به خداوند ایمان آوردیم. تو یک نفری و مانند تو صدها نفر در تاریخ آمده‌اند و رفته‌اند و بعد از این هم خواهند آمد. من به خاطر تو وطنم را ویران نمی‌کنم.»  

او در فایل صوتی دیگر، هشدار داد که حکومت طالبان دائمی نیست: «من ۶۳ سال دارم و ۱۳ پادشاهی را دیده‌ام. در گذشته می‌شنیدیم که پادشاهان تغییر می‌کنند. یکی می‌رود و دیگری جای او را می‌گیرد. اکنون کسی که در قدرت است، امیرالمومنین ما، سیزدهمین پادشاه است. یعنی این‌گونه نیست که یک نفر برای همیشه در قدرت بماند. در اسلام و شریعت، پرستش افراد جایگاهی ندارد. هر کس که اشخاص را پرستش کند، از نظر شریعت، در اشتباه است.» 

عباس استانکزی در دوران ریاست‌جمهوری محمد داوود خان برای آموزش نظامی به هند اعزام شد. او سابقه عضویت در نیروهای مجاهدین را دارد و در جنگ علیه حکومت کمونیستی افغانستان و ارتش سرخ شوروی شرکت داشته است.  

با تشکیل حکومت نخست طالبان در نیمه دوم دهه ۱۹۹۰، استانکزی به این گروه پیوست و در دولت اول طالبان معاون وزارت‌ خارجه و صحت عامه بود. پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، او معاون سیاسی وزارت خارجه این گروه شد. 

با گذشت سه و نیم سال از حاکمیت دوباره طالبان هنوز هیچ کشوری رژیم این گروه را به رسمیت نشناخته است. اختلاف‌های داخلی در میان رده رهبری این گروه نگرانی‌های زیادی برای ملا هبت‌الله آخندزاده ایجاد کرده است. او هفته گذشته در یک سخنرانی در مدرسه‌ای دینی در قندهار هشدار داد که شکاف‌های داخلی می‌توانند به سقوط رژیم طالبان منجر شوند و بر ضرورت اتحاد میان مقام‌ها تاکید کرد.  

با شدت گرفتن انتقادها از درون طالبان به نظر می‌رسد که حکومت این گروه با چالش‌های جدی روبرو است و اختلافات داخلی ممکن است سرنوشت آن را تغییر دهد.